Design Similarities of Star, Bird, Ram Horn, Eye, Hilt, Fertility, Rose, Horn Motifs Commonly Used in Kazakhstan and Anatolia

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 183 - 203, 31.12.2022

Ümit Dikmen

https://doi.org/10.54970/turkuaz.1195075

Öz

Societies are culturally dependent on the ties that form them. The fact that Turkish culture has been nomadic for many years, wars and changes in daily lifestyles, and cultural interaction with different societies have affected Turkish motifs and patterns. In this study, the motifs (carpet patterns) used by Kazakhstan, which has a traditional past since ancient times, are explained and compared with Anatolian motifs, and the motif and design similarities between the two societies are explained by using the literature review method. In the study, it is explained that the motifs of Turkish culture have a binding effect between societies and that these similarities are not a coincidence, and that there is a historical bond between both societies.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Design, Carpet

Kazakistan ve Anadolu’da Yaygın Olarak Kullanılan Motiflerden Yıldız, Kuş, Koç Boynuzu, Göz, Baldak, Bereket, Gül, Boynuz Motiflerinin Tasarım Açısından Benzerlikleri

Öz

 Toplumlar kendilerini oluşturan bağlara kültürel anlamda araçlarla bağlıdır. Türk Kültürünün uzun yıllar konar göçer olması, savaşlar ve gündelik yaşam tarzlarındaki değişiklikler, farklı toplumlarla kültürel etkileşime girmeleri Türk motif ve desenlerini etkilemiştir. Bu çalışmada eski çağlardan beri geleneksel bir geçmişe sahip olan Kazakistan’ın günümüzde de kullandığı motifler (hali desenleri de) açıklanarak Anadolu motifleriyle karşılaştırılmış, iki toplum arasındaki motifsel ve tasarımsal benzerlikler araştırma, tarama yöntemi kullanılarak açıklanmıştır. Çalışmada Türk kültürüne ait motiflerin toplumlar arasında bağlayıcı bir etkisinin olduğunu ve bu benzerliklerin tesadüf olmadığını, her iki toplum arasında tarihten gelen bir bağ olduğunu açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Motif, tasarım, Halı, Kazakhstan, Design, Carpet

Kaynakça

• Akpınarlı, H. F. (2005), Kızılderili ve Türk Kilimlerindeki Ortak Özellikler. 6. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi (Ankara, 21-26 Kasım 2005), Cilt: III, ss. 1021-1040, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Akpınarlı, H. F. ve Balkanal, Z. (2012). 16-18. yüzyıllarda İstanbul’da Uüretilen kumaşlarda bitkisel bezemelerin Iincelenmesi. Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, Balkan Özel Sayısı 1, 179-209.
• Alp, Ö. (1998). Konya ve Yöresi Kilimlerinde Semboller. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Resim Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Alp, Ö. (2000). “Konya Yöresi Kilimlerinde Sembolik Motifler ve Oğuz Boyu Damgaları”, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu Bildirileri, Isparta: Altuntuğ Matbaası.
• Daşdağ, F. E. (2017). Görsel iletişimin tarihi, kültürel ve estetik nesnesi olan Diyarbakır surları ve sembolik motifleri. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi. 8 (2), (Özel Sayı), 307-318.
• Erbek, M. (2002). Çatal Höyükten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: KTB Yayınları.
• Er, B. ve Sarıkaya Hünerel, Z. (2012). Bir iletişim aracı olarak el sanatları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 169-177.
• Etikan, S. ve Kılıçarslan, H. (2012). Düz dokumalarda nazar inancı ve göz motifi. ART-E Sanat Dergisi, 5 (10), 103-121.
• Deniz G. (2015). Aksaray Düz Dokuma Yaygıları (Kilim, Cicim, Zili), Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Dzhanibekov, Ö. (2019). Узбекали Джанибеков – государственный и общественно-политический деятель, ученый-этнограф, историк. - https://www.caa-network.org/archives/15372.
• Gülensoy, T. (1989), Orhun‟dan Anadolu‟ya Türk Damgaları – Damgalar, İmler, Enler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Gümüş, D. (2015). Aksaray Düz Dokuma Yaygıları (Kilim, Cicim, Zili), Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kasımanov, S. (1995). Qazaqtyn Qol Öneri. Almatı: Qazaqstan (ҚАСИМАНОВ, Садық (1995). Қазақтың Қол Өнері. Алматы: Қазақстан).
• Mukanov, M.S. (1981). Kazakhskaya Yurta (Kazak obası), Kainar, 1981.
• Mungan, M. ve Salman, A. (2003). Motif ve Desenlerin Yaşamımızdaki Yeri. Ev Tekstili, 36, 6-12.
• Oyman, N, R. (2019). Bazı Anadolu kilim motiflerinin sembolik çözümlenmesi. Arış Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, 1 (14), 4-22.
• Özkan Tağı, S. ve Yerdenova, A. (2019). Geleneksel Kazakistan dokuma motiflerinin yeni tasarımlarda kullanılması. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12 (25), 120-134.
• Somuncuoğlu, S. (2011), Sibirya‟dan Anadolu‟ya Taştaki İzler. 3. Baskı, İstanbul: At-Ok Yayınları.
• Vishnevskaya O. A. Itira MI Early Saks of the Aral Sea. "İskit arkeolojisinin sorunları" M.1071,.
• Turganbayeva, S. (2009). Цвето-орнаментальные категории как доминантная основа декоративно-прикладного искусства казахов. Sanat. Sayı 3.
• Zhanıbekov, Ö. (1991). Eho... Po Sledam Legendy O Zolotoy Dombre. Almatı: Öner (ЖӘНІБЕКОВ, Өзбекәлі (1991). Эхо... По Следам Легенды О Золотой Домбре. Алматы: Өнер) https://caa-network.org/archives/15372 https://caa-network.org/archives/15372
• https://orhaajans.com/kazak-kilim-kulturunde-semboller-ve-suslemeler/
• http://sanat.orexca.com/2009-rus/2009-3-2/shakhizada_turganbaeva