IX. VE XIII. YÜZYILLARI ARASI SICILYA ADASINDA İSLAM KÜLTÜR VE MEDENIYETININ İZLERI

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 12, 227 - 249, 25.04.2018

Mehmet Demiralay

Öz

Sicilya
9. Asırda İfrîkıye’de Ağlebi devletini kuran Müslüman Araplarca fethedilmiştir.
Ağlebilerden sonra Fâtimîler hâkimiyetine geçerek iki buçuk asır İslam beldesi
olarak kalmıştır. 11. Yüzyılda adaya hâkim olan Normanlar, var olan yüksek
İslam kültürünü reddetmemişler, aksine sahiplenerek ondan faydalanmışlardır.
Bununla da yetinmeyip doğudaki entelektüel birikimi başta çeviriler olmak üzere
yaptıkları çalışmalarla daha da ileri taşımışlardır. Ağlebiler, İfrîkıye İslam
tarihi, İslam kültür ve medeniyeti ve Avrupa-İslam etkileşimi açısından çok
önemli bir yere sahiptir. Zira 800 yılında Tunus bölgesinde kurulduklarında,
bir asrı geçen süredir var olan kaos ortamını bitirmişler, bölgeye güven ve
istikrar sağlamışlardır. Bu güven ortamı başta tarımsal üretim ve ticaret olmak
üzere sanayi askeri ve entelektüel kalkınmaya imkân vermiştir. Tâbi oldukları
Abbasîleri her konuda olduğu gibi akli bilimlerin çalışılması konusunda da
takip etmişler ve kurdukları Beytülhikme ile ilk defa bölgede Tıp, Felsefe,
Matematik, Astronomi gibi akli bilimlerin çalışılmasını başlatmışlardır. Bu
adım sadece bölgeyi etkilemekle kalmamış, Endülüs’e hatta Sicilya’nın
fethedilmesiyle de Avrupa’ya kadar etkilerini göstermiştir. Bu çalışmada
Sicilya’nın Ağlebiler tarafından nasıl ve niçin fethedildiği, Ağlebilerin adaya
ne gibi yenilikler getirdiği ve bunların etkileri, Normanların adaya hâkimiyeti
ve yüksek İslam kültürüne sahip çıkıp bunu nasıl geliştirdikleri gibi sorulara
cevap aranmıştır. İslam Medeniyetinin Sicilya üzerinden Avrupa’daki etkileri
hakkında bir bakış açısı sunmayı öngörmekte ve Normanlar dönemindeki
çalışmaların Avrupa’nın entelektüel ve kültürel hayatına ne derecede etki
ettiğinin anlaşılması için bir denemedir.

Anahtar Kelimeler

Ağlebiler, Sicilya, Normanlar, İslam Kültür ve Medeniyeti, II. Frederick, İtalya, Müslümanlar

Kaynakça

• Abdulmin’im Raslân, el-Hadâretu’l-İslâmiyye fî Sıkıliyye ve Cenûbi İtalya, Dâru’l-Kitâbi’l-Câmi’î, Tihâme, 1980.
• Abdulkerîm Gullâb, Kırâatün Cedîdetün fî Târîhi’l-Mağribi’l-Arabî, Dâru’l-Garbi’l-İslâm, Beyrut, 2005.
• Ahmed Tevfîk el-Medenî, El-Müslimûne fî Cezîreti Sıkıliye ve Cenûbi İtalya, Neşr: Mektebeti’l-İstikâme, Tunus Tab’: el-Matba’atü’l-Arabiyye, Cezayir, 1365.
• Ali b. Muhammed b. Sa’îd ez-Zehrânî, El-Hayâtü’l-İlmiyye fî Sıkıliyyeti’l-İslâmiyye, Câmi’a Ümmü’l-Kurâ, Mekke, 1993.
• Bû Şârib Cemîle, Sıkıliyye alâ Ahdi’l-Ağâlibe fî Asri’l-İslâmî, Câmi’a İbni Haldûn, Tiaret Fas, 2014.
• Deveci Sa’îd, Beytü’l-Hikme, Müessesetü Dâr’l-Kütüb, Mısır, 1972.
• Dirâsâtu İfrîkıye, Merkezi’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-İfrîkıye, Benû Ağleb, Senelik Dergi, Sayı:20, Tunus, 2009
• Doktor Ben Ahmed Koveydar, Min Tirâsi Tıbbi’l-İslâmî, İsdârâtu Şebeketü’l-Ulûmi’n-Nefsiyyeti’l-Arabiyye, Tunus, 2013.
• Doktor Azîz Ahmed, Târîhu Sıkıliyeti’l-İslâmiyye, Arapça’ya çev: Emîn Tevfîk et-Tayyibî, Dâru’l-Arabiyyeti lil-Kitâb, Tunus, 1980.
• Doktor Hüseyin Eskân, Târîhu’t-Ta’lîmi bi’l-Mağribi hilâl-i Asri’l-Vasît, Menşûrâtu’l-Mu’ahhadi’l-Mülkî li’s-Sekâfetil-Emâziğıyye, Rabat, 2004
• Doktor Abdulhamîd Hüseyn Hammûde, Târîhu’l-Mağribi fî’l-Asri’l-İslâmî Münzü Fethi’l-İslâmî ve Hattâ Kıyâmi Devleti’l-Fâtimiyye, Dâru’s-Sekâfeti’n-Neşr, Kâhire, 2007.
• Doktor Hüseyin Mu’nis, Me’âlim Târîhü’l-Mağrib ve’l-Endülüs, Dâr el-Reşâd, Kâhire, 4. Baskı 2000.
• Doktor Assâmaddîn Abderraûf el-Fakî, Târîhu’l-Mağrib ve’l-Endülüs, Mektebe Nühzetü’ş-Şark, Câmiatu’l-Kâhire, Kâhire, 1984.
• Doktor Emîn Tevfîk et-Tayyibî, Dirâsetün fî Târîhi Sıkıliyeti’l-İslâmiyyeti, Dâr-ı İkra’ Mektebe Şâmile, Trablus, 1990.
• Doktor es-Seyyid Abdulazîz Sâlim, Târîhu’l-Mağribi fî Asri’l-İslâmî, Müessesetü Şebâbi’l-Câmia, İskenderiye, 1999.
• Ebî Bekr b. Abdullâh b. Muhammed el-Mâlikî, Riyâzu’n-Nufûs, thk. Beşîr el-Bekkûş, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Ebû Abdullâh İdrîsî eş-Şerîfî, Nüzhetü’l Müştâk fî İhtirâki’l-Âfâk, Brill Yayınevi, Leiden Hollanda, 1863.
• Feyziye Muhammed Abdulhamîd Nûh, el-Bahriyetü’l-İslâmiyye fî bilâdi’l-Mağribi fî Ahdi’l-Ağâlibe, Câmiatu Ümmü’l-Kurâ, Mekke, 1985.
• Fâris Nâyif Kuhl, es-Sıkıliyye el-Minâretu’l-Arabiyyeti’s-Selâse, Câmi’atu Ummu’l-Kurâ, Mekke, Tarihsiz
• Haydar Kâsım et-Temîmî, Beytü’l-Hikmeti’l-’Abbâsî, Dâru Zahrân, Umman, 2011
• İbnu’l’Abbâr, el-Hilyetu’s-Siyerâ, tahkik: Hüseyin Mu’nis, Dâru’l-Ma’ârif, Kâhire, 1985
• İbnu’l-İzârî, Kitabu’l-Beyâni’l-Mağrib fî Ahbâri Endülüs ve’l-Mağrib, Dâru’s-Sekâfe, Beyrut, 1983.
• İhsan Abbâs, el-Arab fî Sıkıliyye, Dâru’s-Sekâfe, Beyrut, Lübnan, 1975.
• Muhammedu’l-Emîn Muhammed ve Muhammed Aliyyü’r-Rahmânî, el-Müfîd fî Târîhi’l-Mağrib, Dâru’l-Kitâb-Dâru’l-Beyzâ, Rabat, Tarihsiz.
• Muhammed ‘Alîlî, İş’â’u’l-Fikrî Fî Ahdi’l’Ağâlibe ve’r-Rüstemiyyîn, Câmi’atü Ebî Bekr Belkâid, Cezair, 2008.
• Muhammed Ali Dibûz, Târîhu’l-Mağribi’l-Kebîr, Muessese Tawalt es-Sekâfe, Libya, 2010.
• Rakîk el-Kayravânî, Târîhu İfrîkıyye ve’l-Mağrib, Tahkîk: Muhammed Zaynham Muhammed Azab, Dâru’l-Fercânî, Trablus, 1994.
• Muhammed Kablî, Târîhu’l-Mağrib, Dâru’l-Beyzâ’, Rabat, 2011.
• Muhammed b. Abdulmun’’im el-Himyerî, er-Ravdu’l-Ma’târ fî haberi’l-Aktâr, Tahkîk: Hassân Abbâs, Mektebe Lübnân, 1984.
• Michele Amari, El-Mektebetü’l-Arabiyyeti’s-Sıkıliyye, tahk. Kâsım Muhammed er-Receb, Leibzig1857
• ÖZKUYUMCU Nâdir, Mısır ve Kuzey Afrika’nın Müslümanlar Tarafından Fethi, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1993.
• Refîde İsmâil Atâ el-Menân İsmâil, Beytü’l-Hikmeti’l-Bağdâdî ve Eserihî fi’l-Hareketi’l-İlmiyyeti fî evleti’l-Abbâsiyyeti, Cami’atu’l-Hartûm, Sudan, 2009
• Sa’d Zağlûl Abdulhamîd, Târihu’l-Mağribi’l-Arabî 2, Münşe’âtu’l-Ma’ârif, İskenderiye, 1979.
• Şahâbuddîn Yakut el-Hamavî, Mu’cemu’l-Buldân, Dâru Sâdır, Beyrut, 1977
• Yâsir Tâlib Râcî el-Hazâ’ila, Mevkıfu’l-Hilâfeti’l-Abbâsiyyeti mine’d-üveli’l-Müstekılleti fi’l-Mağrib, Câmiatu’l-Ürdüniye, 2008.
• Muhammed Muhammed Zeytûn, El-Kayravân ve Devruhâ fi’l-Hadâreti’l-İslâmiyye, Dâru’l-Menâr, Kâhire, 1988