KIRIM-TATAR TÜRKÇESİ ATASÖZLERİNDE KADIN

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 8, 182 - 197, 19.12.2016

Reshide Adzhumerova Emine Atmaca

Öz

Toplumların yaşam deneyimlerinden doğan örf, âdet, gelenek ve
göreneklerini bilgece bir yargı olarak belirten, çoğu zaman mecazlı kalıplaşmış
biçimleriyle tekrarlanan öğretici ve yol gösterici kalıplaşmış sözlere atasözü
denir. Atasözleri, yüzyıllar boyunca halkın kendisiyle beraber yaşayan
onlarla birlikte miras olarak gelen muhteva yönüyle ibret ve nasihat gibi
samimi duyguları içerisinde barındıran, yazı dilinden ziyade konuşma dili vasıtasıyla
kuşaktan kuşağa aktarılan anonim özellikteki özlü sözlerdir.      

Tarihi
süreç içinde dilin en az değişime uğrayan ögelerinden biri olan atasözleri, bir toplumun sosyal, siyasi, kültürel ve
ekonomik yapısına ışık tutan birer hazinedir. Bu bağlamda, Kırım-Tatar
Türklerinin hayat tarzını, doğaya ve olaylara bakış
açısını, töre ve geleneklerinin derin
tarihi kültürünü yansıtan “kartlarsözü~atalarsözü”
üzerinde çalışılmış, içerisinde doğrudan ve dolaylı olarak “kadın” kavramının geçtiği
atasözleri tespit edilmiştir. Daha sonra kadının bu tespit edilen kalıp
sözlerde kazandığı anlamlardan hareketle bir tasnif yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırım-Tatar Türkleri, Kırım-Tatar atasözleri, atasözü, kadın

Kaynakça

• ABDULAYEVA, Gülnara, “Den” Günlük Ukrayna gazetesinin Tarih ve Ben sayfasında Tarih ve Ben “Kırım Hanlığında Kadının Konumu” (bu yazı, http://m. day.kyiv.ua / ru/article / istoriya-i-ya/ svoboda-poslednego-slova sitesinden alınmıştır (Erişim tarihi: 03.04.2016)).
• AÇA, M. (2013). “Kırım Tatar Atasözlerinin Toplum Hayatının İşleyiş Kurallarını Öğretme ve Hatırlatma İşlevi”, Milli Folklor, Yıl 25, Sayı 100, s. 120-133.
• AKSAN D. (1996). Türkçenin Söz Varlığı, TDK Yayınları, Ankara.
• AKSAN, D. (2008). Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• AKSOY, Ö. A. (1971). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp Yayınevi, Ankara.
• ALAGÖZLÜ, N. (2009). “Dil ve Cins: Türkçe Atasözlerinde ve Deyimlerde Kadın Üzerine Eğretilemeler ve Toplum-Bilişsel Yapı”, International Journal of Central Asian Studies, Volume 13.
• ALBAYRAK, N. (2004). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• ASANOV, Ş. (2013). Atalar Sözleri ve Aytımlar, Akmescit, Kırım.
• AYDOĞAN, M. “Eski Türklerde Aile Düzeni ve Kadının Toplumdaki Yeri”, (bu makale, http:// www. guncelmeydan.com /pano / eski-turklerde-aile-duzeni-ve-kadinin-toplumdaki-yeri-metin-aydogan- t36872.html sitesinden alınmıştır (Erişim tarihi: 02.03.2016)).
• BATUR, Z. (2011). “Atasözü ve Deyimlerde Kadın ve Kadının Sosyo-Psikolojik Özellikleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer, p. 577-584, TURKEY.
• BEKTAŞ H. (1995). “Çeşitli Ulusların Halk Edebiyatlarında “Kadın’la İlgili Ata Sözleri”, Türk Dili, Sayı: 523, Ankara.
• BEKİROV, C. (1988). Krımtatar Halk Ağız Yaratıcılığı, Taşkent.
• BEREZİN, İ. N. (1856). Narodnıe Poslovitsı Turetskogo Plemen (Türk Boyunun Atasözleri), Petersburg.
• CAFEROĞLU, A. (1930). “Orhun Âbidelerinde Atalarsözü” Halk Bilgisi Haberleri, I (3), Ocak, s. 11-14.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2004). Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, AKM Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• ERCİLASUN A. B. ve diğerleri. (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, Ankara, C. I, s. 32-33.
• ERGAN N. G., “Türk Atasözleri ve Deyimlerinde Aile ve Akrabalık Anlayışı”, (bu makale, https://atalarsozu.wordpress.com/2009/01/06/turk-atasozleri-ve-deyimlerinde-aile-ve-akrabalik-anlayisi/ sitesinden alınmıştır (erişim tarihi 25.02.2016)).
• FAZIL, R. (1971). ‘Ḳayda Birlik - Anda Tirilik’ (Nerede Birlik - Orada Dirlik), Taşkent.
• GORDLEVSKİY, A. V. (1921). “Zameçaniya na Poslovitsı Krımskih Tatar”, Zapiski Vostoçnogo Otdeleniya Russkogo Arheologiçeskogo Obşçestva 25, Moskova, s. 89-132.
• GRİŞİN, Ya. Pol’sko-Litovskiye Tatarı: Vzglyad Cherez Veka, Kazan’ (Polonya-Litvanya Tatarları: Çağlar İçinden Bakış), Tatarskoye Knijnoye İzdatel’stvo 2000.
• GÜNEŞ, A. (2012). Oğuz Grubu Türk Kahramanlık Destanlarında Kadın, Kurgan Edebiyat, Ankara 2012.
• KIRBAÇ, S. (2012). Kırım-Tatar Atasözleri (Türkiye Türkçesine Aktarı-Dil İncelemesi), İstanbul.
• KÜÇÜK, S., “Cinsiyet Ayrımlı Atasözlerinde Kadın ve Erkek Kimliği”, (bu makale, http:// www. aku. edu.tr/AKU/ DosyaYonetimi / SOSYALBILENS/ dergi/V2/ skucuk. pdf sitesinden alınmıştır (erişim tarihi 25.02.2016)).
• NASKALİ, E. G. (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara.
• RADLOFF, V. V. (1896). Obraztsı narodnoy literaturı severnıh tyurkskih plemen. Ç. 7. Nareçiya Krımskogo poluostrova (Kuzey Türk Boylarının Halk Edebiyatı Örnekleri, 7. Bölüm: Kırım Yarımadası Ağızları), S.-Peterburg.
• SEİTBİLÂLOVA, L. E. (2013). “Kırım-Tatar Atalar Sözlerinde Milliy Dünya Körünişinin Aydınlatıluv Yolları”, Ученые записки Таврического национального университета имени В. И. Вернадского Серия «Филология. Социальные коммуникации». Том 26 (65), № 2. г. С. 264–269 УДК-398.
• SELEK, C. (1961). “Atasözlerinde Kadın”, Türk Folklor Araştırmaları, Sayı 143, Cilt 6, İstanbul, Haziran.
• Türk Atasözleri ve Deyimleri 1-2 (1997). MEB. Yayınları, İstanbul.
• ÜLKÜSAL, M. (1970). Dobruca’daki Kırım Türklerinde Atasözleri ve Deyimler, TDK Yayınları, Ankara.
• YURTBAŞI, M. (2012). Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Exellence Publishing, İstanbul.
• YÜKSEL, Z. (2007). “Kırım Tatar Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, (ed. Ahmet Bican Ercilasun), Akçağ Yayınları, Ankara.