CİNÂNÎ DİVANI’NDAN MİMARÎ İZLENİMLER

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 5, 245 - 260, 30.06.2015

Merve Artukoğlu

Öz

Divan edebiyatına
yapılan tenkitlerden biri hayattan kopuk, tamamen hayal ürünü bir edebiyat
olduğudur. Ancak bugün yapılan pek çok çalışma, devamlı yeni bir arayış içinde
şiirlerini kaleme alan divan şairinin sosyal hayattaki pek çok kavramı
kullandığını göstermektedir.

Cinânî, divan
edebiyatında, en parlak eserlerin verildiği, şiir tekniği ve estetiği açısından
en başarılı şairlerin yetiştiği 16. yüzyılda yaşamıştır. Döneminde, Bursa gibi
önemli bir kültür merkezinde, müderrislik ve ders-i âmlık görevlerinde bulunan
şairin divanı, dönemin sosyal hayatı açısından zengin konular içermektedir.

Her
Osmanlı şairi gibi Cinânî’nde beslendiği en önemli kaynaklardan birinin sosyal
hayata dair gözlemler ve gerçek kesitler olduğu, divanı incelendiğinde ortaya
çıkmaktadır. Çalışmamızda, şairimizin divanında yoğun olarak işlediğini
gördüğümüz, sosyal hayatın önemli bir parçası olan mimarî ele alınmıştır. Bu
bağlamda, şairin mimarî yapıdan kesitler içeren şiirleri konularına uygun bir
şekilde başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Beyitlerde tarihleri verilen
mimarî yapılar, çeşitli tarih kaynaklarından da faydalanılarak tespit edilmeye
çalışılmıştır. Benzetme olarak kaleme alınan yapılar ise benzetildikleri
unsurlarla açıklanmıştır. Yaptığımız inceleme aracılığıyla bir divan şairinin
şiirlerinden yola çıkarak bu şiirlerin yazıldığı dönemin özelliklerine, sosyal
hayatına ve mimarî unsurlarına ilişkin bilgilere katkıda bulunmayı
hedefliyoruz.

Anahtar Kelimeler

16.yüzyıl, Divan, Cinânî, Sosyal Hayat, Mimarî

Kaynakça

• AYAN, Gönül (2004). ‘Sevakıb-ı Menakıb ve Mevlana’, Selçuk Üniversitesi III. Uluslararası Mevlana Kongresi, Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.
• AYNUR, Hatice, KARATEKE Hakan (1995). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yay.
• BEZİRCİ, Zuhal, Melek Hidayetoğlu, Meral Akan, Emine Nas (2005). “Bursa Evlenme Adetlerinden ‘Gelin Hamamı’ Kültürü Çerçevesinde Kullanılan El Sanatı Ürünleri”, Bursa Halk Kültürü Uludağ Üniversitesi II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu C.III, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yay.
• BİLGE, Sadık Müfit (2000). ‘Macaristan’da Osmanlı Hâkimiyetinin ve İdarî Teşkilatının Kuruluşu ve Gelişmesi’, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 11, s. 33-81, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• BOZOK, Düriye (2005). ‘Türk Hamamı ve Geleneklerinin Turizmde Uygulanışı (Bursa Merkez İlçede Bir Araştırma)’ Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.8, S.13, s.62-86.
• ÇETİN, Osman (1990). ‘Bursa Şer’iyye Sicilleri Işığında Osmanlılarda İlk Tıp Fakültesi Bursa Darüşşifası ve Tıbbî Faaliyetler’, Ankara: Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S.4, s.121-149, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• DEMİRCANLI, Yüksel Yoldaş (1989). İstanbul Mimarîsi İçin Kaynak Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü. DEVELLİOĞLU, Ferit (2008). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• ERDOĞAN, Muzaffer (1955). ‘Mimâr Davud Ağa’nın Hayatı ve Eserleri’, T.M. XII, s.179-204.
• EYİCE, Semavi (2000). ‘İncili Köşk’, İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, C.22, s. 278-279.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1984). ‘Zübdetü’t-Tevârîh (Tarihlerin Özeti)’, Tarih ve Toplum 9.
• İPŞİRLİ, Mehmet (2007). Târih-i Na’îmâ, Ankara: TTK Yay.
• KAPLAN, Yunus (2010). ‘Türk Hamam Kültürünün Divan Şiirine Yansımaları’, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (TAED), S.44, s. 131-155.
• MERMER, Ahmet, N. Koç Kesin, L. Alıcı, M. Eflatun, Y. Bayram (2006). Eski Türk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
• MÜLÂYİM, Selçuk (2005). ‘Mimarî’, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.30, s.91-95.
• OKUYUCU, Cihan (1994). Cinânî Hayatı, Eserleri, Divânının Tenkidli Metni, Ankara: TDK Yay.
• PALA, İskender (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• PARLATIR, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yay.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri, Ankara: MEB Yay., C.I, II, III.
• PUR, Doğan, ‘İstanbul Çeşme-Sebil Kitâbelerinde Âyetler ve Niyâzlar’, www. doganpur.blogcu.com
• ÜNLÜ, Osman (2008). ‘Klasik Hikâye Geleneği İçinde Bedâyiü’l-Âsâr’ın Yeri’, Ordu: Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume1/4, s.591-628.
• Yaşayan Müze Kent Bursa Çalışmaları, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa 2009.
• YEDİYILDIZ, M. Asım (2003). ‘Bayramzâde Zekeriyya Efendi’nin (1514-93) Vakfı’, Uludağ: Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, C.12, S.1., s.153-166.