Nutuk, Anı ve Diğer Kaynaklarda İsmet İnönü’nün Askerlik Hayatı

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 18 - 32, 30.06.2024

Ecem Asya Yıldız

https://doi.org/10.54970/turkuaz.1471779

Öz

Türk siyasi tarihinin yetiştirdiği önemli devlet adamlarından biri olan İsmet İnönü, ömrünün sonuna kadar Cumhuriyet değerlerine sahip çıkmıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın silah ve dava arkadaşı olup ondan kalan mirası omuzlayarak gelecek kuşaklara taşımıştır. Bir asker olarak başlayan meslek hayatını daha sonra devlet ve siyaset adamı olarak tamamlamıştır. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde içerisinde bulunduğu çalkantılı yıllara bizzat şahit olmuş ve devletin bu kötü gidişatının durdurulması amacıyla İttihat ve Terakki’ye dâhil olmuştur. Tüm milliyetçi arkadaşları gibi İsmet İnönü de gelişen olaylar karşısında sessiz kalmamış ve üzerine düşen sorumluluğu üstlenmiştir. Mondros Ateşkes Antlaşması ile savunmasız kalan Türk halkının bağımsızlık mücadelesinden yana bir pozisyon almış ve Kurtuluş Savaşı’nda büyük görevler almıştır. Hiçbir şekilde sorumluluktan kaçmamış ve aldığı görevleri yerine getirmiştir. 10 Ocak 1921’de I. İnönü zaferini kazanmış ve Tuğgeneralliğe yükseltilmiş, 31 Mart 1 Nisan 1921’de II. İnönü kazanmıştır. 1921’de Fevzi Çakmak'ın Genel Kurmay Başkanlığına getirilmesi ile cephe komutanlığı ile görevlendirilmiştir. Türkiye’nin işgalci devletlerarasında paylaşılmasına razı olmamış bu uğurda önce Mudanya Anlaşması daha sonra Lozan Barış Anlaşması’nda askeri özelliğinin yanı sıra diplomatlık hünerlerini de sergilemiştir. Türkiye’yi esir almak isteyen emperyalist devletlere karşı dik duruşunu hiç bozmamış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını kabul ettirmeyi başarmıştır. Bu çalışma da İsmet İnönü’nün milli mücadele dönemindeki askerlik faaliyetleri ele alınmıştır. Burada Nutuk, anılar ve diğer eserlerden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Nutuk, Atatürk

İsmet İnönü’s Military Service in Speeches, Memoirs and Other Sourches

Öz

İsmet İnönü, one of the important statesmen of Turkish political history, remained committed to the Republic and its values until the end of his life. As Mustafa Kemal Atatürk's close friend in arms and cause, he shouldered his legacy and carried it to future generations. His life, which started as a soldier, later ended as a diplomat, statesman and politician. He personally witnessed the turbulent years of the Ottoman Empire in its last years and joined the Committee of Union and Progress in order to stop this bad course of the state. Like all his nationalist friends, İsmet İnönü did not remain silent in the face of the events and took on his responsibility. He took a position in favor of the independence struggle of the Turkish people, who were left defenseless with the Armistice of Mudros, and took on major duties in the War of İndependence. He never shirked responsibility and always did his part to fulfill his duty properly. I. and II. the bad luck of the Turkish nation. İnönü left his name engraved in history with indelible letters as the commander of the army that defeated in the Eskişehir-Kütahya and Sakarya Battles. He never consented to Turkey being surrendered to the occupying states, and for this cause he displayed his diplomatic skills as well as his military skills, first in the Mudanya Agreement and then in the Lausanne Peace Agreement. He never changed his stance against the imperial states that wanted to take Turkey hostage and succeeded in getting the independence of the Republic of Turkey accepted. This study has been prepared to reveal how İsmet İnönü is interpreted in Nutuk and other works. Here, Speech, memoirs, other works were used.

Anahtar Kelimeler

İsmet İnönü, Speech, Atatürk

Kaynakça

• Apak, R. (1990). İstiklâl Savaşında Garp cephesi Nasıl kuruldu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Acun, F. (2009). Atatürk ve Türk İnkılap Tarihi, Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Adıvar, H. E. (2020). Türkün Ateşle İmtihanı, Can Yayınevi.
• Armaoğlu, F. (2007). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995, Alkım Yayınevi.
• Atatürk, M. K. (1994). Nutuk 1919-1927. (Yay. haz.: Zeynep Korkmaz), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atatürk, M. K. (2006). Nutuk 1919-1927, (Hzl. Zeynep Korkmaz), Ankara: ATAM Yayınları.
• Atatürk’ün tamim, telgraf ve beyannameleri 4. (2006). (Açıklamalı Dizin ile), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri 1-3. (2006). (Açıklamalı Dizin ile), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atay, F. R. (2023). 19 Mayıs, Pozitif Yayınları, Pozitif Yayınları.
• Avcı, N. (2022) İsmet İnönü’nün Şahsi Hayatı, Askerliği ve Bibliyografyası, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi.
• Aydemir, Ş. S. (2000). İkinci Adam, Cilt: 1, Remzi Kitabevi.
• Baycan, N. (1989). “İsmet İnönü”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 5 (15), 625-638.
• Cebesoy, A. F. (2007). Milli Mücadele Hatırları, Temel Yayınları.
• Gökman, M (1963). Atatürk ve Devrimleri Tarihi Bibliyografyası, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gül, M. (2010). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara: Barış Platin Kitabevi.
• Heper, M. (2024). İsmet Paşa (İnönü) (1884-1973), Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ismet-pasa-inonu-1884-1973/?pdf=3573 https://ismetinonu26.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/26/14/853475/dosyalar/2017_11/01142140_YSMET_YNYNY_HAYATI.pdf?CHK=51972d18d384c1a1e764653e825c16a5
• Kansu, M. M. (1968). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kara, B (2009). Savaş Hazırlayan Barış Konferansı: Londra Konferansı, Akademik Bakış Dergisi, 2(5), 143-170.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokul Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Ders Kitabı, Ankara: Devlet Kitapları.
• Oral, A. (2000). Asker, Kumandan, Devlet Adamı ve Siyasetçi İsmet İnönü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Orbay, R. (1993). Cehennem Değirmeni 1, İstanbul: Emre Yayınları.
• Poyraz, F. (2008). İsmet İnönü, Nokta Kitap.
• Selek, S. (2006). İsmet İnönü Hatıralar, Cilt: 1, Bilgi Yayınevi.
• Temizgüney, F. (2024). Kütahya-Eskişehir Muharebeleri, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr
• Turan, Ş. (2009). Türk Devrim Tarihi, Bilgi Yayınevi.
• “Türk Kuruluş Savaşı’nda İsmet İnönü”, https://www.ismetinonu.org.tr/turk-kurtulus-savasinda-ismet-inonu/
• TBMMZC, 8.1.1337/1921, Devre: 1, İçtima Senesi: 1, İ. 131, C. 2
• TBMMZC, 24.3.1337/1921, Devre: 1, İçtima Senesi: 2, İ. 11, C. 2.
• Yalçın, D. (2005). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi I, ATAM Yayınları.