İBN-İ ÂDİL’S MELHAME AND ABOUT THE VOCABULARY OF İT

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 3, 54 - 83, 01.06.2014

Ayşe Aydın

https://doi.org/10.12992/TURUK92

Öz

Melhame, looking at the stars, and a variety of climate and natural events aimed at giving some news for the future is a literary and folkloric. That is why, this species is the product of work, nature events and astronomy related words; plants, disease and animal names, and even in some places is located in the historic and state management-related words. Because the melhame is a type of star science (astrology), so then they don’t present for as personalized like fal or the prophecy books, present for community general results. Everything concerning the subject of the works in this kind of society. Therefore, in the melhame vocabulary is quite rich. In this article, reflecting the existence of studies of the period features and contribute with the same type of İbn-i Âdil " KİTÂB-I USÛLÜ’L-MELÂHAME " the word treasure highlights some of the concepts in the context of the distinction between nouns and verbs, considering areas for review.

Anahtar Kelimeler

İbn-i Âdil, melhame, vocabulary, index, Ottoman Turkish.

İBN-İ ÂDİL MELHAMESİ VE METNİN SÖZ VARLIĞI ÜZERİNE

Öz

Melhame, yıldızlara ve çeşitli iklim ve tabiat olaylarına bakarak geleceğe yönelik birtakım haberler vermeyi amaçlayan bir edebî ve folklorik türdür. Bunun içindir ki, bu türün ürünü olan eserlerde, doğa olayları ve gök bilimi ile ilgili kelimeler; bitkiler, hastalık ve hayvan adları ve hatta yer yer tarihî ve devlet yönetimiyle ilgili kelimeler yer alır. Çünkü yıldız bilimin bir türü olan melhameler fal ya da kehânet kitapları gibi kişiye özgü değil, topluma yönelik genel neticeler sunar. Toplumu ilgilendiren her şey bu tür eserlerin konusudur. Dolayısıyla melhamelerde kelime dağarcığı oldukça zengindir. Bu makalede, dönemin Türkçesinin özelliklerini ve söz varlığını yansıtan çalışmalara katkıda bulunacağı düşüncesiyle İbn-i Âdil’in aynı türde yazılmış “KİTÂB-I USÛLÜ’L-MELÂHAME” adlı eserinin kelime hazinesini öne çıkan bazı kavram alanlarını göz önünde bulundurarak isim ve fiil ayrımı çerçevesinde incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

İbn-i Âdil, melhame, söz varlığı, dizin, Osmanlı Türkçesi

Kaynakça

• AKSAN, Doğan., Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara 1990, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKSAN, Doğan., Türkçenin Sözvarlığı, Ankara 1996, Engin Yayınları.
• AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılap Yay., İstanbul-1988.
• AYDIN, Ayşe(I)), Kitâb-ı Usûlu‟l-Melâhame, Ebri Hâce İbn-i Âdil, (Giriş-İnceleme-Metin- Dizinler), (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Mayıs-2011.
• AYDIN, Ayşe(II), “Ebri Hâce İbn-i Âdil‟in Kitâb-ı Usûlü'l-Melâhame Adlı Eserinde Anlam Değişmesine Uğramış Bazı Kelimeler Üzerine”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/4 Fall 2011, p.373-388, Türkiye.
• BOYRAZ, Şeref, Fal Kitabı Melhemeler ve Türk Halk Kültürü, Kitabevi, İstanbul, Şubat 2006.
• DEVELLİOĞLU, Ferit Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, 24. Baskı, Ankara- 1993.
• Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Baş. Yay., Ankara-2006.
• ERGÜZEL, M. Mehdi, Tarih-i İbn-i Kesir Tercümesi, IV. Cilt, 2. Basım, Dil Özellikleri-Metin- Sözlük-Dizin, Ankara–1999.
• KARA, İsmail, “Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi” Ansiklopedi maddesi: „melhame‟ 1986: 241.
• Kur‟an Kelimelerinin Anahtarı Mu‟cem‟ül-Müfehres Tercümesi, Timaş, 1986.
• Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Meral yay.
• SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Akt.: Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, Nisan 1996.
• TERZİ; Mehmet, “Yazıcı Salih (Selahaddin) Kitabu‟ş-şemsiyye (Melhame-i Şemsiye) Dil Özellikleri, metin, Söz Dizin” (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi, 1994.
• TULUM, Mertol, Tarihî Metin Çalışmalarında Usul, Deniz Kitabevi, İstanbul-2000.
• TULUM, Mertol, “Osmanlı Nesrinin Dili”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V Nesrin İnşası: Düzyazıda Dil, Üslup ve Türler, Haz. Hatice Aynur ve Öte, İstanbul: Turkuaz, 2010.
• TURAN, Fikret, ''Halk Osmanlicası I: Melhameler ve Bir 17. Yüzyil Melhamesi,'' [Popular Ottoman I: The 'Melhame' genre and a 17th Century Melhame] Bir: Türk Dünyasi Incelemeleri Dergisi; Prof. Kemal Eraslan Özel Sayisi (Festschrift), 9-10 (1998) Istanbul.