NEZAKET, NEZAKET TEORİLERİ VE TÜRKÇEDE KULLANILAN NEZAKET KAVRAMLARI

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 15, 127 - 138, 27.12.2018

Burcu Meliha Keser

Öz

Muhataplar
arasındaki iletişim sosyal ilişkiye yansımaktadır. Muhatapların iletişim
sırasında herhangi bir şey istemek için veya soru sormak için çeşitli hitap ifadelerini
kullandıkları görülmektedir. Hitap biçimlerinin incelenmesi için ortaya çıkan
bazı analizler dil aracılığıyla nezaket çalışmasına yol açmıştır. Dilbilgisi
kategorileri ve sözcüksel araçlar nezaketin ifade edilme şeklini göstermiştir.
Nezaket toplumsal mesafe ve yakınlık ile ilgili bir kavramdır. TDK Güncel
Türkçe Sözlük nezaketi başkalarına karşı saygılı ve incelikle davranma,
incelik, naziklik ifadeleri olarak açıklamaktadır. “Nezaket” bir dizi sosyal
sözleşmeye atıfta bulunarak, başkalarıyla olan ilişkilerde “iyi” yi sosyal
davranış olarak kabul eden bir sosyo - kültürel sistemdir. Yani nezaket
"sosyal davranış" veya "görgü kuralları" düşüncesinden yola
çıkarak bir kültürün içinde var olan bir çeşit davranış şeklidir ve sabit bir
kavramdır. Bu çalışmada, Brown ve Levinson’ un nezaket ile ilgili teorileri,
yüz çalışmaları, pozitif yüzün ve negatif yüzün içerikleri, nezaket türlerinin
ne olduğu, Türkçede kullanılan nezaket kavramları ve onların nasıl
kullanıldıkları incelenmiştir. 
Çalışmada, kişilerarası dil işlevi ve nezaket teorisiyle olan ilişkisi
üzerinde durulmuştur. Kişilerarası ilişkilerde incelik kavramlarının hem
dilbilimsel hem de kültürel açıdan farklılıklar olduğu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nezaket, pozitif nezaket, negatif nezaket, Yüz çalışmaları, Türkçe

Kaynakça

• BROWN, P., & LEVİNSON, S. (1987). "Politeness: Some Universals İn Language usage". Cambridge: Cambridge University Press.
• ECKERT, P., & McCONNELL- GİNET, S. (2013). "Language and Gender". New York: Cambrigde University Press.
• GENCAN, T. N. (1971). Dilbilgisi. İstanbul.
• GÜNTEKİN, R. N. (1992). "Çalıkuşu". İstanbul: Inkilap Kitabevi.
• GÜNTEKİN, R. N. (2005). "Sönmüş Yıldızlar". İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• İMAMOVA, H. (2007). “Türk Tilida Bay ve Bayan Sozlarining Xurmatni İfodalashdagi Vazifasi”, Filologiya Masalaları. İlmiy-Metodik Jurnal, Ozbekiston Davlat Caxon Tillari Universiteti, Toshkent, , 60-63.
• İMAMOVA, H. (2010). “Türkiye Türkçesi İle Özbek Türkçesinde Nezaket Anlamı Taşıyan Seslenmeler”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] Erzurum., 42.
• JOHNSON, D. I., ROLOFF, M. E., & RİFFEE, M. A. (2014). “Politeness theory and refusals of requests: Face threat as a function of expressed obstacles”. Communication Studies, 55 (2): 227–238.
• KARASU, K. (2014). “Türkçe Ve Arapça Nezaket İfadeleri”. Ankara: Gazi Eğitim Fakültesi Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• TÜRK DİL KURUMU. (2018, Eylül 13). http://www.tdk.gov.tr adresinden alınmıştır
• WATTS, R. (2003). “Politeness”. Cambridge: Cambridge University Press.
• WATTS, R., IDE, S., & EHLİCH, K. (1992). “Politeness in Language: Studies in its History, Theory and Practice”. Berlin: Walter de Gruyter.
• WİLLİAM, A. F. (1997). “Anthropological Linguistics”: An introduction . United Kingdom: Wiley-Blackwell.
• YULE, G. (2010). “The Study of Language”, (Fourth Edition). Cambridge: Cambridge University Press.