KUZEY KAFKASYA (STAVROPOL) TÜRKMENLERİNE AİT BİR KÖROĞLU DESTAN PARÇASININ BELLİ BAŞLI DİL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 12, 145 - 170, 25.04.2018

Savaş Şahin

Öz

Bugün
Kafkasyanın kuzeyinde yaşayan Stavropol ve Astrahan Türkmenleri bundan yaklaşık
üç asır önce siyas ve sosyal sebeplerle anavatanları Mangışlak’tan göç ederek
Rus topraklarına yerleşmişlerdir. Göç yollarında ve yerleştikleri topraklarda
Kalmuklar ve çeşitli Türk topluluklarıyla ilşki kuran Kuzey Kafkasya
Türkmenlerinin dillerinde de özellikle Kıpçak dillerinin etkisi olmuştur. Bu
etki ses ve şekil bilgisi düzeyinde oldukça belirgindir. Kuzey Kafkasya
Türkmenleri geçmişte dillerini, geleneklerini ve göreneklerini koruma konusunda
muhafazakâr davranmış olsalar da günümüzde dillerini kaybetmeye başlamışlardır.
Bu çalışmada; Stavropol’da yaptığımız saha çalışmasında Stavropol
Türkmenlerinin ünlü bahşılarından olan Nazar Bahşının not ettiği Köroğlu
Destanlarından birini olduğu gibi aktarıp, destanın belli başlı dil
özelliklerini göstererek dönemin dili hakkında tespitlerde bulunmaya çalıştık.
Özellikle Kıpçak lehçelerinin tesiri altında kalan Stavropol Türkmen
Türkçesinde, bu lehçelerin etkilerini bazı morfolojik yapılarda görmek
mümkündür. Bu çalışmada, Stavropol Türkmen Türkçesinin, Türkmenistan Türkçesi
yazı dilinden farklı olan belirgin morfolojik farklılıkları da ortaya konmaya
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Stavropol, Kuzey Kafkasya Türkmenleri, Türkmen Diyalektleri

Kaynakça

• AKBABA, D. Ergönenç (2009), Nogay Türkçesi Grameri, Ankara:Grafiker Yayınları.
• BERDİYEV, P., Kürenov, S., K. Şamıradov, S. Arazkulıyev (1970), Oçerk Diyalektov Turkmenskogo Yazıka, Aşgabat.
• BORATAV, P. Naili (1931), Köroğlu Destanı, İstanbul:Evkaf Matbaası.
• BRUSİNA, Olga (2012), Etniçeskaya Gruppa v Mnogonatsionalnom Okrujenii, NEVSKAYA, V.,Troyko, F., Vasilenko, N.Stavropol: MP RSFSR SGPİ, 3-14.
• DUYMAZ, Ali (2016), Kuzey Kafkasya (Stavropol) ve Astrahan Türkmenleri Yeni Türkiye, Kafkaslar Özel Sayısı, Yıl 21, Sayı 80, Ankara.
• GARRİYEV, B. A. (2007), Türk Dünyasında Köroğlu Anlatmaları, (Çev. Fikret Türkmen, Muvaffak Duranlı, Feyzullah Rahmankul), Ankara: TDK Yayınları.
• KALENDEROĞLU, İhsan (2010), Türkmen Bahşılık Geleneğinde Tirmeci ve Destancı Bahşılar, Türkbilig, S.19, 49-58.
• KARA, Mehmet (2007), Türkmen Türkçesi, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Ankara:Akçağ Yayınları.
• KARAAĞAÇ, Günay (2013), Türkçenin Dil Bilgisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KÜRENOV,Sapar (1997), Kafkasya Oğuzları veya Türkmenleri (Çev. Ali Duymaz), İstanbul:Ötüken Neşriyat.
• ÖNER, Mustafa (2007), Tatar Türkçesi, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilâsun), Ankara:Akçağ Yayınları.
• ÖZTÜRK, İsa (2003), Köroğlu Destanı, İstanbul:Adam Yayınları.
• RATUŞNYAK, V.N. (1980). Sotsialno-Ekonomiçeskoye Razvitiye Severo-Kafkazskih Turkmen V Kontse XIX-Naçale XX vv.”, İstoriya Gorskih i Koçevıh Narodov Severnogo Kafkaza v XIX – Naçale XX vv. (Problemı Sotsialno-EkonomiçeskogoRazvitiya) (1980).
• SÖYEGOV, M., Arnazarov, S. (2017), Örnekli Türkmence Gramer, (Ed. M. Fatih, Kirişçioğlu, Sümeyra Harmanda), Berikan Yayınevi, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• ŞAHİN, Savaş (2014), Stavropol Türkmen Türkçesinin Morfolojik Farklılıkları, Ijla, Sayı 2/1, Bahar, s. 229-238.
• ŞÇERBAK, A.M. (2016). Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Şekil Bilgisi-Fiil, (Çev. Yakup Karasoy, Naile Hacızade, Mevlüt Gülmez), Ankara: TDK Yayınları.
• TUMAYLOV, M. (1925), Turkmenı Severo Kavkaszkogo Kraya, Ashabad.
• VASİLENKO, N.V. (1980), Perehod K Osedlosti Turkmenskogo Koçevogo Naroda Stavropolya V Godı Stroitelstva Sotsializm, İstoriya Gorskih i Koçevıh Narodov Severnogo Kafkaza v XIX – Naçale XX vv. (Problemı Sotsialno-Ekonomiçeskogo Razvitiya) (1980). Ed. Nevskaya, V.,Troyko, F., Vasilenko, N. Stavropol: MP RSFSR SGPİ, 15-58.
• YILDIRIM, Dursun (1998), Köroğlu Destanı, Türk Bitiği, s.278-282, Ankara: Akçağ Yayınları.