AHTERÎ-İ KEBÎR’S CONTRIBITION’S TO TURKISH LEXICOLOGY (I)

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 4, 139 - 160, 01.08.2014

Ayşe Nur Sır Dündar

https://doi.org/10.12992/TURUK135

Öz

Ahterî-i Kebîr was accommodated by Muslihiddin Mustafa Ahterî Efendi in 1545 in Kütahya. It is a brief bilangual dictionary from Arabic to Turkish. It carries the author's pseudonym. It comprises 24497 words. In Turkish Language researches, it takes place in resource dictionaries. Its carrying the properties of Afyon and Kütahya dialect properties, in addition, for it includes the words which are unrecorded in Turkey Turkish Dialects Dictionary, it is of great importance. Studies which will be done on vocabulary of the work will help Turcology studies in terms of both understanding the current situation of Turkish language and contributing to Compilation Dictionary and also for bearing traces of historical Turkish dialects. In this study, with reference to Turkish vocabulary which belongs to Ahterî-i Kebîr, both recording the words which aren’t included in Compilation Dictionary and contributing to Kütahya and Afyon dialects on which very few studies are carried are aimed.

Anahtar Kelimeler

Ahterî-i Kebîr, Compilation Dictionary, vocabulary, meaning, dialect properties

AHTERÎ-İ KEBÎR’İN TÜRK SÖZLÜK BİLİMİNE KATKILARI (I)

Öz

Ahterî-i Kebîr, Muslihiddin Mustafa Ahterî Efendi tarafından 1545’te Kütahya’da telif edilmiştir. Arapçadan Türkçeye muhtasar iki dilli bir sözlüktür. 24497 sözcük ihtiva eder. Türk dili araştırmalarında kaynak sözlükler arasında yer alır. Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’nde kayda geçmemiş, tespit edilmeyi bekleyen sözcükleri barındırması açısından Türk sözlük bilimi için önemli bir yere sahiptir. Eserin söz varlığı üzerinde yapılacak çalışmalar, hem Türk dilinin bugünkü durumunu anlamak hem Derleme Sözlüğü’ne katkıda bulunmak hem de tarihî Türk lehçelerinden izler taşımak bakımından Türkoloji çalışmalarına fayda sağlayacaktır. Bu çalışmada, Ahterî-i Kebîr’e ait Türkçe söz varlığından hareketle Derleme Sözlüğü’nde bulunmayan sözcükleri kayıt altına almak ve hem Derleme Sözlüğü’ne hem de henüz üzerinde pek az çalışma yapılmış olan Kütahya ve Afyon yöresi ağızlarına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahterî-i Kebîr, Derleme Sözlüğü, söz varlığı, anlam, ağız özellikleri