PHONOLOGICAL CHANGES IN THE LOAN WORDS OF TURKISH ORIGIN IN CONTEMPORARY ALBANIAN LANGUAGE

Yıl 2014, Cilt: 1 Sayı: 3, 219 - 230, 01.06.2014

Osman Yıldız Semra Akgül

https://doi.org/10.12992/TURUK118

Öz

Turks had sovereigned around the Balkan realm approximately for four centuries and during this time they had tranformed several different factors of their culture, life style and language. The effects of Turkish Language on Balkanian Languages could easily be unlighted through the Turkish orginated words which are spoken in Balkan Languages. Regarding with results of the experts’ researches we know that this Turkish Language effect on the Albanian Language have continoued. It could be revealed from the books, written in the Albanian Language in the 16th. and 17th. centuries, that nearbye the the increase of Ottoman’s political,militaristic, economical vs. effect on the Balkan geograpy the numbers of Turkish words quoted from Turkish to Albanian had also been increased. In those centuries the numbers of Turkish originated words in Albanian Language are around 4000. In this study the the phonological alterations of the 198 words that are lanced in the article Osman Yıldız, named as The Turkish Originated Words in the Modern Albania published 2001 in the review of Türk Yurdu, Vol. 162-163, page from 447 to 455. The phonologic changes on the words that are borrowed from Turkish,on the one hand gives us information about the Albanian phonolgy, and on the other hand it shows us what kinds of changes occured when this transformation happened. From this point we will reach to the evolution steps of Turkish origined words in the Albanian language.

Anahtar Kelimeler

Modern Albanian, Turkish originated words, quoted words, phonolgical events.

ÇAĞDAŞ ARNAVUTÇADA TÜRKÇE KÖKENLİ ALINTI KELİMELERDE GÖRÜLEN FONOLOJİK DEĞİŞİMLER

Öz

Türkler, yaklaşık 4 asır boyunca Balkan coğrafyasında hüküm sürmüş; bu süre zarfında da gerek kültür ve yaşam biçimlerinden gerek dillerinden pek çok unsuru hakim oldukları coğrafyaya taşımışlardır. Aktarılan kültür unsurlarının arasında özellikle Türk dilinin etkisini çeşitli yollarla Balkan dillerine geçen Türkçe kelimelerde görmekteyiz. Sahanın uzmanları tarafından yapılan araştırmalar sonucunda Türkçenin etkisinin bugün de Arnavutçada devam ettiğini biliyoruz. Osmanlı İmparatorluğu’nun 16. yüzyıl itibariyle askerî, siyasî, ekonomik, kültürel vs olarak Balkan coğrafyasında tesirinin artmasına paralel olarak, Arnavutçaya Türkçeden alıntılanan kelimelerin sayısında da bir artış olduğunu, bu dilde yazılan dönem eserlerinden tespit etmek mümkündür. Türkçenin bu etkisini özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda yazılan eserlerde görmekteyiz. Bu yüzyıllarda Arnavutçadaki Türkçe kökenli kelime sayısı 4000 civarındaydı. Bu çalışmamızda daha önce yayınlamış olduğumuz “Çağdaş Arnavutçada Türkçe Kökenli Kelimeler” (Osman Yıldız, Türk Yurdu Dergisi, 2001, S.162-163, s.447-455) adlı makalemizde tespit ettiğimiz 198 kelimenin Arnavutçaya geçerken ne tür fonolojik değişimlere uğradığını ortaya koyacağız. Daha önce, Arnavut diline Türkçeden ödünçlenmiş kelimelerin genellikle isim türünden olduklarını tespit etmiştik (abe < agabeg, agallëk < agalık, allçi < alçı, batakçi < batakçı, damar < tamar, dam < dam, gjveç < güveç, jakë < yaka, vs gibi). İsim türünden kelimeler dışında Türkçe aracılığıyla Arapça ve Farsça kelimler de Arnavutçaya ödünçlenmiştir. Ancak bu çalışmamızda bu ikinci gruptaki kelimeleri hariç tutarak sadece Arnavutçaya alıntılanmış Türkçe kökenli kelimelerdeki fonolojik değişimler üzerinde duracağız. Böylece Türkçeden ödünçlenen kelimelerde görülen fonolojik değişimler bir yandan Arnavutçanın ses bilgisi hakkında bilgi verirken, diğer yandan da Arnavutçaya giren alıntı kelimelerin millileştirilmesi için ne türden değişikliklere gidildiğini de göstermiş olacaktır. Buradan hareketle de Arnavutçanın alıntı kelimeler üzerindeki milli dil unsurlarına da ulaşacağız.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Arnavutça, Türkçe kökenli kelimeler, alıntı kelimeler, fonolojik hadiseler

Kaynakça

• ABAZI-EGRO, Genciana, "Arnavutluk’ta Türkoloji Çalışmaları", Bilig, , S. 21 (Bahar 2002), s.1-26.
• BORETZKY, Norbert, Der türkische Einfluss auf das Albanische, Teil 1: Phonologie und Morphologie der albanische Turzismen, Wiesbaden, 1975,
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1978.
• DİŞÇİ, Rian, Sözlük, Türkçe-Arnavutça-İngilizce Fjalor, Shqip-Turqisht-Anglisht Dictionary, English-Turkish-Albanian, İstanbul, 1994.
• DİŞÇİ, Rian, Kendi Kendine Arnavutça Konuşma Kılavuzu, İstanbul, 1997.
• DS.: Derleme Sözlüğü, I-XII. Cilt, TDK Yayınları, Ankara, 1982.
• EUTS.: Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1993.
• F.: A. Kostalllari-J. Thomaj-Xh. Lloshi-M. Samara-J. Kole-P. Daka-P. Haxhillazi-H. Shehu- F. Leka-E. Lafe-K. Sima-T. Feka-B. Keta-A. Hidi, Fjalor I Gjuhës Së Sotme Shqipe, Akademia E Shkencave E Rps Të Shqipërisë Instituti I Gjuhësisë Dhe I Letërsisë, Tiranë, 1980.
• GÜLENSOY, Tuncer, Rumeli Ağızlarının Ses Bilgisi Üzerine Bir Deneme, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1993, s. 25.
• GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, I. Cilt, TDK Yayınları, Ankara, 2007, s. 109.
• İYİYOL,Fatih-Ahmet M. Kesmeci, "Balkan Dillerindeki Türkçe Kelimelerin Tanımlanması Problemi Üzerine Tespitler", Turkish Studies, , S. 6/4 (Sonbahar 2011), s. 621- 632.
• KALEŞİ, Hasan, "Arnavut Dilinde Kullanılan Osmanlıca-Türkçe Ekler", Bilimsel Bildiriler (TDK), Ankara, 1972, s. 141-149.
• KARAAĞAÇ, Günay, dil, tarih ve insan, Akçağ Yayınları, Ankara, 2005, s. 172.
• KT.: Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, Hazırlayan: Paşa Yavuzarslan, TDK Yayınları,Ankara, 2010.
• MEYER, Gustav, Etymologisches Wörterbuch der albanischen Sprache, Strassburg, 1891.
• MT.: Mertol Tulum, 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, TDK Yayınları, Ankara, 2011.
• SULÇA, Niyazi, Türkçe-Arnavutça Sözlüğü Fjalor Turqisht-Shqip, Ankara, 1994.
• TS.: Türkçe Sözlük, I.-II. Cilt, TDK Yayınları, Ankara, 1998.
• YILDIZ, Osman, "Çağdaş Arnavutçada Türkçe Kökenli Kelimeler", Türk Yurdu, C. 21, S. 162-163 (Şubat-Mart 2001), s. 447-455.