ŞEYH ŞABÂN-I VELÎ İLE İLGİLİ ANLATILARIN ANLATI ORTAMLARI

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 10, 70 - 83, 23.08.2017

Gülten Küçükbasmacı

Öz

Kastamonu’da 16. yüzyılda yaşayan Şeyh Şabân-ı Velî,
Halvetîyye’nin Şabâniyye kolunun kurucusudur. Hazreti Pîr de denilen Şeyh
Şabân-ı Velî hakkında kerametler anlatılmakta; külliyesi şehir içi ve dışından
pek çok kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Hazreti Pîr’in etrafında zamanla
çeşitli inanış ve uygulamalar oluşmuştur. Türbesinin her türlü dilek, sıkıntı
ve hastalık için ziyaret edildiği gözlemlenmektedir. Dolayısıyla Şeyh Şabân-ı
Velî halkbilimi çalışmaları açısından da önemli bir yerde durmaktadır.

 Şeyh Şabân-ı
Velî ile ilgili olarak pek çok anlatı anlatılmaktadır. Menkıbe, efsane ve
memorat olarak adlandırabileceğimiz bu anlatıların oluşma ortamı sözlü kültür
ortamıdır. Günümüzde bu anlatıların bir taraftan sözlü kültür ortamında
anlatılmaya devam ettiği, diğer taraftan yazılı kültür ve elektronik kültür
ortamlarında da yer bularak sürekliliğini koruduğu görülmüştür. Bu makalede,
Şeyh Şabân-ı Velî etrafında oluşan anlatılar bağlamsal kuram çerçevesinde
“sözlü kültür”, “yazılı kültür” ve “elektronik kültür” ortamları olmak üzere üç
seviyede ele alınacaktır. Sözlü kültür ortamı temelli olan anlatıların yeni
iletişim ortamları aracılığıyla (dergi, kitap, internet vb.) nasıl ve hangi
şekilde yayıldığı sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Şabân-ı Velî, anlatı, sözlü kültür, yazılı kültür, elektronik kültür

Kaynakça

• ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim (1991). Havetîlik’in Şa’baniye Kolu, Şeyh Şabân-ı Velî ve Külliyesi, Ankara: Kastamonu Şeyh Şa’bân-ı Velî Derneği Yayınları.
• ARAZ, Nezihe (1984). Anadolu Evliyaları, İstanbul: Atlas Kitabevi.
• ATLI, Sagıp (2012). “Şeyh Şa’bân-ı Velî’nin Türbesi Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar”, Sufi Araştırmaları-Sufi Studies, S: 6, s. 51-64. www. sufiarastirmalari.com (ET: 25.09.2013).
• BİRKALAN, Hande (2002). “Sözlü Gelenekte Yeni Türler”, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı, 26-28 Mayıs 2000, (Ed. İsmet Çetin ve Ayşe Yücel), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 111-120.
• ÇAĞIMLAR, Zekiye (2005). “Kastamonu Halk Kültürü İçinde Yatır-Ziyaret İnancı ve Bu İnanç Çerçevesinde Şeyh Şabân-ı Velî Etrafında Oluşturulan Efsaneler”, İkinci Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri, 18-20 Eylül 2003, , Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, s. 445-467.
• ÇİFÇİ, Fazıl (2011). Şeyh Şabân-ı Veli, Kastamonu: Hazret-i Pir Şeyh Şabân-ı Veli Kültür Vakfı Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEGH, Linda (2005). “Gününüz Bağlamında Efsane Üzerine Teorik Bir Düşünme ve Efsanenin Tanımı”, Çev.: Adem Koç, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, Haz.: M. Öcal Oğuz ve Selcan Gürçayır, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, s. 342-353.
• DEMİRCİOĞLU, Aziz (1973). 100 Yıllık Kastamonu Basını 1872-1972, Kastamonu: Doğrusöz Matbaası.
• EYÜPGİLLER, Kemal Kutgün (2010). “Şâbân-ı Velî Külliyesi”, İslam Ansiklopedisi, C. 38, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 210-211.
• http://ilminfazileti.blogcu.com/seyh-sa-ban-i-veli-hazretleri/8675254 (ET: 01.05.2014).
• https://www.facebook.com/Halveti-Şeyh-Şaban-i-Velî -Yolu-171760376188126 (ET: 03.05.2017).
• https://www. facebook.com//pg/HzVeli/likes (ET.: 03.05.2017).
• https://www.facebook.com/search/str (ET: 03.05.2017).
• http://www.frmtr.com/islami-resimler/609251-evliyalar-seyh-saban-i-veli-hazretlerinin-kerametleri.html (ET: 01.05.2014).
• http://www.halveti.net/Tasavvuf.asp?cid=6&sid=25 (ET: 01.05.2014).
• http://www.islamiyasam.com/forum/topic4012.html (ET: 01.05.2014).
• http://www.kastamonukulturturizm.gov.tr/TR,63891/hzpir-seyh-saban-i-veli-kulliyesi.html (ET: 01.05.2014).
• http://www.kerimkara.com/seyh-saban-i-veli.html (ET: 03.05.2014).
• http:// www. lamelifdergisi. com/ dergi Detay. asp? name= ISLAM_ BUYUKLERI_ /_ Hazreti _Pir_Seyh_Saban-i_Veli_(ks) (ET: 01.05.2014).
• http://www.mehmedeminguvener.com/icerikdetay.asp?id=6&akid=1 (ET: 01.05.2014).
• http://www.risaleforum.net/tasavvuf-111/ehli-sunnet-tarikat-ve-cemaatler-112/34236-hzpir-seyh-sabani-veli.html (ET: 01.05.2014).
• http://www.sancaktepebilgievi.gen.tr/bilgievi.aspx?sayfa=kimkimdir&id=11 (ET: 01.05.2014).
• http://www.semerkandaile.com/Detay.aspx?YaziID=426 (ET: 01.05.2014).
• http://www.yasarkalafat.info/index.php?ll=news&w=1 (ET: 03.04.2014).
• İbrahim Hâs (2008). Şabâniyye Silsilesi, Haz.: Mustafa Tatcı, İstanbul: H Yayınları.
• KALAFAT, Yaşar. “Kastamonu ve Yakın Çevresinde İslam Azizleri”, www. oocities.org/yasarkalafat/mak12.htm (ET: 09.10.2013).
• KALAFAT, Yaşar ve TURAN, Ahmet (2013). “Halkbilimi Penceresinden Şeyh Şa’bân-ı Velî Hz.”, Anadolu Kültür Coğrafyasında Manevi Mimarlar ve Halk İnanmaları, Ankara: Berikan Yayınevi, s. 61-82.
• KOÇAK, Aynur (2003). Yazılı Sözlü ve Elektronik Kültür Ortamlarında Mehmed Emin Tokadi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• KÜÇÜKBASMACI, Gülten (2000). Kastamonu Halk Tababeti, İnanış ve Uygulamaları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Mehmet Behçet (1998). Kastamonu Eski Eserleri (Kastamonu Âsâr-ı Kadîmesi), Haz.: Musa S. Cihangir, Kastamonu: Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2010). Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• _____________ (2011). “Evliya Menakıbnameleri”, Osmanlı Sufiliğine Bakışlar, İstanbul: Timaş Yayınları, s. 229-252.
• OĞUZ, M. Öcal ve YAVUZ, Ayşe (Haz.) (2005). 2004 Yılında Çorum’dan Derlenen Efsaneler, Ankara: Gazi Üniversitesi Çorum Fen Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Topluluğu Yayınları.
• OKUMUŞ, Ali (1998). Menâkıb-ı Şeyh Şa‘bân-ı Velî, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ONG, Walter J. (1999). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi, Çev.: Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul: Metis Yayınları.
• Ömer Fuadî (1998). Menakıb-ı Şeyh Şabân-ı Veli ve Türbename, Haz.: Muhammed Safi, Kastamonu: Hazret-i Pir Şeyh Şabân-ı Veli Kültür Vakfı Yayınları.
• Ömer Fuadî (2011). Hz. Pîr Şâbân-ı Velî Menkıbeleri, Haz.: Muhammed Bedirhan, İstanbul: Nefes Yayınları.
• ÖZDEMİR, Nebi (2008). Medya Kültür ve Edebiyat, Ankara: Geleneksel Yayınları.
• PEHLİVAN, Gürol (2009). “Dinî Şahsiyetler Etrafında Oluşan Anlatılar”, Millî Folklor, S. 83, s. 88-96.
• “Şa’bân-ı Velî” (1993). Türkiye Gazetesi Evliyâlar Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul: İhlas Gazetecilik.
• TATCI, Mustafa (2012). Hazret-i Pîr Şeyh Şabân-ı Velî ve Şabâniyye, İstanbul: H Yayınları.
• ___________ (2007). “Kastamonulu Eren Şabân-ı Velî ile İlgili Yeni Bilgiler”, G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, s. 309-318.
• TATCI, Mustafa ve KURNAZ, Cemal (2010). “Şâbân-ı Velî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, Ankara: TDV, s. 208-210.
• TATCI Mustafa ve SEVER Mustafa (2012). Ömer Fuâdî Divânçe-i İlâhiyât - Sadefiyye - Pendiyye, Ankara: Hz. Pîr Şey Şabân-ı Velî Kültür ve Sanat Derneği Yayınları.
• web.deu.edu.tr/ilyas/kastamonu/sabaniveli/ sabanıveli. htm (ET: 25.03.14).
• www.kastamonukulturturizm.gov.tr/belge/1-65967/hz.pir-seyh-saban-ı veli-kulliyesi-html (ET: 01.11.2013).
• www.youtube.com/watch?v=bFENk8LjHu4 (ET: 25.03.14).
• YAZAR, İlyas (2001). Ömer Fuâdî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyye’sinin Metni, İstanbul: Hazret-i Pir Şeyh Şabân-ı Veli Vakfı Yayınları.
• YAZAR, L. Nihal (1985). Halvetîliğin Şa‘bâniyye Kolu-Menâkıb-ı Şa‘bân-ı Velî ve Türbenâme, Ankara: Mas Matbaacılık.
• YILMAZ, Semra (2012). Türbe Ziyaretlerinin Sosyolojik Anlamı (Şeyh Şabân-ı Veli ve Mevlana Türbeleri Örneği), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta: 2012.
• ZENGİN, Ahmet Yaşar (2004). Kastamonu Velileri, İstanbul.