ANAR RIZAYEV’İN O GECENİN SABAHI ADLI ÖYKÜSÜNÜ ZAMAN MEKÂN BİRLİKTELİĞİ YÖNTEMİYLE OKUMA DENEMESİ

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 10, 58 - 69, 23.08.2017

Hanife Özer

Öz

Çağdaş
Azerbaycan edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Anar Rızayev, 1964
yılında yayımladığı O Gecenin Sabahı
adlı öyküsünde, 1937 yılında Azerbaycan’da yaşanan ve “büyük terör  /
katliam” olarak tanımlanan olayların gölgesindeki hayatları kurgulamıştır.
Zaman dilimi olarak 1937 yılında bir gece ve sabahının belirlendiği öyküde,
mekân olarak Bakü’de dört katlı, sekiz daireli bir apartman seçilmiştir.
 Öyküde, kalabalık bir kişi kadrosu yer almasına rağmen zaman ve mekân
asıl belirleyici unsurlardır. Bu bakımdan da O Gecenin Sabahı, Rus eleştirmen Mihail Bakhtin’in  “zaman-
mekân birlikteliği yaklaşımıyla” okunabilecek bir nitelik taşımaktadır. Mihail
Bakhtin’in, her anlatıda zamanın mekâna temellük ettiği düşüncesinden hareketle
geliştirdiği ve kronotop terimiyle karşıladığı bu yaklaşımda zaman ve mekân
unsurları anlatının temel kurucuları olarak kabul edilir. Mekân yoluyla vaka
zamanının somutlaşması ve bilgi hâline sağlanır. Olay örgüsü ve anlatı kişileri
gerçekli kazanır. Yazarın biyografisine yönelik veriler elde edilir. Bu
çalışmada Anar Rızayev’in O Gecenin
Sabahı adlı öyküsü Mihail Bakhtin’in zaman – mekân birlikteliği
yaklaşımıyla incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Anar Rızayev, O Gecenin Sabahı, öykü, zaman, mekân, kronotop

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Sedat (2003). “Anar’ın Iztırabın Vicdanı, O Gecenin Seheri ve Ağ Liman Hikâyelerinde 1937 Olayları,” Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 30, 2003, s.205–212.
• BACHELARD, Gaston (2008). Uzamın Poetikası, İstanbul: İthaki Yay.
• BAKHTİN, Mihail (2001). Karnavaldan Romana (çev. Cem Soydemir, der. Sibel Irzık), İstanbul: Ayrıntı Yay.
• ELİADE, Mircea (2000). İmgeler Simgeler ( çev. Veysel Atayman), İstanbul: Ayrıntı Yay.
• ÇETİN, Nurullah (2009). Roman Çözümleme Yöntemleri, Ankara: Öncü Kitap.
• İSMAİLOV, Eldar (2010). “1937: Great Terror’ in Azerbaijan”, Caucasus Analycial Digest, 1 December 2010, nr. 22, p. 9–12.
• ESEN, Nükhet (2002). “Ahmet Mithat’ta Kronotop Kavramı”, Kitap-lık, S. 54, Temmuz-Ağustos, s. 137–139.
• DEMİR, Ayşe (2011). Mekânın Hikâyesi Hikâyenin Mekânı, İstanbul: Kesit Yay.
• KİNG, Anne Mils- KURTİNİS, Sandra (2009). “Kurmaca Anlatı Türünün Temel Ögeleri (çev. Zeynep Akdil, Haz. Bülent Aksoy),” Hikâye Sanatı Üzerine Yazılar, İstanbul: Pan Yay.
• RIZAYEV, Anar (2002). “O Gecenin Sabahı,” Dante’nin Jübilesi, İstanbul: Da Yay.
• TEKİN, Mehmet (2016). Roman Sanatı, İstanbul: Ötüken Yay.
• THURSTON, Robert W (1996). Life and Terror in Stalin’s Russia 1934–1941, Yale Universty Press.