İlyas Efendiyev’in Piyeslerinde Vuslat Teması

Yıl 2024, , 9 - 17, 30.06.2024

Nisa Okumuş

https://doi.org/10.54970/turkuaz.1475170

Öz

İlyas Efendiyev (1914-1996), 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Azerbaycan edebiyatının güçlü bir nesir ve piyes yazarı olarak bilinmektedir. Efendiyev, klasik ve modern sanatın izlerini taşıyan zengin bir edebî mirasa sahiptir. 1960’lı yılların kısmi de olsa demokratik atmosferi Sovyet edebiyatının gelişmesine olanak sağlamıştır. İlyas Efendiyev sırf dönemin alt yapısını hazırlayan sanatkârlardan biridir. Efendiyev, eserleri ile Çağdaş Azerbaycan edebiyatına büyük katkılar sağlamış ve yenilikler getirmiş; edebiyatı konu, biçim ve içerik bakımından geliştirmiştir. İlyas Efendiyev Azerbaycan tiyatro tarihinin en az 50 yılına damga vuran en önemli isimdir. Piyeslerinde ele aldığı konulara, kaleminin gücüne ve Azerbaycan sahnesinde en fazla oynanan eser sayısına göre “İlyas Efendiyev Tiyatrosu” olarak adlandırılan bir dönem oluşturmuştur. Çalışmamızda İlyas Efendiyev’in “Mahnı Dağlarda Kaldı”, “Hükümdar ve Kızı”, “Sevgililerin Cehennemde Vuslatı” ve “Tenha İğde Ağacı” isimli dört piyesinde vuslat teması ele alınmıştır. Asıl konusunu tarihten alan bu piyeslerin savaş, kahramanlık, ayrılık, aşk gibi temaları vardır. Aynı zamanda, adı geçen piyeslerde sevgililerin kavuşması anlamına gelen vuslat teması dikkat çekmektedir. Fakat bu tema sadece sevgiliye vuslat olarak değil vatana, geçmişe, aile bireylerine, ağaca, toprağa vuslat olarak görülmektedir. Efendiyev piyeslerinde vuslat kavramının farklı anlam yükleri olduğu, vuslatın boyutunun değiştiği ve hatta vuslatın ölümle birlikte anılması, ayrıca hicran ile vuslatın birbiriyle olan döngüsü bu konuyu inceleme ihtiyacı doğurmuştur. Çalışmamızda İlyas Efendiyev’in dört piyesi ayrı ayrı başlıklar altında değerlendirilerek bu eserlerdeki vuslat temasının boyutları ve işlenme şekilleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

ilyas efendiyev, piyes, vuslat, aşk, vatan

The Theme of Reunion in İlyas Efendiyev's Plays

Öz

Ilyas Efendiyev (1914-1996) is known as a prominent prose and playwright of Azerbaijani literature from the second half of the 20th century onwards. Efendiyev possesses a rich literary legacy carrying traces of both classical and modern art. The partially democratic atmosphere of the 1960s facilitated the development of Soviet literature, with Efendiyev being one of the artists who laid the groundwork for that era. Through his works, Efendiyev made significant contributions to contemporary Azerbaijani literature, introducing innovations and advancing literature in terms of subject matter, form, and content. He stands as one of the most influential figures in the history of Azerbaijani theater for at least fifty years. His plays have given rise to a period known as the "Ilyas Efendiyev Theater," characterized by the themes he tackled, the power of his pen, and the sheer number of his works frequently staged on Azerbaijani platforms. In our study, we examine the theme of reunion (vuslat) in four of Ilyas Efendiyev's plays: "The Song Remained in the Mountains," "The Sovereign and His Daughter," "The Reunion of Lovers in Hell," and "The Lonely Mulberry Tree." While these plays draw their primary subjects from history, they encompass themes of war, heroism, separation, and love. Moreover, the theme of reunion, signifying lovers' reunion, is evident in these plays. However, this theme is not limited to the reunion of lovers but is perceived as reunion with the homeland, the past, family members, trees, and the land. In Efendiyev's plays, the concept of reunion carries different layers of meaning, its dimensions shift, and sometimes reunion is associated with death. Furthermore, the cycle of separation and reunion, along with longing, necessitates an examination of this topic. In our study, Efendiyev's four plays are evaluated under separate headings, focusing on the theme of reunion in each work.

Anahtar Kelimeler

Ilyas Efendiyev, play, reunion, love, homeland.

Kaynakça

• Barmanbay, A. (2020a). Azerbaycan Romantik Edebiyatında Vatan. Ankara: Bengü.
• Barmanbay, A. (2020b). Gurbet Şairi Ağabeyim Ağa Ağabacı ve Vatan Bağı. Sosyal Bilimler Alanında Akademik Araştırmalar. İzmir: Duvar Yayınları: 27-43.
• Barmanbay, A. (2021). Sürgündeki Şair Mustafa Ağa Arif ve “Ağlaram” Şiiri. Fifth International Conference on Economics & Social Sciences: 745-757.
• Çağlak, A. (2021). Sovyet Rusya’da Bolşevik Devrimi Sonrasında Ordu-İstihbarat Teşkilatı Bağlantısının Oluşumu ve Kızıl Ordu’nun Sovyet İstihbarat Sistematiğinin Gelişim Sürecine Katkısı. Harp Tarihi Dergisi, S. 3: 43-81.
• Dilek, İ. (2019). Türk Dünyası Edebiyatında Repressiya, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara, S. 48: 27-82.
• Efendiyev, İ. (2008). Piyeslerinden Seçmeler Bakı: Qafqaz Universiteti Yayınları.
• İlyas Əfəndiyev: Biblioqrafiya (2014). Tərtibçi: Gülbəniz Səfərəliyeva. Bakı: Azərbaycan Milli Kitabxanası.
• İsmayılov, Y. (2006). İlyas Əfəndiyevin tarixi dramlarında müasirlik. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri. Bakı: Elm: 104-111.
• Kolunsağ, İ. (2023). Klasik Türk Şiirinde Bir Vuslat Aracı Olarak Toprak, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 10, s. 68-79.
• Kurnaz, C. (2010). Vuslat Yolculuğu, Turkish Studies, C. 5, S. 3, s. 447-461.
• Morkoç, A. (2022). Azerbaycan Edebiyatında Hikâye. İstanbul: DBY Yayınları.
• Okumuş, N. (2023). İlyas Efendiyev’in Piyeslerinde Tarih. Yüksek Lisans Tezi. Danışman: Doç. Dr. Afina Barmanbay. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri Anabilim Dalı.
• Özbalık, G. (2020). Binbir Gece Masallarında Aşk ve Vuslat. Yüksek Lisans Tezi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Şahbazova, S. (2002). İlyas Əfəndiyev’in tarixi dramları. Bakı: Grifli Nəşr.