KISA BİR HİKÂYENİN UZUN HİKÂYESİ: MUSTAFA KUTLU’NUN “KÖTÜ BÜLBÜL” HİKÂYESİNİN METİNLERARASILIK YÖNTEMİNE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 5, 279 - 293, 30.06.2015

Ramazan Enser

Öz

Yazın
tarihi kadar eskilere dayanan metinlerarasılık yöntemi, Mikhail Bakhtin’in
“dialogism” kavramına dayanır. Bahtin’e göre bütün söz türleri, bir yandan
bahsedilen nesne, konu ya da betimlenen duruma; bir yandan da dinleyene/okuyana
dönük bir tutum içerir. Söz ancak bu iki tutum aracılığıyla vardır ve ancak bu
şekilde tanımlanabilir. Bu sebeple her metin, ancak başka metinlerle var olur
ve açık veya kapalı olarak bu metinlerle bir diyalog halindedir. Bakhtin’in
“dialogism” kavramından hareketle metinlerarasılık kavramını ilk kullanan ve
edebiyat alanında yazınsal bir kuram olarak savunun Kristeva da her metnin
kendisinden önce üretilmiş metinlerin bir mozaiği, diğer metinlerin
dönüştürülmüş bir biçimi olarak var olduğunu ileri sürerek bunu kuramsal bir
çerçeveye oturtur.

Doğu
ve Türk edebiyatlarında daha önceleri de kullanılan bu yöntem, modernist Türk
hikâye ve romancılığıyla edebiyatımıza girer, postmodernizmle birlikte de
önemli bir kurgu unsuru olarak edebiyatımızda yer edinmeye başlar.
Metinlerarasılık yöntemini hikâyelerinde kullanan yazarlardan biri de Mustafa
Kutlu’dur.

Bu
çalışmada Mustafa Kutlu’nun “Kötü Bülbül” hikâyesinin verilerinin
metinlerarasılık yöntemiyle ortaya konulması amaçlanmıştır. Veriler “Kötü
Bülbül” hikâyesi ile geleneksel gül ile bülbül efsanesi arasındaki ilişkinin
değerlendirilmesi sonucu elde edilmiştir. Kötü Bülbül hikâyesi ile geleneksel
gül ile bülbül hikâyesi arasındaki ilgi, parodi ve alıntı (citation) yöntemleri
ile sağlanmıştır. Hikâyedeki parodi tekniğinin, Gerard Genette’in tanımlamış
olduğu çerçevedeki parodiye uymadığı; hikâyede parodinin tersine çevrilerek
gönderide bulunulan metin(ler)in değil; bu metinlerdeki tasavvufî anlamların
yok olduğu, geleneksel aşk anlayışının değişerek iyice maddileştiği,
sıradanlaştığı ve her şeyin lümpenleştiği yaşadığımız çağın parodisinin
yapıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık, parodi, alıntı, gül ile bülbül, Kötü Bülbül, Hayat Güzeldir, Mustafa Kutlu

Kaynakça

• Ahmed Paşa (1992); Ahmed Paşa Divanı (Haz.: Ali Nihat Tarlan), Ankara: Akçağ Yayınları
• Aktulum, Kubilay (2000); Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Öteki Yayınları
• Bakhtin, Mikhail (2000); Karnavaldan Romana, Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (Der.: Sibel Irzık, Çev.: Cem Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Doğan, Kaya (2007); Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları
• Doltaş, Dilek (2003); Postmodernizm ve Eleştirisi Tartışmalar/Uygulamalar, İstanbul: İnkılap Yayınları
• Ecevit, Yıldız (2002); Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, İstanbul: İletişim Yayınları
• Eco, Umberto (2000); Açık Yapıt, (Çev.: Nilüfer Uğur Dalay), İstanbul: Can Yayınları
• Fuzûlî Dîvânı (1989) (Haz.: Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Kitabevi
• Koçakoğlu, Bedia (2012); Anlamsızlığın Anlamı Postmodernizm, Ankara: Hece Yayınları
• Kurnaz, Cemal (1992); Bülbül, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 6, s. 485-486
• Kutlu, Mustafa (2011); Hayat Güzeldir, İstanbul: Dergâh Yayınları,
• Lyotard, F. J. (1994); Postmodern Durum, Bilgi Üzerine Bir Rapor, (Çev.: Ahmet Çiğdem), Konya: Vadi Yayınları
• Onay, Ahmet Talat (1996); Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, İstanbul: MEB Yayınları
• Pala, İskender (1998); Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları
• Parla, Jale (2001); Don Kişot’tan Bugüne Roman, İstanbul: İletişim Yayınları
• Sazyek, Hakan (2002); “Türk Romanında Postmodernist Yöntemler ve Yönelimler”, Hece Dergisi, Türk Romanı Özel Sayısı, S. 65-66-67, Mayıs-Haziran-Temmuz, s.493-509
• Sazyek, Hakan (2008); Abdülhak Şinasi Hisar’ın Romanlarına Özel Yabancılaşma, Ankara: Akçağ Yayınları