Türk Cumhuriyetlerinin Sağlık Ekonomisi Kapsamında Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 74 - 88, 31.12.2024

Nursena Döner , Şehadet Bulut

https://doi.org/10.54970/turkuaz.1511071

Öz

Sağlık ve ekonomi biliminin birlikte incelenmesi ile ortaya çıkan sağlık ekonomisi, ülkelerin sağlık yapılarını ekonomik olarak incelemeye yardımcı olan bir bilim dalıdır. Ekonomik olarak gelişmiş düzeyde olan ülkelerin, sağlık göstergeleri açısından da genellikle daha iyi durumda olduğunu söylemek mümkündür. Yapılan bu çalışmanın amacı; Türk Devletleri Teşkilatı içerisinde yer alan, üye ülkelerden Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye, Azerbaycan ve Özbekistan ile gözlemci ülkelerden Macaristan ve Türkmenistan’ın sağlık ve ekonomik göstergelerinin karşılaştırılarak değerlendirilmesi ve Türkiye’nin bu ülke grubu içerisinde konumunun belirlenmesidir. Bu amaçla, Word Bank (Dünya Bankası) veri tabanından elde edilen 2000-2023 yılları arasındaki veriler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Sağlık göstergeleri olarak; doğumda beklenen yaşam süresi, toplam doğurganlık oranı, ergen doğurganlık oranı, anne ölüm oranı, yenidoğan, bebek ve 5 yaş altı çocuk ölüm oranları, hekim sayıları, aşılama oranları, sağlık harcamaları, hemşire ve ebe sayıları ele alınmıştır. Ekonomik göstergeler olarak ise; Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) büyüme oranı, kişi başına GSYH büyüme oranı, enflasyon, yaşlı ve genç bağımlılık oranı işsizlik ve işgücüne katılım oranları kıyaslanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre; Türk Cumhuriyetleri arasında Türkiye, doğumda beklenen yaşam süresinin en yüksek olduğu ülkedir. Ayrıca Türkiye, toplam doğurganlık oranının, aşılama oranlarının, enflasyon ve işsizlik oranlarının en yüksek olduğu ülke olmasının yanı sıra hemşire, ebe ve hekim sayılarının en düşük olduğu ülke konumundadır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar çerçevesinde ülkeler bazında bazı politika önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sağlık ekonomisi, Sağlık göstergeleri, Ekonomik göstergeler, Türk Cumhuriyetleri

Etik Beyan

Yapılan çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur.

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

YOK

Comparative Analysis of Turkish Republics Within the Scope of Health Economy

Öz

Health economics, which emerged by examining health and economics together, is a branch of science that helps to examine the health structures of countries economically. It is possible to say that economically developed countries are generally better off in terms of health indicators. The aim of this study is to compare and evaluate the health and economic indicators of Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkey, Azerbaijan and Uzbekistan, which are member countries of the Organization of Turkic States, and Hungary and Turkmenistan, which are observer countries, and to determine the position of Turkey within this group of countries. For this purpose, the data obtained from the World Bank database for the period 2000-2023 were evaluated comparatively. Life expectancy at birth, total fertility rate, adolescent fertility rate, maternal mortality rate, neonatal, infant and under-5 mortality rates, number of physicians, vaccination rates, health expenditures, number of nurses and midwives are considered as health indicators. As economic indicators; Gross Domestic Product (GDP) growth rate, GDP per capita growth rate, inflation, old and young dependency ratio, unemployment and labor force participation rates were compared. According to the findings of the study, Turkey has the highest life expectancy at birth among the Turkic Republics. In addition, Turkey has the highest total fertility rate, vaccination rates, inflation and unemployment rates, as well as the lowest number of nurses, midwives and physicians. Within the framework of the results obtained from the study, some policy recommendations were made on a country basis.

Anahtar Kelimeler

Health economics, Health indicators, Economic indicators, Turkish Republics

Kaynakça

• Akar, S. (2014). Türkiye’de sağlık harcamaları, sağlık harcamalarının nisbi fiyatı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 311-322.
• Batbaylı, Ş. (2022). Sağlık ekonomisi perspektifinde seçilmiş ülkelerin sağlık göstergelerinin değerlendirilmesi. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 8(1), 43- 57.
• Bilas, V., Franc, S., & Bošnjak, M. (2014). Determinant factors of life expectancy at birth in the European Union countries. Collegium antropologicum, 38(1), 1-9.
• Boz, C., Yılmaz, S., & Haluk Özsarı, S. (2022). Gelişmekte olan ülkelerin sağlık sistemi göstergelerinin karşılaştırmalı analizi. Journal of Health Academics/Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 9(4). Çelik, Y. (2019). Sağlık Ekonomisi. Gözden Geçirilmiş 4. Baskı. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Dağdemir, Ö. (2009). Sağlık ve ekonomik büyüme: 1960-2005 döneminde gelişmekte olan ülkelerde sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki karşılıklı ilişkinin analizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (02), 75-96.
• Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD ülkeleri ve Türkiye’nin sağlık sistemleri, sağlık harcamaları ve sağlık göstergeleri karşılaştırması. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 104-134. Değirmenci, N., & Yakıcı Ayan, T. (2020). OECD Ülkelerinin Sağlık Göstergeleri Açısından Bulanık Kümeleme Analizi Ve Topsıs Yöntemine Göre Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(2), 229-241.
• Demirtaş, Z., & Metintaş, S. (2017). Türk Cumhuriyetlerinde anne çocuk sağlığı göstergelerinin ekonomik ve doğurganlık özellikleri açısından değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 2(1), 16-25.
• Ecevit, E. (2013). Türk Cumhuriyetlerinde yaşam beklentisinin belirleyicileri ve ampirik bir analiz. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 349-363.
• Ecevit, E., Çetin, M., & Yücel, A. G. (2018). Türki cumhuriyetlerinde sağlık harcamalarının belirleyicileri: Bir panel veri analizi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 10(19), 318-334.
• Erol, M. (2012). Avrupa Birliği’nde nüfusun yaşlanması ve sağlık harcamalarına etkisi. Sosyal Güvence, (1), 54-81.
• Ersöz, F. (2008). Türkiye ile OECD ülkelerinin sağlık düzeyi ve sağlık harcamalarının analizi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 1 (2), 95-104.
• Hazıyev, V., & Ecevit, E. (2023). Yaşlanma, doğuşta yaşam beklentisi ve kentleşmenin işgücü arzı üzerindeki etkileri: Türki Cumhuriyetleri üzerine ampirik analiz. InTraders International Trade Academic Journal, 6(2), 150-173.
• Karaş, E. (2022). Sağlık harcamalarına etki eden faktörlerin belirlenmesi: Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler örneği. International Journal of Public Finance, 7(2), 509-538.
• Kazancı, B. A., & Lüy, B. (2023). Türk Cumhuriyetlerinin Sağlık Sektörü Açısından Rekabet Gücü: Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi (AKÜ). Politik Ekonomik Kuram, 7(2), 116-127.
• Kırılmaz, H., Ateş, H., & Ünsal, A. (2019). Sağlık göstergelerinin ekonomik büyümede rolü: Türki Cumhuriyetler üzerine bir panel regresyon analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 35-56.
• Kumru, S. (2021). Sağlık Ekonomisi. İçinde H. Aslan, E. Çetin Aslan ve M. Top. (Ed.) Sağlık ve Ekonomi İlişkisi (s. 39-58). Ankara: Siyasal Kitabevi
• Mutlu, Ş., Öztüfekçi, H., & Bardakçı, N. (2002). İzmir’de lot kalite araştırma yöntemi ile 13-24 aylık çocuklarda aşılanma durumunun incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11(10), 380.
• Oralbaykızı, A. S. (2019). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 341-360.
• Özsoy, C. E., & Tosunoğlu, B. T. (2017). GSYH'nin ötesi: Ekonomik gelişmenin ölçümünde alternatif metrikler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 285-301. Sayılı, U., Sayman, Ö. A., Vehid, S., Köksal, S. S., & Erginöz, E. (2017). Comparison of health indicators and health expenditures of Turkey and OECD countries. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 1-12.
• Sığırlı, D., Ediz, B., Cangür, Ş., Ercan, İ., & Kan, İ. (2006). Türkiye ve Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin sağlık düzeyi ölçütlerinin çok boyutlu ölçekleme analizi ile incelenmesi. Journal of Turgut Ozal Medical Center, 13(2), 81-85.
• Şahin, K., & Cezlan, E. Ç. (2023). OECD Ülkelerinin sağlık göstergeleri ve sağlık finansman modellerinin karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 41(1), 44-61.
• Top, M. (2021). Sağlık Ekonomisi. İçinde H. Aslan, E. Çetin Aslan ve M. Top. (Ed.) Sağlık Ekonomisine Giriş: Tanım, Önem, Gereklilik, Kapsam ve Tarihçe (s. 17-37). Ankara: Siyasal Kitabevi
• Topsakal, İ., & Zengin, A. K. (2021). Türk Devletleri Teşkilatı: Siyasi, Ekonomik ve Kültürel Çıktılar. Kriter, 6, 63. https://kriterdergi.com/dis-politika/turk-devletleri-teskilati-siyasi-ekonomik-ve-kulturel-ciktilar. Erişim Tarihi: 10.09.2024.
• Tözün, M., Sözmen, M. K., Babaoğlu, A. B., & Elmalı, F. (2017). Bağımsız Türk Devletlerinde ergen gebeliklerinin ve doğumlarının değerlendirilmesi: Ülkeler arası karşılaştırma ve bazı sosyodemografik parametrelerin olası etkileri. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 2(2), 12-23.
• TÜİK (2022). Türkiye İstatistik Kurumu. Dünya Nüfus Dünü. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dunya-Nufus-Gunu-2022-45552 sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 20.06.2024.
• TÜİK (2023). Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Birth- Statistics-2022-49673 sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 15.04.2024.
• Türk Devletleri Teşkilatı (2024). https://www.turkicstates.org/tr sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 10.09.2024.
• Umutlu, G., Yılmaz, F. A., & Günel, S. (2010). Ekonomik büyüme farklılıklarının incelenmesi: OECD Ülkeleri için bir uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11(22), 351-372.
• Vikipedi (2024a). Sovyetler Birliği’ nin dağılması. https://tr.wikipedia.org/wiki/Sovyetler_Birli%C4%9Fi'nin_da%C4%9F%C4%B1lmas%C4%B1 sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 09.09.2024.
• Vikipedi (2024b). İşsizlik nedir? https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fsizlik# sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 20.05.2024.
• World Bank (2024). Dünya Bankası. https://databank.worldbank.org/source/world- development-indicators sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi: 01.04.2024.
• Yamak, R., Abdioğlu, Z., & Mert, N. (2012). Türkiye’de işgücüne katılımı belirleyen faktörler: Mikro ekonomik analiz. Anadolu Üniversitesi, https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/157 sayfasından erişilmiştir Erişim Tarihi:25.05. 2024.
• Yıldırım, G. (2022). Yaş bağımlılık oranı ile ithalat arasındaki ilişki: Türkiye için VAR ve Granger nedensellik analizi. Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 6(2), 104-123.
• Yıldırım, K. (2019). İktisada giriş. Güncellenmiş 10.baskı, Eskişehir: Nisan Kitabevi
• Yılmaz Eser, B., & Terzi, H. (2008). Türkiye'de işsizlik sorunu ve Avrupa istihdam stratejisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (30), 229-250.