Öz
Hamza Hekimzâde Niyazi, 20. yüzyıl başlarında Türkistan’ın modernleşme sürecine önemli katkılarda bulunan bir aydın olarak öne çıkar. Geleneksel medrese eğitimiyle başladığı öğrenim hayatında, kısa sürede Ceditçilik akımının etkisine girerek halkın eğitim yoluyla aydınlanmasını sağlama amacına yönelmiştir. 1905 Rus-Japon Savaşı sonrasında toplumsal sorunlara duyarlılığı artan Niyazi, halkı bilgilendirme ve bilinçlendirme amacıyla şiirler ve yazılar kaleme almıştır. 1910’da Hokand’da yoksul çocuklar için bir okul açmış, yetişkinler için akşam kursları düzenlemiştir. Ancak bu girişimler, dönemin geleneksel toplumsal yapısının direnç gösterdiği alanlar haline gelmiş; çalışmalar, mevcut değerleri koruma çabaları doğrultusunda uygulanan sınırlamalarla karşılaşmıştır. Buna rağmen Niyazi, halkı eğitme ve toplumsal gelişimi destekleme misyonundan vazgeçmeyerek yeni yollar arayışını sürdürmüştür. 1917 Ekim Devrimi’nin ardından ise eğitim ve kültürel çalışmalarını genişleterek okuma-yazma kursları açmış, tiyatro toplulukları kurmuş ve sanatı halkın bilinçlenmesi için bir araç olarak kullanmıştır. Kadınların toplumsal yaşama katılımını destekleyen projelere de öncülük eden Niyazi, Türkistan’ın modernleşme sürecindeki toplumsal gelişmelere örnek teşkil etmektedir. Çabaları, halkın eğitim ve kültürel seviyesini yükseltmeye yönelik kalıcı bir miras bırakmıştır.
Anahtar Kelimeler
Hamza Hekimzâde Türkistan Ceditçilik Eğitim Toplumsal Aydınlanma.
Kaynakça
- Açık, Fatma, Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara 2007.
- Açık, Fatma, Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatları El kitabı. Kesit Yayınları, İstanbul 2018.
- Devlet, Nadir, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), TTK. Yayınları, Ankara 2014.
- Güney, Ali Fuat, Özbek Yazar Hamza Hekimzade Niyaz’inin Yangi Saadet, Tört Işk Hikayesi ve Bay İla Hizmatçi Tiyatrosu, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007.
- İvanov, Sergey Nikolayeviç, Hamza Hakim-Zade Niyazi, Red. V. S. Kiselev, İzd. Sovetskiy Pisatel, Leningrad 1970.
- Karimov, Naim, “Hamzani kim o’ldirgan yoxud Shohimardonning qora bahori”, Yoshlik Jurnali, S. 10, Taşkent 1991, s. 50-59.
- Khalid, Adeeb, The Politics of Muslim Cultural Reform: Jadidism in Central Asia, University of California Press, California 1998.
- Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye kadar, TTK. Yayınları, Ankara 2014.
- Mirzayev, Sadulla, XX Asr O’zbek Adabıyotı, Yangi asr avlodi, Taşkent 2005.
- Muminov, İbragim Muminoviç, İz İstorii Obşestvenno-Filosofskoy Mısli v Uzbekistane, İzd. Uzbekistan, Taşkent 1976.
- Sultanov, Yusuf, Hamza, Özbekistan CCR “Fan” Nashriyoti, Taşkent 1973.
- “Hamza Hakimzoda Niyoziy”, Shark Yulduzi Jurnali, No. 3, Taşkent 1963, s. 150-152.
- https://ziyouz.uz/ilm-va-fan/adabiyot/milliy-uygonish/ulugbek-dolimov-hamza-hakimzoda-niyoziy-1889-1929/ (erişim tarihi: 08.10.2024)
- https://ziyouz.uz/ilm-va-fan/adabiyot/milliy-uygonish/ulugbek-dolimov-hamza-hakimzoda-niyoziy-1889-1929/ (erişim tarihi: 08.10.2024)
- https://ziyouz.uz/matbuot/hozirgi-davr-matbuoti/2009-sp-2032750633/ (erişim tarihi: 08.10.2024)
- https://ziyouz.uz/matbuot/jadid-matbuoti/hamza-hakimzoda-niyoziy-bidatmi-majusiyatmi-1914/ (erişim tarihi: 08.10.2024)
- https://ziyouz.uz/matbuot/jadid-matbuoti/hamza-hakimzoda-niyoziy-juma-qandoq-kun-1917 (erişim tarihi: 08.10.2024).
- https://ziyouz.uz/matbuot/jadid-matbuoti/hamza-hakimzoda-niyoziy-bukungi-qadrlik-kunlar-1917/ (erişim tarihi: 08. 10. 2024)
- https://ziyouz.uz/ozbek-ziyolilari/hamza/ (Erişim, 08.10.2024).
- https://ziyouz.uz/ozbek-ziyolilari/hamza/ (Erişim, 08.10.2024).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Orta Asya Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Kasım 2024 |
| Kabul Tarihi | 16 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 9 Sayı: 2 |
