ANTAKYA’NIN HAÇLILARCA İŞGALİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 13, 189 - 202, 25.06.2018

Mevlüt Poyraz

Öz

Bu çalışma; Antakya şehrinin Haçlılarca işgalini ve bu
süreçte yaşananları konu edinmektedir. Günümüzde Türkiye Cumhuriyeti Devleti
sınırları içinde olup, Güney Anadolu’ya uzanan çöküntüde Asi nehri kıyısında
yer alan ve Makedonya kralı III. Kral Antihus (Antigus) tarafından
kurulmuş olan Antakya şehri, Selevki devletine (M.Ö. 300-64) başkentlik yapmıştır.
Şehir, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu ve kısmen de Pers
İmparatorluğunun hâkimiyeti altında kalmıştır. Bizans hâkimiyeti altındayken
Müslümanların II. Halifesi Hz. Ömer döneminde cizye şartıyla Müslümanların
hâkimiyetine giren Antakya, Bizans İmparatoru II. Nikephoros Phokas’ın
(963-969) döneminden itibaren bir asırdan
fazla tekrar Bizans İmparatorluğunun hâkimiyetinde kalmıştır. 1084 yılında
Anadolu Selçuklularının hâkimiyetine geçen bu şehir de, diğer bazı Ortadoğu
şehirleri gibi; dini, siyasi, sosyal ve iktisadi bir takım sebeplerle 1096
yılında Papalığın başkanlığında harekete geçen Avrupa’daki halkların ve
devletlerinin oluşturduğu haçlı ordularının kuşatmasına maruz kalmış ve 1098
yılında da Haçlıların eline geçmiştir. Antakya valisinin yardımına gelen
müttefik Müslüman ordusu, şehri ele geçirip birçok zulümler işleyen Haçlıları
kuşatmış ancak ordu komutanlarının anlaşmazlıklarından dolayı haçlı ordusu
karşısında yenilgiye uğrayıp geri çekilmiştir. Antakya’nın işgali, Ortadoğu
tarihi için yeni bir dönüm noktası olmuş ve Haçlıların burada kurdukları Antakya
Haçlı Prinkepsliği 1268 yılına kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antakya, Bizans, Haçlılar, İşgal, Selçuklular

Kaynakça

• “Kur'an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı”, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1987.
• Abu’l-Farac, Abu’l-Farac Tarihi, (çev. : Ömer Rıza Doğrul), I-II, Ankara 1987.
• Adı Bilinmeyen Bir Süryani, 1. ve Il. Haçlı Seferleri Vakayinamesi (Notlar: H. A. R. GIBB=Türkçeye Çev.:Vedii İlmen), İstanbul 2005
• Ağırakça, Ahmed, “İhşidiler”, DİA, İstanbul 2000, XXI/551.
• Alptekin, Coşkun, “Artuklular”, DİA, İstanbul 1991, III/416.
• ______________;“Belek b. Behram”, DİA, İstanbul 1992, V/402.
• Altan, Ebru, “Yağısıyan”, DİA, İstanbul 2013, XLIII/177-179.
• Anvarian Aghdam (Çev. Gaye Yavuzcan), Tarih İncelemeleri Dergisi, s.284 Cilt: XXVII, Sayı:1 Temmuz 2012, 281-288.
• Apak, Âdem, İslam Tarihi: Emeviler Dönemi, İstanbul 2016.
• Azîmî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali (H.483/1090-91—571/1175?), Azîmî Tarihi-Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler (H.430-538/1038-1144), (Çev: Ali Sevim), Ankara 2006.
• Belâzürî, Ahmedb.Yahya (ö. 279/892), Fütûhü'l-Büldân (Tahkik: Rıdvân Muhammed Rıdvân), Mısır, 1350/1932 (Selahaddîn el-Müneccid neşrinden Türkçeye çev.: Mustafa Fayda), Ankara 1987.
• Bezer, Gülay Öğün, “Zengiler”, DİA, İstanbul, XXXXIV/268.
• Canan İbrahim, Hadis Ansiklopedisi-Kütüb-i Sitte, (Akçağ Yay.) İstanbul Ts. V/412.
• Cheynet, Jean –Claude, Bizans Tarihi (Çev: İsmail Yerguz), Ankara 2008.
• Christopher Knight, Alan Butler, Hz. Süleyman’ın Güç Simsarları, (Çev. Zeynep Esin), İstanbul 2010.
• Demirkent, Işın, Haçlı Seferleri, İstanbul 1997.
• ____________; “Bizans”, DİA,İstanbul 1992, VI/230-244.
• ____________;“Kürboğa”, DİA, Ankara 2002, XXVI/562-563.
• Diehl, Charles,Bizans İmparatorluğu Tarihi (çev.: A. Göke Bozkurt), İstanbul 2006.
• Erer, Raşid, Türklere Karşı Haçlı Seferleri, (2. Basım), Bilgi Yayınevi, Byy. 1993.
• Göğebakan, Göknur, “Malatya”, DİA, Ankara 2003, XXVII/469.
• Hamevî, Şihâbuddîn Ebû Abdillah Yâkût (ö. 626/1229), Mu'cemü'l-Büldân, (Tahkik: Ferdinand Wüstenfeld), I-V, Beyrut 1977.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, (Çev.: Mehmet Yazgan), İstanbul 2004.
• Hasan, İbrahim Hasan, Siyâsi, Dinî, Kültürel ve İctimâî İslâm Tarihi (çev. İsmail Yiğit-Sadrettin Gümüş), I-XI, İstanbul 1985-1986.
• Hitti, Philip K.,İslâm Tarihi (çev.: Salih Tuğ), I-IV, İstanbul 1989.
• İbnü’l-Adîm, Kemâlüddîn, (1192-1262), Zübdetü’l-Halebmin Târîhi Haleb’de Selçuklular (H.447-552/1055-1127), (Seçme, Tercüme ve değerlendirme: Ali Sevim), Ankara 2014.
• İbnü’l-Esîr, Ebü'l-Hasen Ali b. Muhammed b. Esir (ö. 630/1232), el-Kâmil fi't-Târîh, (Tahkik: Ebü’l-Fidâ Abdullah Kâdi), I-XI, Beyrut 1407/1987.
• _______:El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi, Bahar Yayınları.
• İbn Kalânisî, EbûYa’la Hamza İbn Esad et-Tamîmî (1073-1160), Zeyl-i Târih-i Dımaşk (Şam Tarihine Zeyl-I.II. Haçlı Seferleri Dönemi), (Çev. Onur Özatağ), İstanbul 2015.
• İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâİmâdüddînİsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr (ö. 774/1373), el-Bidâye ve'n-Nihâye, (Tahkîk: Hasan Abdul-Mennân), I-II, Lübnan, 2004.
• Karaarslan, Nasuhi Ünal, “Hamdâniler”, DİA, İstanbul 1997, XV/446.
• Maalouf, Amin, Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, (Çev: Mehmet Ali Kılıçbay), İstanbul 1998.
• Nûmani, Mevlânâ Şibli, Sîretü’n-Nebi –Son Peygamber Hz. Muhammed -(Çev. Yusuf Karaca), İstanbul 2005.
• Oğuzoğlu,Yusuf, “Hasankeyf”, DİA, İstanbul 1997, XVI/365.
• Ostrogorsky, George, Bizans Devleti Tarihi, (çev.: Fikret Işıltan), (TTK Yay.), Ankara 2011.
• Özaydın, Abdülkerim, “Dânişmendliler”, DİA, İstanbul 1993, VIII/471.
• Özkuyumcu, Nadir, “Tolunoğulları”, DİA, İstanbul 2012, XLI/233-236.
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi (çev.: Fikret Işıltan), TTK Basımevi (2. Baskı), Ankara 1989.
• Sahillioğlu, Halil, “Antakya”, DİA, İstanbul, 1991. III/228.
• Sevim, Ali, Suriye-Filistin Selçuklu Devleti Tarihi, Ankara 1989.
• _________; Anadolu’nun Fethi-Selçuklular Dönemi, Ankara 2014.
• _________;“İlgazî”, DİA, İstanbul 2000, XXII/89.
• Sümer, Faruk, “Selçuklular”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI/380.
• Strf.ck., “Antakya”, İA (MEB), I/456.
• Şeşen, Ramazan, “Harran”, DİA, İstanbul 1997, XVI/238.
• Tomar, Cengiz, “Nümeyr b. Âmir”, DİA, İstanbul 2007, XXXIII/302.
• Urfalı Mateos ve Papaz Grigor, Vekâyi-Nâme (952-1136) ve Grigor’un Zeyli (1136-1166), (Çev.:Hrant D. Andreasyan), TTK Basımevi (3. Baskı.), Ankara 2000.
• https://tr.wikipedia.org/Türkiye Kürtleri,
• http://www.wikiwand.com/tr/Seleukos_İmparatorluğu (07/05/2017)
• http://www.wikiwand.com/tr/Gnaeus_Pompeius_Magnus (07/05/2017)
• https://www.frmartuklu.org/konu/partlar-arşaklılar-Medeniyeti..31182/ (07/05/2017)