MOĞOLİSTAN TARİH DERS KİTAPLARINDA TÜRK ALGISI

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 129 - 153, 17.06.2022

Samet Kalyoncu

https://doi.org/10.56252/turktarars.1076785

Öz

Dünya genelinde ülkelerin tarih ders kitapları ulusal tarih çizgisi doğrultusunda yazılmaktadır. Bu anlayışın en önemli amaçlarından biri de öğrencilere millî kültürü ve tarihi aşılamaktır. Moğolistan özelinde Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonraki süreçte eğitim hayatında devrim niteliğinde sayılabilecek adımlar atılmıştır. Eğitim hayatında izlenen yeni politikalar Moğolların öncelikli hedeflerinden birini oluşturmuştur. Bu araştırmada Moğolistan’da okutulan tarih ders kitaplarındaki Türk algısı incelenmiştir. Ortaokul 6, 7 ve 8. sınıf tarih ders kitapları ile lise 9, 10, 11. sınıf tarih ders kitaplarının incelendiği bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır.
Moğolistan tarih ders kitaplarında İslamiyet öncesi Türk tarihiyle ilgili detaylı bilgiler yer almaktadır. Aynı zamanda bu dönemle ilgili çeşitli görseller ve haritalar da ders kitaplarında kullanılmıştır. Osmanlı Devleti ile ilgili ise diğer konulara nazaran az bilgi bulunmaktadır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş aşaması ve yükselmesinden kısaca bahsedilirken İstanbul’un Fethi hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır. Bunun yanı sıra fetih konusunun Batılı tarihçilerin gözüyle aktarıldığı görülmektedir. Tarih ders kitapları ayrıntılı bir bakış açısıyla incelenip konu dağılımının genel yapısı ortaya çıkarılmıştır. Türkiye’de bu alanda yapılmış çalışmalar taranarak bir örnek oluşturulması sağlanmıştır. Ders kitaplarının yanı sıra Moğolistan’ın tarih eğitimi, eğitimdeki sorunları üzerine yazılmış eserler de çalışmada kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda Moğolistan’da okutulan tarih ders kitaplarındaki Türk algısı ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Moğolistan, Türk, Hun, Gök Türk, Uygur, Tarih, Ders kitabı

THE PERCEPTION OF THE TURKISH IN MONGOLIA’S HISTORY TEXTBOOKS

Öz

History textbooks of countries around the world are written in line with the national history line. One of the most important objectives of this understanding is to instill national culture and history in students. In the aftermath of the dissolution of the Soviet Union, especially in Mongolia, revolutionary breakthroughs were made in educational life. New policies targeted in education have been one of the primary goals of Mongols. In this research, the perception of the Turkish in the history textbooks taught in Mongolia was examined. Document review method was used in our study where we examined secondary education 6th, 7th and 8th grade history textbooks and high school 9th, 10th, 11th grade history textbooks.
Mongolia’s history textbooks contain detailed information about the pre-Islamic Turkish history. At the same time, various images and maps related to this period were used in textbooks. There is little information about the Ottoman Empire compared to other subjects. While briefly mentioning the establishment and rise of the Ottoman Empire, there is detailed information about the Conquest of Istanbul. However, we see that the subject of conquest is processed through the eyes of Western historians. History textbooks are looked at from a detailed point of view and the general structure of the subject distribution is revealed. Studies in this field in Turkey were examined and an example was created. In addition to textbooks, we also used works written on Mongolia's history education and educational problems in our study. As a result of our research, the perception of the Turkish in the history textbooks taught in Mongolia was revealed.

Anahtar Kelimeler

Mongolia, Turkish, Hun, Gok Turk, Uyghur, History, Textbook

Kaynakça

• A., Altanbagana, H., Bayarmaa, C, Gerelbadrah, Tüüh VII: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 7 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Baasandorc Ts., Puntsagsüren D., Ulaanbaatar 2016.
• ----------------------, Tüüh VII: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 7 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ulaanbaatar 2019.
• Akman, Şefik Taylan, “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmî Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 1/1, Ankara 2011, ss.80-109.
• B., Davaasüren, BNMAU-ıın Yerönhiy Bolovsrolıın Surguuli, Tüüniy Högcliyn Hetiyn Tölöv, Ulaanbaatar 1979.
• G., Adıyaa, “Yerönhiy Bolovsrolıın Dund Surguuliyn Surgalt-Hümüücliyn Aclııg Tsaaşid Saycruulah Tuhay”, BNMAU-ıın Ardıın İh Hurlıın Arav Dahi Udaagiyn Songuuliyn Eelcit III Çuulganıı Material, Haz. Sancaa G., ABYA Yayınevi, Ulaanbaatar 1983, ss.1-29.
• Camsran, Urangua, XX Zuunıı Ehen Uyeiyn Mongol Uls (1911-1919), Ulaanbaatar 2010.
• O., Pürev, “Eh Tüühiin Bolovsrolııg Högcüüleh Tuhayd”. Eh Tüühiin Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Edt. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.23-39.
• Ookhnoi, Batsaikhan, Mongolia: Becoming a Nation-State (1911-1952), Bitpress Yayınevi, Ulaanbaatar 2013.
• P., Delgercargal, “Deed Bolovsrolıın Şinetgel ba Mergecliyn Tüvşniy Tüühiin Surgaltıın Tulgamdsan Asuudluud”, Eh Tüühiin Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Edt. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.14-24.
• S., Otgoncargal, “Mongolıın Tüühiyn Surgaltıın Önöögiyn Baydal ba Onolıın Zarim Asuudal”, Eh Tüühiin Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Edt. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.38-45.
• Şıvgın, Hale, “Ulusal Tarih Eğitiminin Kimlik Gelişimdeki Önemi”, Gazi Üniversitesi Gazi Akademik Bakış Dergisi, 2/4, Ankara 2009, ss.35-52.
• Şimşek, Ahmet, Cou, Ee Young, “Güney Kore Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algıları”, bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 89, 2019, ss.143-170.
• Şimşek, Ahmet, Meherremova Cengiz, Nigar, “Rusya Tarih Ders Kitaplarında Türk-Osmanlı İmgesi”, Türk Tarih Eğitim Dergisi, 4, 2015, ss.225-258.
• Ts., Gantulga, “Eh Tüühiyn Surgalt, Bolovsrolıın Önöögiyn Baydal, Tulgamdsan Asuudluud”, Eh Tüühiin Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Edt. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.5-15.
• Ts., Gantulga, L., Altanzayaa, B., Natsagdorc, D., Puntsagsüren, M., Tsogbayar, Tüüh VIII: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 8 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Tsolmon S., Ulaanbaatar 2016.
• -----------------, Tüüh VIII: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 8 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Tsolmon S., Ulaanbaatar 2019.
• Ts., Gantulga, P., Delgercargal, D., Anhbayar, P., Myagmar, S., Tsolmon, H., Erdenetulga, Tüüh X: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 10 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Gantulga Ts., Ed. Tserendorc Ts., Ulaanbaatar 2018.
• -----------------, Tüüh X: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 10 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Gantulga Ts., Ed. Tserendorc Ts., Ulaanbaatar 2019.
• Ts., Gantulga, L., Altanzayaa, Ç., Boldbaatar, P., Myagmar, B., Natsagdorc, H., Erdenetulga, Tüüh XI: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 11 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Hişigt N., Ulaanbaatar 2018.
• -----------------, Tüüh XI: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 11 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Hişigt N., Ulaanbaatar 2019.
• Ts., Namsray, “BNMAU-ıın Ardıın Bolovsrolıın Huuliyn Tösliyn Tuhay”, BNMAU-ıın Ardıın İh Hurlıın Arav Dahi Udaagiyn Songuuliyn Eelcit III Çuulganıı Material, Haz. Sancaa G., ABYA Yayınevi, Ulaanbaatar 1983, ss.30-44.
• Tserendorc, Gelegcamts, Mongol Ulsıın Yerönhiy Dund Bolovsrolıın Erh Züyn Zohitsuulalt (Üüsel, Högcil, Şineçlel) 1921-1998 on, Eruul Enkh Yayınevi, Ulaanbaatar 2000.
• Turan, Refik, “Azerbaycan Lise Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı”, Dünyada Türk İmajı Tarih Ders Kitaplarındaki Durum, Ed. Ahmet Şimşek, Pegem Akademi, Ankara 2018, ss. 75-91.
• -------------------, “Azerbaycan’da Okutulan Ata Yurdu Ders Kitabında Azerbaycan Ulusal Kimliğinin Temsili”, SUTAD, 42, Konya 2017, ss.593-612.
• -------------------, “Azerbaycan SSC ve Azerbaycan Cumhuriyeti Dönemlerinde Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Azerbaycan Halkının Etnik Kökenine ve Diline Yaklaşım”, I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı Sempozyumu 23-25 Ekim 2014, Ed. Nurettin Hatunoğlu, Canan Kuş Büyüktaş, Buluş Tasarım, Zonguldak 2015, ss.271-285.
• U., Tuya, P. Delgercargal, B. Çinzorig, D. Yancincav, Tüüh 6: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 6 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Edt. Delgersayhan Ts., Ulaanbaatar 2016.
• -----------, Tüüh 6: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 6 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Edt. Delgersayhan Ts., Ulaanbaatar 2019.
• U., Tuya, S., Amarsanaa, O., Batsayhan, Z., Loncid, D., Nansalmaa, O., Oyuuntungalag, B., Punsaldulam, Tüüh IX: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 9 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Pürev O., Ulaanbaatar 2016.
• -----------, Tüüh IX: Yerönhiy Bolovsrolıın 12 Ciliyn Surguuliyn 9 Dugaar Angiyn Surah Biçig, Ed. Pürev O., Ulaanbaatar 2019.
• Ya., Şiylegmaa, “ZHU-ıın Zadralıın Daraah Oros, Mongol Dahi Tüühiyn Surah Biçig: Uls Töriyn Nölöö”, Eh Tüühiyn Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Ed. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.147-154.
• Z., Baasancav, “Yerönhiy Bolovsrolıın Surguuliyn Tüühiyn Surgaltıın Ulamclal, Şineçleliyn Zarim Asuudal”, Eh Tüühiyn Surgalt, Bolovsrolıın Ulamclal, Şineçleliyn Asuudluud, Ed. Gantulga Ts., Delgercargal P., Admon Yayınevi, Ulaanbaatar 2012, ss.59-68.