TÜRK DİLİNDE *-s ÇOKLUK EKİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 13, 485 - 495, 25.06.2018

Juha Janhunen Çev: Uluhan Özalan

Öz

Ortak Türk dilinde
çokluk eki olan –lAr ekinin yanı sıra
Çuvaşça da dâhil olmak üzere Türk dillerinde daha eskiye dayanan ve *-s olarak ihya edilebilecek bir çokluk
eki bulunmaktadır. Ortak Türk dilinde (*)-z, Bulgar Türkçesinde ise (*)-r biçiminde temsil edilen bu ek
tartışmalı bir içeriğe sahip olup bazı Türkologlar tarafından kabul görürken
bazıları tarafından reddedilmektedir. Dil içi ihya (internal reconstruction)
metodunun uygulandığı bu çalışmada söz konusu ekin Pre-Proto-Türk dilinde
varlığının reddedilmesinin herhangi bir nedeninin olmadığı gözler önüne
serilmektedir. Çağdaş Türk dillerinde zamirler, sayılar, vücut kısımlarının
adları ve bunların dışında kalan az sayıda bazı kelimeleri içeren ad
kategorisindeki sözcük birimlerinde bu ek muhafaza edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk dili, Proto-Türk dili, Pre-Proto-Türk dili, dil içi ihya, artzamanlı ekleşme bilgisi, çokluk eki

Kaynakça

• Benzing, Johannes (1956), Die tungusischen Sprachen: Versuch einer vergleichhenden Grammatik (Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Abhandlungen der Geistes- und Sozialwissenschatlichen Klasse. Jahrang 1955. 11). Weisbaden Franz Steiner Verlag.
• Doerfer, Gerhard (1985), Mongolo-Tungusica (Tungusica 3). Weisbaden: Otto Harrassowitz.
• Erdal, Marcel (2004), A Grammar of Old Turkic. Handbuch der Orientalistik VIII.3. Leiden: Brill.
• Fontenoy, Charles (1969), Le Duel dans les langues sémitiques (Bibliotéque de la Faculté de Philosophie et Letters de l’Université de Liége, fasc. CLVVIV). Paris: Société d’Édition “Les Belles Letters”.
• Gabain, Annemarie von (1941), Alttürkische Grammatik (Porta Linguarum Orientalium, Neue Serie 15). Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Georg, Stefan (1990), Some thoughtson the etymology of the Turkic plural suffix -lar/-ler. In Bernt Brendomen (ed.), Altaica Osloensia: Proceedings from the 32nd Meeting of the Permanent International Altaistic Conference, 141-152. Oslo: Universitetsforlaget.
• Golden, Peter (2012), Oq and Oğur~Oğuz. Turkic Languages 16. 155-199. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• Janhunen, Juha (1996), Prolegomena to a comparative analysis of Mongolic and Tungusic. In Giovanni Stary (ed.), Proceedings of the 38th Permanent International Altaistic Conference, 209-218. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Janhunen, Juha (2013), Personal pronouns in Core Altaic. In Martine Robbeets&H. Kuyckens (eds.), Shared Grammaticalization: With Special Focus on the Transeurasian Languages, 216-226. Amsterdam: John Benjamins.
• Janhunen, Juha (2014), Ural-Altaic: The polygenetic origins of nominal morphology in the Transeurasian zone. In Martine Robbeets&Walter Bisang (eds.), Paradigm Change in the Transeurasian Languages and Beyond (Studies in Language Compansion Series 161), 311-335. Amsterdam: John Benjamins.
• Janhunen, Juha (2016), Romanizing Written Mongol: Tradition and innovation. Asia jeminju ui munja (Gugyeol Hakhoe 20 junyeon gukje haksul daehoe), 91-100. Seoul: Gugyeol Hakhoe.
• Janhunen, Juha (2017), From Tatar to Magyar: Noteson Central Eurasian ethnonyms in -r. In Chirstopher P. Atwood et al. (eds.), Festschrift for György Kara on the occasion of his 80th birthday, Forthcoming.
• Munkácsi, Bernát (1884), A török nyelvág valódi számképzői. Budenz-Album: Budenz József XXV éves nyelvészeti működése emlékére. 304-306. Budapest: Akadémiai könyvkereskedés.
• Poppe, Nicholas (1955), Introduction to Mongolian Comparative Studies (Mémoires de la Société Finno-Ougrienne 110). Helsinki: Finno-Ugrian Society.
• Poppe, Nicholas (1960), Vergleichende Grammatik der altaischen Sprachen. Teil I: Vergleichende Lautlehre (Porta Linguarum Orientalium, Neue Serie 4). Weisbaden: Otto Harrassowitz.
• Ramstedt, G. J. (1952-1966), Einführung in die altaische Sprachwissenschaft, vols. I: Lautlehre II: Formenlehre, III: Register. Pentti Aalto (ed.) Mémoires de la Société Finno-Ougrienne 104: 1-3. Helsinki: Finno-Ugrian Society.
• Räsänen, Martti (1935), Türkische lehnwörter in den permischen Sprachen und im tscheremisschen. Finnisch-Ugrische Forschungen 23. 103-107. Helsinki: Finno-Ugrian Society.
• Räsänen, Martti (1957), Materialien zur Morphologie der türkischen Sprachen (Studia Orientalia 21). Helsinki: Finno-Ugrian Society.
• Rassadin [Рассадин], В. И. (1978), Морфология тофаларского языка в сравнительном освещении. Москва: Издательство «Наука».
• Róna-Tas, András & Árpád Berta. (2011), West Old Turkic: Turkic Loanwords in Hungarian, Parts 1–2. Turcologica, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
• Shcherbak [Щербак], A. M. (1970), Сравнительная фонетика тюркских языков. Ленинград: Издательство «Наука»
• Tekin, Talat (1968), A Grammar of Orkhon Turkic (Indiana University Publications Uralic and Altaic Series 69). The Hague: Mouton & Co.