Hagiography of Peter Ordinski as a Source for Golden Horde Researches (Analyse and Translation)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 154 - 171, 17.06.2022

Alihan Büyükçolak

https://doi.org/10.56252/turktarars.1094079

Öz

This study, which includes the translation and analysis of the Hagiography of Peter Ordinski, aims to show that Berke's schismatic actions in Ulus of Jochi, which emerged with their first examples the while Batu Khan was still alive, also had social consequences. Christianity in the capital of Golden Horde, in Saray, which can be traced till to the first half of the 1250s in the sources, suddenly has disappeared with the rule of the first Muslim Khan in the history of Golden Horde i. e. of Berke. In the sources giving information about the diplomatic relations, which established with the Papacy before Sartaq's death, has recorded that around fifty thousand Christian Mongols lived in the Ulus of Sartaq. But such a Mongolian Christian community is not encountered in the borders of Golden Horde after Berke. In this manner a record in the Ustyug-Vologda Chronicle about a large Mongolian community which inhabited Rostov until 1288, indicates that has occurred a change in the socio-political structure of the Saray after the political murder of Christian Sartak. Also the hagiography we have translated is about the lives of a Christian Mongolian nobleman who migrated from Saray to Rostov on the eve of Berke's seizure of power definitely and his descendants.

Anahtar Kelimeler

hagiography, Sartaq, Berke, Saray, Christianity among the Mongols

ALTIN ORDA TARİHİ ÇALIŞMALARINDA BİR KAYNAK OLARAK ORDALI PETRO HAGİOGRAFYASI (Tahlil-Tercüme)

Öz

Ordalı Petro Hagiografyası’nın tercümesini ve tahlilini içeren bu çalışma, Cuci Ulusu’nda daha Batu’nun sağlığında iken ilk nüvelerini gösteren Berke’nin hizipçi eylemlerinin sosyal sonuçları da olduğunu göstermek amacı taşımaktadır. Kaynaklarda 1250li yılların ilk yarısına dek takip edilebilen başkent Saray’daki Hristiyanlık, Altınorda tarihindeki ilk Müslüman Han olan Berke’nin 1258’de başlayan iktidarıyla birlikte sükuta uğramaktadır. Papalık Makamı ile Sartak’ın sağlığında kurulan diplomatik ilişkilere dair bilgi veren kaynaklarda Sartak’ın ulusunda elli bin civarında Hristiyan Moğol’dan bahis olunurken, Berke sonrası Altınorda sınırlarında böyle bir Moğol topluluğuna tesadüf edilmemektedir. Üstyüg-Vologda Kroniği’nde, kalabalık bir Moğol topluluğunun Rostov’da meskun bir halde 1288 yılına dek yaşadığına dair bir kayıt, Hristiyan Sartak’ın siyasi cinayetinden sonra Saray’ın sosyopolitik yapısında vuku bulmuş bir değişime işaret etmektedir. Tercüme ettiğimiz hagiografya da Berke’nin iktidarı nihai olarak ele geçirmesinin arefesinde Saray’dan Rostov’a göçmüş Hristiyan bir Moğol asilzadesinin ve onun soyundan gelen kimselerin hayatlarını konu etmektedir.

Anahtar Kelimeler

hagiografya, Sartak, Berke, Saray, Moğollarda Hristiyanlık

Kaynakça

• Letopis’ po Lavrentievskomu spisku, arheografiçeskaya komissiya, Sankt-Peterburg 1872.
• Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey Tom XXXVII (Üstyug ve Vologda Kronikleri), : Nauka, Leningrad 1982.
• Polnoye Sobraniye Russkih Letopisey Tom I (Lavrentievskaya i Troitskaya Letopisi), Tipografiya Eduarda Pratsa, Sankt-Peterburg 1846.
• Dimitriyeva L. A. “Povest’ o Petre, tsareviçe ordınskom” Biblioteka leteraturı Drevney Rusi RAN İRLİ Tom 9, edited by Lihaçev D. S. Dimitriyev L. A. Alekseyev A.A. Ponırko N. V. Nauka, Sankt-Peterburg 2006, s. 86-96.
• Egorov, Vadim Leonidoviç, Altın Orda’nın Tarihî Coğrafyası (XIII-XIV. asırlar), çev. Alihan Büyükçolak, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022.
• Grigoryev, Arkadiy Pavloviç, Mongolskaya diplomatika XIII-XV vv. (Çingizidskiye jalovannıye gramotı), iz-vo Leningradskogo Universitata, Leningrad 1978.
• Gorskii A. A. “Povest’ ob ubiyenii Batıya i russkaya literatura 70-h gg. XV veka” Srednevekovaya Rus’ Vıpusk 3. Moskva 2001. s. 191-221.
• Horoşev A. S. Politiçeskaya istoriya russkoy kanonizatsii (XI-XVI vv). İzd. Moskovskogo Universiteta, Moskva 1986.
• Klyuçevskiy, Vasiliy Osipoviç, Drevnerusskiye jitiya svyatıh kak istoriçeskiy istoçnik. izdaniye K. Soldatenkova, Moskva 1871.
• Mayarov A. V. “Papa Iv. İnnokent’in Altınorda Hanı Sartak’a Gönderdiği Mektup (Metin, Tercüme, Yorum)”, Çev. Alihan Büyükçolak, Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 6(2), Aralık 2021. s. 77-91.
• Mel’nik A. G. “Bogomol’ya tsarya İvana Groznogo” Soobsheniya Rostovskogo muzeya Vıspusk XXIII. Rostov 2018 s. 61-79.
• Mıskov, Yevgeniy Pavloviç, Politiçeskaya istoriya Zolotoy Ordı (1236-1313), İz-vo Volgogradskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Volgograd 2003.
• Özcan A. T. “Sartak Han” Tarihin ve Tarihçinin İzinden: Kazım Yaşar Kopraman Armağanı, TKAE yay., Ankara 2014. 171-190.
• Özcan A. T. Rus-Moğol İlişkileri (1223-1341), TTK, Ankara 2017.
• Özyetgin, Ayşe Melek, Orta Zaman Türk Dili ve Kültürü Üzerine İncelemeler, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2005.
• Skripil’ M. O. “Povest’ o Petre, tsareviçe Ordınskom” İstoriya russkoy literaturı T. 10, Akademiya Nauk SSSR, Moskva 1945. s. 350-357.
• Sabitov J. M. “Politiçeskaya istoriya ulusa Cuci v 1256-1263 godah” Zolotoordınskoye Obozreniye No.2. 2015 s. 51-64.
• Serebryanskii N. İ. Drevnerusskiye knyajeskiye jitiya. Moskva 1915.
• Ştaden Genrih, O Moskve İvana Groznogo Zapiski nemtsa opriçnika. Moskva 1925.
• Zaytsev İ. V. “Nadgrobiye Hudaykula (Petra) v Moskovskom Kremle” Arheologiya Yevraziyskih Stepey № 6 2017. s. 196-200.