STALIN’S POLICY TOWARDS WHITE RUSSIANS IN TURKEY

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 81 - 90, 25.12.2024

Füsun Kara

https://doi.org/10.56252/turktarars.1533077

Öz

The White Russians were affected by the conflicts in Russia and migrated from their country under difficult conditions to Istanbul and various parts of Turkey. Due to their conflicts with the Bolsheviks, the White Russians, who were referred to as such, had to live the refugee lifestyle that has been lived from the past to the present. After the
1917 revolution, refugees who came to stay in Turkey or to go to other countriesthrough Turkey moved in three waves. Istanbul was the closest and safest place for refugees, as well as serving as a way station. Among the White Russians, who did not include a specific class, there were poor and uneducated people, as well as those of different ethnic religions and origins. The Allied Powers tried to use the White Russians against both the Ankara Government and the Bolsheviks, but they could not direct them as they wanted to this end. The places where the White Russians could stay in the city were quite limited, as the city was full of both occupying forces and other immigrants. Despite all the possibilities and the crowds in the city, attempts were made to settle in every vacant place. There were some problems between the local people and the Allied Powers regarding the settlement of the White Russians. In October 1924, under the name of the Navigation Regulations, the White Russians were strictly prohibited from coming to Turkey. Turkey also promised the Soviets that it would never accept refugees in line with the 1925 friendship and neutrality agreements. It made it mandatory for those who remained in Turkey to apply for citizenship of the Republic of Turkey. During these dates, Turkey transferred the Russian embassy, consulate and buildings where the White Russians were settled by the Allied Powers during the occupation period to the Soviet Government until 1924. By 1936, it was seen that the White Russians were granted citizenship en masse. The White Russians who settled in Istanbul under the control of the Allied Powers were first kept in quarantine and then the civilians were placed in the military units in Istanbul, Çatalca, Gümrü, and Gelibolu. Istanbul became the area of freedom for these people.
In this study, during the Stalin period in Istanbul and its surroundings and Stalin's policy towards White Russians in Turkey were analyzed.

Anahtar Kelimeler

USSR, White Russian, Turkey, Migration, Politics

STALİN’İN TÜRKİYE'DEKİ BEYAZ RUSLAR POLİTİKASI

Öz

Beyaz Ruslar, Rusya’da yaşanan çatışmalardan etkilenip ülkelerinden zor şartlar altında göç etmek sureti ile İstanbul’a ve Türkiye’nin çeşitli bölgelerine göç etmişlerdir. Bolşeviklerle olan çatışmalarından dolayı beyaz Ruslar olarak adları zikredilen geçmişten günümüze yaşamış olunan mülteci yaşam tarzını yaşamak zorunda kalmıştır. 1917 devrimi sonrasında Türkiye’de kalmak yada Türkiye üzerinden başka ülkelere geçmek üzere gelen sığınmacılar üç dalga halinde hareket etmişlerdir. İstanbul sığınmacılar için en yakın ve güvenli yer olmanın yanında bir ara istasyon görevi de görmüştür. Belirli bir sınıfı içermeyen Beyaz Ruslar arasında yoksul ve eğitimsiz kesimin yanında farklı etnik din ve kökenden olanlarda bulunmaktaydı. İtilaf Devletleri Beyaz Rusları, hem Ankara Hükümetine hem de Bolşeviklere karşı kullanmayı denemiş, ancak bu amaca istedikleri gibi yönlendirememişlerdir. Beyaz Rusların şehirde barınabileceği yerler, şehrin hem işgal güçleri hem de başka göçmenlerle dolu olması nedeniyle oldukça sınırlı bir durumdaydı. Tüm olanaksızlıklara ve şehirdeki izdihama rağmen boş bulunan her yere, yerleştirilmeye çalışılmıştır. Beyaz Rusların yerleştirilmesi konusunda yerli halk ve itilaf güçleri arasında bir takım problemlerde olmuştur. 1924 Ekiminde Seyrüsefer Talimatnamesi adı altında Beyaz Rusların Türkiye’ye gelmesi kesinlikle yasaklanmıştır. Türkiye bununla birlikte Sovyetlere 1925 yılı dostluk ve tarafsızlık antlaşmaları çizgisinde asla mülteci kabul etmeyeceğine dair söz vermiştir. Türkiye’de kalanların ise Türkiye cumhuriyeti vatandaşlığına başvurmalarını zorunlu kılmıştır. Bu tarihlerde Türkiye işgal dönemi boyunca itilaf devletleri tarafından beyaz Rusların yerleştirildiği Rus büyükelçiliğini, konsolosluğunu ve binalarını 1924 tarihine kadar Sovyet Hükümetine devretmiştir. 1936 yılına gelindiği zaman ise Beyaz Rusların toplu halde vatandaşlığa alındığı görülmektedir.
İtilaf devletlerinin kontrolünde İstanbul’a yerleşen Beyaz Ruslar önce karantinada tutulup sonra sivil olanlar İstanbul’daki askeri birlikler ise, Çatalca, Gümrü, ve Geliboluya yerleştirilmişlerdir. İstanbul bu halkın özgürlük alanı olmuştur.
Bu çalışmada Stalin dönemindeki Türkiye’ye sığınmış olan Beyaz Rusların, İstanbul ve civarına iskanı, Stalin’in Türkiye’deki Beyaz Ruslar politikası analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

SSCB, Beyaz Ruslar, Türkiye, Göç, Politika

Kaynakça

• Hariciye Nezareti, İstanbul Murrahaslığı, Fon No: 22-62. Fon no: 67-83. Fon no: 54-12.2 Fon No:40-43.
• Muamelat genel Müdürlüğü, Fon No: 30-10-0-0: Yer No:209-422-3.
• Muamelat genel Müdürlüğü, Fon No: 30-10-0-0: Yer No:124.886.4.
• Muamelat Genel Müdürlüğü, Fon No: 30-10-0-0: Yer No:124.886.4.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-1.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-1. Yer No:86-86.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-1. Yer No:27-72-16.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-2. Yer No:65-45-8.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-2. Yer No:88-119.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-2. Yer No:68-75-19.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-1. Yer No:91-41-15.
• Kararlar Daire Başkanlığı: Fon No:30-18-1-1. Yer No:52-23.
• Ascher, A., Kısa Rusya Tarihi, Say Yayınları, İstanbul 2020.
• Bakar, Bülent, Beyaz Ruslar: Esir Şehrin Misafirleri, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2012.
• Baran, Tülay, “Mütareke Döneminde İstanbul’daki Rus Mültecilerin Yaşamı” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22/64, s. 119-140.
• Delon, Johnson, Beyoğlu’nda Beyaz Ruslar, Remzi Kitabevi, İstanbul 1996.
• Dunham Vera, In Stalins Time Middle Class Values in Soviet Fiction, Cambridge Unıversity Press, New York 1976. Deutscher, Isaac, Stalin, Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul 1969.
• Görgen, İsmail, “Rusya’da Stalinizmin Doğuşu”, Avrasya İncelemeleri Dergisi 10/2 225-248.
• GürseL Haluk F., Tarih Boyunca Türk Rus İlişkileri, Baha Matbaası, İstanbul 1968.
• Kaplan, Kezban, “Beyaz Rus Mültecilerinin Gözünden Millî Mücadele ve Ankara Hükümeti İle Olan İlişkileri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 32/2, 2017, s. 297-325.
• Kaplan, Kezban, “Rusça ve Türkçe Kaynakların Işığında Beyaz Rus Mücadelecilerinin Anadolu’daki Yaşamları”, Tarih İncelemeleri Dergisi, 34/1, s. 1-22.
• Macar, Oya, Beyaz Rus Ordusu Türkiye’de, Libra Kitap, İstanbul 2010.
• Stalin, Josef Vladimir, Eserler 1938, C. 15, İnter Yayınları, İstanbul 1951.
• Sadıgov, Ramin, “Rus İç Savaşı’ndan Sonra Türkiye’ye Sığınan Göçmenlerin Gelibolu Günleri”, Karadeniz Araştırmaları, S. 51, Güz 2016, s. 113-128.
• Uçarol, Rifat, Siyasi Tarih 1789-1914, C. 1, Filiz Kitabevi, İstanbul 2000.
• Uturgari, Svetlena, Beyaz Ruslar ve Kemalist Türkiye, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 2015. Yerasimos, Stefan. Türk Sovyet İlişkileri, Gözlem Yayınları, İstanbul 1979.