Savaş Meydanlarından Türkiye ve Avusturya Ders Kitaplarına Osmanlı ve Habsburg (-Lothrıngen) İlişkileri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 82 - 100, 30.06.2020

Senem Gönenç

Öz

Bu çalışmada, Mohaç Meydan Savaşı’ndan (1526) I. Dünya Savaşı’na (1914-1918) kadar olan süreçte Osmanlı ve Habsburg (-Lothringen) ilişkileri ders kitaplarına yansıyan yönüyle birlikte ele alınmıştır. Bu bağlamda öncelikle iki imparatorluk arasında vuku bulan belli başlı askerî ve siyasi olaylara değinilmiştir. Ardından Osmanlı ve Habsburg (-Lothringen) imparatorluklarının ‘yaşayan mirasları’ olan Türkiye ve Avusturya Cumhuriyetlerinde 2016-2017 öğretim yılında okutulan Sosyal Bilgiler ve Geschicte und Sozialkunde/Politische Bildung (Zeitbilder 2, 3 ve 4) ders kitaplarında bu olaylardan hangilerinin ön plana çıkarıldığına ve diğer tarafın nasıl yansıtıldığına dair izler sürülmüştür. Tarihsel araştırma ile durum çalışmasının unsurlarını barındıran çalışmanın verileri doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş ve betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda Zeitbilder 2, 3 ve 4 ders kitaplarında genel olarak askerî ve siyasi ilişkilerden bahsedildiği, kültürel ilişkilere yer verilmediği, I. Dünya Savaşı’ndaki müttefikliğe yüzeysel değinildiği, buna karşın İstanbul’un Fethi ve II. Viyana Kuşatması olaylarına geniş ölçüde yer verildiği görülmektedir. Sosyal Bilgiler ders kitaplarında ise Osmanlı ve Habsburg (-Lothringen) ilişkileri hakkındaki bilgilerin İlköğretim Sosyal Bilgiler 7. Sınıf Ders Kitabı’nda yer bulduğu, bu kitapta iki imparatorluk arasında yaşanan askerî ve siyasi olaylar yanında, kültürel etkileşimden de bahsedildiği, ayrıca Avusturya Elçisi Busbecq’ten Türklerle ilgili olumlu düşüncelere sahip olduğunu gösteren alıntılar yapıldığı ve I. Dünya Savaşı’ndaki müttefiklik üzerinde daha çok durulduğu, böylece Avusturya’ya yönelik olumlu duygular beslenmesine bir ölçüde katkı sağlandığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Avusturya, Avusturya-Macaristan, Habsburg, Osmanlı, Sosyal Bilgiler

Kaynakça

• Araz, T. (2014). Osmanlı-Avusturya savaşı (1787-1791). (Yayımlanmamış yükseklisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Avusturya Macaristan hükûmeti ve ordusu (1914). Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası.
• Beydilli, K. (1991). Avusturya. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 4, 174-177.
• Beydilli, K. (2007). Paris Antlaşması. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 34, 169-172.
• Brıdge, F. R. (2013). Habsburg monarşisi ve Osmanlı İmparatorluğu, 1900-1918. M. Kent (Yay. Haz.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu ve Büyük Güçler, (A. Fethi, Çev.), İstanbul: Alfa.
• Creswell, J. W. (2009). Research design. Sage, ThousandOaks, CA.
• Çakmak, Z. (1996). 1875 Hersek isyanı ve Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından işgali. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Çelebi, S. (2012). Osmanlı-Avusturya [Osmanlı hanedanı-Habsburg] münasebetleri: Avrupa ile siyasi, kültürel, tarihi ilişkiler. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Çeliker, F. (1983). Avusturya’nın ve Türk-Avusturya ilişkilerinin tarihçesi. Askerî Tarih Bülteni Eki [İkinci Viyana Kuşatmasının 300. Yılı Dolayısıyla], Ankara: Genelkumay Yayınları.
• Çetinkaya, Y. D. (2004). 1908 Osmanlı boykotu: Bir toplumsal hareketin analizi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dağlar, O. (2006). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordularının Galiçya Cephesi’ne gönderilmesi ve cephe gerisinde yaşananlar. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 10, 45-76.
• Drekanda, E. (2013). Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetiminde Bosna-Osmanlı ilişkileri (1878-1909). (Yayımlanmamıi yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ebenhoch, U., Scheucher, A. ve Wald, A. (2014). Zeitbilder 4. Wien: Österreichischer Bundesverlag Schulbuch.
• Eldem, E. (2006). Birlikte yükselen ve çöken imparatorluklar: Habsburglar ve Osmanlıların ortak kaderi. Türkiye-Avusturya İlişkilerinde Zamana Yolculuk, İstanbul: Mas Yayınları.
• Elmacı, M. E. (1996). Bosna-Hersek’in Avusturya tarafından ilhakı ve doğurduğu tepkiler (1908-1912). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Emecen, F. (2007). Osmanlılar. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33, 487-496.
• Evirgen, Ö. F. (2016). İlköğretim sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Ankara: Ekoyay.
• Gay, L. R., Mills, G. E ve Aırasıan, P. (2009). Educational research. New Jersey: Pearson Education.
• Gökalp, Z. (1970). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Millî Eğitim Yayınları.
• İnalcık, H. (2016). Devlet-i âliyye. C. 4, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Karabıyık, E. Ü. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler 6 ders kitabı. Ankara: Evren.
• Karagöz, H. (2008). 1737-1739 Osmanlı-Avusturya harbi ve Belgrad’ın geri alınması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Keskin, H. (2006). 1914-1918 Osmanlı/Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ilişkileri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Kolçak, Ö. (2012). XVII. yüzyıl askerî gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya savaşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Köhbach, M. (1984). Die diplomatischen beziehungen zwischen Österreich und dem Osmanischen reich (vom frieden von zsıtva torok bis zum 1. weltkrieg). Osmanlı Araştırmaları, C. 4, 237-260.
• Kurat, A. N. (1993). Rusya tarihi: Başlangıçtan 1917’ye kadar. Ankara:Türk Tarih Kurumu.
• Kurtaran, U. (2006). Osmanlı-Avusturya diplomatik ilişkileri (1526-1791). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Mahmud Celâleddin Paşa (1983). Mir’ât-ı hakîkat: Târihî hakîkatların aynası. (Cilt 1-3), İstanbul: Berekât Yayınları.
• Mayrıng, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. Ankara: BilgeSu.
• Merrıam, S. B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel.
• Möhrıng, R. (1978). Die beziehungen zwischen Österreich-Ungarn und dem osmanischen reich 1908-1912. (PhD dissertation) Universität Wien Geisteswissenschaftliche Fakultät, Wien.
• Mufassal Osmanlı Tarihi (1960). C. 4, İstanbul: Baha.
• Nazır, B. (1999). Mülteciler meselesi 1849-1851. (Yayımlanmış doktora tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Olaş, Z. (2007). Avusturya-Macaristan imparatorluğu işgalinde Bosna-Hersek. (Yayımlanmış üksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Ortaylı, İ. (2018). Türkiye’nin yakın tarihi. İstanbul: Kronik.
• Özensoy, A. U. ve Aynacı, C. (2016). İlköğretim sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Ankara: Berkay.
• Özkan, A. (2002). Bosna-Hersek’in Avusturya-Macaristan tarafından ilhakı (5 Ekim 1908). (Yayımlanmış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özsoy, E. (2016). Akdeniz’de Osmanlılar ve Habsburglar 1550-1600: Siyaset-ticaret-ziyaret. (Yayımlanmış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Papp, S. (2013). Zitvatorok antlaşması. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 44, 472-474.
• Savaş, A. İ. (2002). Osmanlı Devleti ile Habsburg imparatorluğu arasındaki diplomatik ilişkiler. Türkler. C. 9, 555-566.
• Scheucher, A., Wald, A. ve Ebenhoch, U. (2013). Zeitbilder 3. Wien: Österreichischer Bundesverlag Schulbuch.
• Sevük, İ. H. (1944). Tunadan batıya. İstanbul: Remzi Yayınları.
• Şahin, C. S., Özen, B. ve Midilli, A. (2016a). İlköğretim sosyal bilgiler 4. 1. Kitap, Ankara: Koza.
• Şahin, C. S., Özen, B. ve Midilli, A. (2016b). İlköğretim sosyal bilgiler 4. 2. Kitap, Ankara: Koza.
• Şahin, C. S., Özen, B. ve Midilli, A. (2016c). İlköğretim sosyal bilgiler 4. 3. Kitap, Koza, Ankara.
• Tuncer, H. (2008). Osmanlı-Avusturya ilişkileri (1789-1853). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi. C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı tarihi. C. 4, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Wald, A., Scheucher, A., Scheıpl, J. ve Ebenhoch, U. (2012). Zeitbilder 2. Wien: Österreichischer Bundesverlag Schulbuch.
• Yılmazata, M. (2013). Savaşa giden yol: 1908 Bosna-Hersek’in ilhakı. İstanbul: Doğu Kütüphanesi. İnternet Kaynakları
• Altar, C. M. (2011). Mozart’ın Türkiye’ye yönelik ilgisi. 8 Mart 2019 tarihinde, http://cevadmemduhaltar.com/makale-mozartin-ilgisi.html adresinden erişildi.