MUSTAFA KUTLU’NUN “KÖTÜ BÜLBÜL” ÖYKÜSÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 12, 315 - 331, 25.04.2018

Osman Eroğlu

Öz

Mustafa
Kutlu, gelenekten ve hayattan aldığı kavramları halk kültürü ve ağzıyla
okuyucusuna sunmayı başarabilen, bunu yaparken de birçok zaman alegorik bir
anlatımı tercih eden önemli bir yazardır. Onun, “Kötü Bülbül” öyküsü, Türk
edebiyatında ve dünya edebiyatında önemli yer tutan “gül ve bülbül” mazmununun
parodik bir hâlidir. Öyküde, klasik edebiyatta “âşık ve maşuk”un alegorisi olan
gül ve bülbülün hikâyesine dokunuşlar eleştirel bir tavırla yapılmış; bu
eleştiriyi sağlamak için kavramların klasik çağrışımlarının ötesine
geçilmiştir.

Kutlu,
bu öyküsünde iç içe geçmiş öykü katmanları yaratarak alt ve üst metin
oluşturmayı amaçlamış; üst metinde geleneği yıkmayı amaçlarken alt metinde
yokluk bilgisine dair unsurları okuyucusuna sunmaya çalışmıştır. “Gül”,
“bülbül”, “meyhane”, “içki-şarap”, “sarhoşluk” ve “bağ” gibi kavramlar, klâsik
edebiyattaki kullanımlarını çağrıştırmalarına karşılık, yazarın hayal gücünün
etkisiyle, bu kullanımlarından sıyrılmış, farklı ve özgün anlamlara
kavuşmuşlardır. Geleneksel anlatıdan farklı bir sonla biten bu yeni kurguda,
vandalist duygularla ve yer yer arabeske de başvurarak gelenekten intikam
almayı amaçlayan bülbül nesli, kendilerine biçilmiş yazgılarını yenmek için
geleneği yıkmışlardır. Üstelik bu yıkım, okuru, bir boşluktan ziyade yine
gelenekte kıymetlenen “fenafillah” fikrine ulaştırmıştır.

Bu
çalışmada da yazarın kurgusal girişimleri ve oluşturmak istediği bu anlam
katmanlarının değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kutlu, Kötü Bülbül, Gül ve Bülbül, fenafillah, geleneğin kırılması

Kaynakça

• AKTAŞ Şerif, “Roman Olarak Hüsn ü Aşk”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 27, 1983, s. 94-107.
• ARSLAN Adem, “Mustafa Kutlu’nun “Bu Böyledir” Ve Yıldız Ramazanoğlu’nun “Mehtap” Adlı Hikâyeleri Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/3, Winter 2014, p. 123-132, Ankara-Turkey.
• AYKUT K., ÖZCAN N., Mustafa Kutlu Kitabı, 1. Baskı, Nehir Yayınları, İstanbul, 2001.
• AYVAZOĞLU Beşir, Güller Kitabı, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2012, s. 101.
• BAKIRCI Fatih, “Türk Dünyasında Ortak Bir Tema: Gül İle Bülbül: Hırkatî, Salâhî, Rifâî, Kara Fazlî, İznikli Bekâyî’de Gül ile Bülbül Temasının Karşılaştırılması”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, Volume 6, 2015, s. 48-72.
• CEBECİOĞLU Ethem, “fena fillah”, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Ağaç Kitabevi, İstanbul, 2007.
• Diyanet'in Kur'an Meali, 28. Kassas Suresi, 88. Ayet.
• ENSER Ramazan, “Kısa Bir Hikâyenin Uzun Hikâyesi: Mustafa Kutlu’nun “Kötü Bülbül” Hikâyesinin Metinlerarasılık Yöntemine Göre İncelenmesi”, TURUK International Language, Literature and Folklore Researches Journal, 2015, Year 3, Issue 5 Issn: 2147-8872, s. 279-293.
• ERTUĞRUL İsmail Fenni, Vahdet-i Vücûd ve İbn Arabi, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991.
• İÇLİ Ahmet, “Fuzûlî’nin Rind ü Zahid Mesnevisinde Mekân: Meyhane ve Mescit”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1, Winter 2012, s.1305-1317.
• KAYA Doğan, Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007.
• KONUK Ahmed Avni, Fusûsu'l-Hikem Tercüme ve Şerhi, (haz. Selçuk Eraydın-Mustafa Tahralı), İstanbul, 1994.
• KORKMAZ Ramazan, “Romanda Mekânın Poetiği” (Ed. Ayşenur Külahlıoğlu İslam ve Süer Eker), Edebiyat ve Dil Yazıları, Grafiker Yayınları, Ankara, 2007, s. 399-415.
• KUTLU Mustafa, “Mustafa Kutlu İle Konuşma”, Aylık Dergi, 1984, Sayı:63-64-65.
• KUTLU Mustafa, “M. Kutlu ile Konuşma” (Ahmet Özalp), Yeni Devir, 25 Nisan 1983.
• KUTLU Mustafa, Hayat Güzeldir, “Kötü Bülbül”, 8. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2015, s. 57-59.
• MAHMUD Z. N., “İbn Arabî’de Sembolizm”, İbn Arabî Anısına (Makaleler), (Çev. Tahir Uluç), İnsan Yayınları, İstanbul, 2002.
• NARLI Mehmet, Şiir ve Mekân Cumhuriyet Dönemi (1920) Türk Şiirinde Şiir-Mekân İlişkisi, Hece Yayınları, Ankara, 2007.
• ÖZUYGUN A. R., BAYSAN H., “Şeyh Galib’in “Düştü” Redifli Gazelinin Şerhi ve Yapısalcılık Açısından İncelenmesi”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl:18, S.60, 2014 Yaz, s.321-338.
• TANÇ Nilüfer, “Rifâî’den Oscar Wılde’a Gül ve Bülbül”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S:39 (Prof. Dr. Hüseyin AYAN Özel Sayısı), Erzurum, 2009, s. 967-987.
• TONGA Necati, “Yazar-Hayat-Eser Bağlamında Mustafa Kutlu’nun Uzun Hikâye Adlı Eserinin Tahlili”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal Of International Social Research, Volume 1/2 Winter 2008, s. 444.
• TONGA Necati, Mustafa Kutlu ve Yoksulluk İçimizde, Akçağ Yayınları, Ankara, 2005.
• WİLDE Oscar, Mutlu Prens, Çev: Özgü Çelik, Say Yayınları, İstanbul, 2004, 128 s.
• YILDIRIM Ali, “Düşmek İmajı ve Şeyh Galib’in Düşüşü”, bilig, Yaz 2007, S: 42, s. 213-225.
• YILMAZ Kâşif, “Gül”, TDEA, C.3, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1973, s. 382-385.
• Zafer Erginli vd. (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kalem Yayınevi.