DİL-KÜLTÜR ETKİLEŞİMİ AÇISINDAN TÜRK-GÜRCÜ İLİŞKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 12, 118 - 129, 25.04.2018

Mustafa Arslan

Öz

Bu
araştırmanın amacı Kafkasların kadim topluluklarından olan Türk ve Gürcü
toplumları arasındaki güçlü dil – kültür ilişkilerini mevcut somut verilerlerle
açıklamaya çalışmaktır. Tarihi süreçte yoğun olarak Kıpçaklarla başlayan Türk
Gürcü işlişkileri, Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı’dan günümüze dek
devam etmiştir. Nitel araştırma kapsamında döküman analizi yöntemi ile
Gürcü–Türk, dil–kültür etkileşimini konu alan kaynaklar toplanmış ve
sınıflandırılmıştır. Sınıflandırılan veriler analiz edilerek yorumlanmıştır.
Elde edilen bulgulara göre dil-kültür açısından Türkçe ve Gürcücede yüksek
oranda ortak ödünçlemeler bulunmaktadır. Kültürel yaşamın neredeyse her alanı
ile ilgili ortak dil unsurları her iki dilde de vardır. Özellikle her iki dilde
de dil-kültür ilişkilerinin kanıtı olan ortak alıntıların Farsça ve Arapça
kökenli olduğu anlaşılmaktadır. Örneğin, Türkçede, hapşırmak eylemi
karşılığında söylenen çok yaşa sözü
Gürcücede cantelüba şeklinde ifade
edilir ki burada geçen Farsça kökenli can
sözcüğü Türkçede de aynı anlamda kullanılmaktadır. Daha açık bir ifade ile
Türk ve Gürcü toplumları arasında büyük bir dil – kültür ilişkisi olduğu
anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gürcü-Türk, dil-kültür ilişkisi, etkileşim, sözcük, ödünçleme

Kaynakça

• AKALIN, Şükrü Haluk (2009). Kafkaslarda Türk Dili ve Kültürünün Etkileri, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XCVII(688):294.
• AKARSU, Bedia (1998). Dil-Kültür Bağlantısı, İstanbul: İnkılap Kitapevi
• BAKHUTASHVİLİ, Manana ve PİLANCI, Hülya (2017). Gürcücedeki Türkçe Kelimeler Üzerine Gürcistan’da Yapılan Çalışmalar, Http://Bildiri.Anadolu.Edu.Tr/Papers/Bildirimakale/12763_B910l75.Pdf (Erişim Tarihi: 25.09.2017).
• BAŞKAN, Argun (2011). Kafkasya’da Bütünleşme ve Dağılma Döngüleri İçinde Gürcüler, Zanlar (Megreller Ve Lazlar) ve Svanlar, Karadeniz Araştırmaları, 30:16
• BEST, J. W. (1959). Research in Education. Prentice Hall.
• BUSKIVADZE, Mzisa (2011). Türkçe-Gürcüce Edebi İlişkiler, Ordu Üniversitesi Güney Kafkasya
• Halkları Dil- Tarih –Kültür İlişkileri Uluslar Arası Bilgi Şöleni Bildirileri, s.429-432, Ordu.
• CIKIYA, S. S. (1977). Gürcistan’da Türkolojinin Gelişmesi, Sovyetskaya Turkologiya, No.6: Petersburg.
• ÇETİNTAŞ, Mesut (2009). Tavkul, Prof. Dr. Ufuk, Kafkasya’da Kültürel Etkileşim / Sosyo-Linguistik Bir Araştırma, Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• ÇİLOĞLU, Fahrettin (1993), Gürcüler’in Tarihi, İstanbul: Ant Yayını.
• ÇİMKE, Harun (2015). Gürcü Dili Çalışmaları ve Gürcistan’ın Dil Politikası, Karadeniz Araştırmaları, 47:106
• DUVERGER, M. (1973). Sosyal Bilimlere Giriş: Metodoloji Açısından Çev: Unsal Oskay. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• FRAENKEL, R. J & WALLEN, E. N. (2000). How to design and evaluate research in education (4th ed.). San Francisco: McGraw-Hill. GAPRINDASHVILI, Mariam (2017). SSCB Zamanında Türk-Gürcü ve Gürcü-Türk Edebi Çevirilere Dair Bir İnceleme, I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ordu: (OTUDES) 17-19 Mayıs.
• GÖZPINAR, Halis (2014). Türk-Gürcü Eş Anlamlı Atasözleri ve Türkçeden Gürcü Diline Geçen Kelimeler, Karadeniz Black Sea–Черное Море, 6(21), 124-125
• GÜL, Muhittin (2009). Türk- Gürcü İlişkileri ve Türkiye Gürcüleri, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi,1:100.
• GÜL, Mükerrem Öztürk (2015). Gürcücede Yer Alan Alinti Kelimeler Üzerine İnceleme, International Journal of Languages’ Education and Teaching,1094-1097
• JANASHIA, Marine., ERTUĞRUL, Ali., CHULUKHADZE, Alexander (2010). Gürcü Dilindeki Türkçe Kökenli Özel İsimler, Ankara Üniversitesi Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 17(2):115-129
• KÜÇÜK, Salim., KOÇ., Abdulkadir (2017). İbrahim Arısoy’un Gürcüce-Türkçe Sözlüğü’nde Yer Alan Türkçe, Farsça ve Arapça Kökenli Sözcükler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(52): 1-22.
• MEMMEDOVA, Gülnare Gocayeva (2017). Gürcistan'da Türkoloji Çalışmaları, Http://Turkoloji.Cu.Edu.Tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/Gulnare_Gocayeva_Gurcistanda_Turkoloji.Pdf (Erişim Tarihi:25.09.2017).
• MAMULIA, Eter (2006). Türkçe-Gürcüce Deyimler Sözlüğü (თურქულ-ქართულიფრაზეოლოგიურილეკსიკონი). Tiflis: Cisartyela (ცისარტყელა) Yayıncılık.
• ÖZKAN, N. (2007), Türk Dilinin Yurtları, Ankara, Akçağ Yayınları.
• ÖZTÜRK, Gül Mükerrem (2017). Gürcistan’daki Türkçe-Gürcüce Deyimler Sözlüğü Üzerine Bir İnceleme, III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 3-4 Kasım, Eskişehir.
• PELER, Gökçe Yükselen Abdurrazak (2013). Kafkasya’da Türk Lehçelerinin Fonksiyonları, Karadeniz Araştırmaları, 36:163-188
• RUKHADZE, Luiza., KATCHARAVA, Nanuli (2006). Türk Dillerinden Gürcüceye Girmiş Birkaç Alıntı Hakkında, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 22:61-65
• RUMMEL, J. F. (1964). An Introduction to Research Procedures in Education Second Edition. Harper and Row.
• SAĞNIDZE, Rusudan., PEIKRIŞVILi, Jujuna ve ÇIMKE, Harun (2015). Gürcü Dili Sesbilim-Biçimbilim (Editör, İlyas Üstünyer), Rize: STS Yayınları.
• SIHARULIDZE, Yuri., MANVELIŞVILI, Alexandre., GOGABAŞVILI, J., BATSAŞI, Tseta., CAVAHIŞVILI, İvane., TEZELIŞVILI, Biçi., TSERETELI, Mihako., LORTKIPANIDZE, Mariam (2005). Trabzon’dan Abhazya’ya Doğu Karadeniz Halkları Tarih ve Kültürler, iİstanbul: Sorun Yayınları.
• SULTANISHVILI, Shorena (2016). Khevisberi Goça ve Eylül Romanlarının Karşılaştırılması, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• TANDILAVA, Lile., TSETSKHLADZE, Nana (2015). Gürcüce-Türkçe Deyimlerin Variyantlara Göre Kültürel Dialoglar, Kültür Evreni-Unıverse Culture-Мир Культуры, 26:102-107
• TAVKUL, Ufuk (2009). Kafkasya'da Kültürel Etkileşim:Sosyo-Linguistik Bir Araştırma, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TELLİOĞLU, İbrahim (2009). XI-XIII. Yüzyıllarda Türk-Gürcü İlişkileri, Trabzon: Serander Yayıncılık.
• UYĞUR, Sinan (2017). 1595 Tarihli Defter-i Mufassal-ı Livâ-i Ahısha’da Geçen Türkçe Kökenli Kişi Adları Üzerine, VAKANÜVİS - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi / International Journal of Historical Researches, 2:587-635
• ÜNLÜ, Hatice (2013). Türk-Gürcü Etkileşiminin Dil-Kültür Alanlarına Yansımaları ve Bunun Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimindeki Önemi, Uluslararası Türk Dili Ve Edebiyatı Kogresi Bildiri Kitabı-I, 17-19 Mayıs, Saraybosna.
• ÜSTÜNYER, İlyas (2010a). Gürcü Dili ve Edebiyatı Üzerine Okumalar, İstanbul: Kaknüs Yayınları
• ÜSTÜNYER, İlyas (2010b). Kaf Dağı’nın Güney Yüzü Gürcistan (Kültür, Gelenek, Mekan, Kimlik), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• ÜSTÜNYER, İlyas (2013). Gürcistan’da Türk Edebiyatı Çalışmaları (Lisansüstü Tezler), Erzurum: İletişim/Fenomen Yayınları.
• ÜSTÜNYER, İlyas ve DIASEMIDZE, Gulnara (2015). İstanbullu Türkolog Hikmet Cevdetzâde’nin Aile Arşivine Göre Gürcistan ve Rusya’daki Yaşami ve Türkçe Öğretim Faaliyetleri, Karadeniz Araştırmaları, 48:99-110
• ÜSTÜNYER, İlyas ve KIR, Muzaffer (2017). Türkiye’deki Yayınlarda Gürcistan (Dil, Edebiyat, Tarih, Kültür, Ekonomi vd.) Tiflis: International Black Sea Yayınları.
• YAVUZ, Hayrettin (2018). Türk–Gürcü Dostluğu, Macahel Gazatesi. http://www.macahelgazetesi.com/kose-yazisi/84/turk-gurcu-dostlugu.html (Erişim Tarihi: 08.03.2018).