Öz
Uygur
Türkleri halk bağlamında ve klasik mecrada geliştirip icra ettikleri köklü bir
müzikal repertuvara sahiptir. Bu repertuvarın tarih boyunca defalarca derlenip
fasıllar halinde terkip edildiği ve günümüze kadar çeşitli değişikliklerle
varlığını sürdürdüğü bilinmektedir. Uygur 12 Makam’ı olarak adlandırılan bu
geniş repertuvar, halk bağlamından temellenip klasikleşerek, sanat müzikleri
halini almıştır. Ancak Uygur müziğinde halk bağlamı ile klasik üslup
birbirinden kesin çizgilerle ayrılmadığı için tüm Uygur geleneksel müzikleri
genel bir beğeniye hitap edebilmektedir. Meşrep ve Mezar-ı Şerif gibi kültürel
ve dini bağlamlar, geleneksel müziklerin başlıca icra ortamlarıdır ve Türkiye’deki
muadilleri gibi kültürel devamlılığın da önemli araçlarını teşkil
etmektedirler. Profesyonel bir yaklaşımla derlenip bir araya getirilen makam
repertuvarı, sadece yirminci yüzyılda dahi defalarca elden geçirilmiş ve
politik amaçlara da hizmet edecek şekilde kullanılmaya çalışılmıştır.
Bu
çalışmada, Uygur geleneksel müzikleri hem geçirdiği tarihsel evreler, hem kültürel
kimliği inşa rolü hem de politik kırılma dönemlerinde maruz kaldığı
müdahalelerle ele alınmıştır. Daha anlaşılır olması ve yaklaşık on beş asırdır
farklı mecralarda gelişmesine rağmen halen var olan benzerliklerin bütüncül bir
kültürel algı çerçevesinde gözlemlenebilmesi için Türkiye’deki geleneksel müzik
yapıları ile benzerlik ve farklılıkları da vurgulanmıştır.
Kaynakça
- AK, Ahmet Şahin (2009). Türk Musıkisi Tarihi, Akçağ, Ankara.
- ANDERSON, Elise (2012). The Construction of Āmānnisā Khan as a Uyghur Musical Culture Hero. Asian Music, 2012, 43.1: 64-90.
- BUDAK, Ogün Atilla (2006). Türk Müziğinin Kökeni Gelişimi, Phoenix Yayınevi. İstanbul.
- EROL, Ayhan (2009). Müzik Üzerine Düşünmek. Bağlam Yayınları, İstanbul.
- GAZIMIHAL, Mahmut R (1975). Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
- GÖKTÜRK, Hamit (2018). Görüşme, İstanbul / Zeytinburnu, 21,09,2018
- HARRIS, Rachel A (2008). The Making of a Musical Canon in Chinese Central Asia: The Uyghur Twelve Muqam. Ashgate Publishing, Ltd.,.
- İNAYET, Alimcan (2007). Uygur On İki Makamı ve Kimlik. Electronic Turkish Studies Dergisi,.
- İZGI, Özkan; WANG, Yande (1989). Çin elçisi Wang Yen-te'nin Uygur Seyahatnamesi. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- ÖGER, Adem (2016), “Performans Mekan İlişkisi Bağlamında Uygur 12 Makamının İcrası”, Müzikte Performans Sempozyumu.
- ÖTKÜR, Abdurrehim (1996), Hezineler Bosuğusida, Ürümçi: Şincan Halk Neşriyatı, İstanbul
- ÖZTÜRK, Okan Murat (2006). Zeybek kültürü ve müziği. Pan Yayınları, İstanbul.
- KALENDEROĞLU, İhsan (2011). Sovyet Dönemi Türkmen Folkloru: Sovyetler Birliği Döneminde Türkmenistan'da Folklor Politikaları ve Çalışmaları, 1917-1954. Kurgan Edebiyat, 2011.
- LEVIN, Theodore (1999). The Hundred Thousand Fools of God: Musical Travels in Central Asia (and Queens, New York). Indiana University Press, USA.
- LIST, George (1979). Ethnomusicology: A Discipline Defined. Ethnomusicology, 23.1: 1-4.
- STONE, Ruth (2015). Theory for Ethnomusicology. Routledge,.
- SULTANOVA, Razia (2005). Çeviri: Orta Asya’da Müzik ve Kimlik. Dergi Karadeniz, 2005, 13.13.
- UÇAN, Ali (2000). Geçmişten Günümüze, Günümüzden Geleceğe Türk Müzik Kültürü. Müzik Ansiklopedisi Yayınları, İstanbul.
- UYGUN, Mehmet Nuri (1999). Safiyyüddin Abdülmü'min Urmevî ve Kitâbü'l-Edvârı. Kubbealtı Neşriyâtı, İstanbul.
- VURAL, Feyzan Göher (2011). İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik. Konya: Çizgi Kitabevi.
- ZHOU Ji (1999). Zhongguo Xinjiang weiwu'erzu yisilanjiao liyi yinyue. Taibei: Xinwenyi chubangongsi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Eylül 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 1 Sayı: 14 |
