Yenidoğan Topuk Kanı Taraması İşlem Basamakları ve Görev Alan Sağlık Çalışanları

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 60 - 68, 26.08.2022

Rabia Bayrak Ayla Ünsal

https://doi.org/10.51536/tusbad.1024146

Öz

Yenidoğan taramalarında amaç, tedavi edilmezse uzun vadede ileriye dönük sekellere yol açabilecek hatta ölümle sonuçlanabilecek doğumsal metabolik ve endokrin bozuklukların erken tespitidir. Bu amaç doğrultusunda, ülkemizde yenidoğan topuk kanından beş hastalığın taraması yapılmaktadır. Koruyucu sağlık hizmeti olan yenidoğan topuk kanı taramasının tarihçesinin; kan örneğinin alınma zamanının; örnek alınmadan önceki, alınma esnasındaki ve alındıktan sonraki işlem basamaklarının bilinmesi hastalıkların erken tespit edilebilmesi böylelikle bazı hastalıklar için tedavinin erken başlaması bazıları için diyet programının uygulanması açısından önem arz etmektedir. Taramada görevli olan sağlık çalışanlarının konu ile ilgili görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Bunların en iyi şekilde öğrenilmesi elzemdir. Ayrıca sonuçların değerlendirilmesi ve sonucu şüpheli çıkan yenidoğanların ailelerinin bilgilendirilmesi, tedavi ve takip için ilgili birimlere yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda yapılacak olan yenidoğan taramaları amacına daha etkili bir şekilde ulaşacaktır. Bu derleme, literatürde konunun bu yönüne bir bütün olarak hitap eden yeteri kadar kaynak olmaması nedeniyle, sahada gözlemlenen eksiklikler doğrultusunda konunun önemine dikkat çekmek ve sağlık çalışanlarında farkındalık uyandırmak amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Çalışanları, Yenidoğan, Yenidoğan Taraması

Newborn Heel Prick Test Procedure Steps and Health Care Professionals

Öz

The aim of newborn screening is the early detection of congenital metabolic and endocrine disorders that may lead to long-term sequelae and even death if left untreated. For this purpose, five diseases are screened from newborn heel blood in our country. Knowing the history of newborn heel blood screening, which is a preventive health service, the time of blood sample collection, the procedure steps before, during and after sample collection is important in terms of early detection of diseases, so that early treatment for some diseases can be started and diet program is applied for some. Health professionals who are in charge of screening have duties and responsibilities related to the subject. It is essential to learn them in the best way possible. In addition, it is necessary to evaluate the results, inform the families of the newborns whose results are suspicious, and direct them to the relevant units for treatment and follow-up. Newborn screenings to be carried out in this direction will achieve their purpose more effectively. This review has been prepared in order to draw attention to the importance of the subject in line with the deficiencies observed in the field and to raise awareness among healthcare professionals, since there are not enough resources in the literature to address this aspect of the subject as a whole.

Anahtar Kelimeler

Healthcare Professionals, Neonatal Screening, Newborn

Kaynakça

• 1. Cynthia M. Powell, What is Newborn Screening? North Carolina Medical Journal 2019; 80(1):32-6.
• 2. Aktuğlu ZÇ. Fenilketonüri tarama programı [Internet]. 2003 [cited 2020 Mayıs 30]. Erişim adresi: https://silo.tips/download/fenilketonri-tarama-program.
• 3. Arıkan D, Sağlık S, Bekar P. Yenidoğan Bebek Sahibi Ailelerin Guthrie Tanılama Testi Hakkında Bilgi Düzeyinin Belirlenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2016; 26(3):89-95.
• 4. Yenidoğan Metabolik ve Endokrin Hastalık Tarama programı (NTP) [Internet]. 2019 [cited 2021 Mayıs 20]. Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/cocukergen-tp-liste/yenidogan_tarama_programi.html.
• 5. Elkin N. Yenidoğan Tarama Programlarının Önemi. Uluslararası Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi 2019; 18(7):61-72.
• 6. Erçin S, Ovalı F. Yenidoğan Taramaları. Klinik Tıp Pediatri Dergisi 2019; 11(4):193-9.
• 7. Akın H, Bolat H. Genetik tabanlı tanı ve tarama testlerine yaklaşım. Akın H, editör. Güncel Genetik Tabanlı Tarama Testleri Türkiye Klinikleri Tıbbi Genetik-Özel konular 2020; 1(5):1-5.
• 8. Tiker BF. Genişletilmiş yenidoğan taraması. Türkiye Klinikleri J Pediatr 2012; 21(4):212-23.
• 9. Balk KG. Recommended newborn screening policy change for the NICU infant. Policy, Politics, & Nursing Practice 2007; 8(3):210-9.
• 10. Çoker M. Bölüm 29: Taramalar. Coşkun T, Yurdakök M, Editörler. Ankara: 2014. Yenidoğanda Kalıtsal Metabolik Hastalıklar; 391-400.
• 11. Bilginer BG, Coşkun T. Yenidoğan döneminde metabolik taramalar. Türkiye Klinikleri J Fam Med-Special Topics 2017; 8(5):324-30.
• 12. Yıldız S, Balcı S, Görak G. Guthrie tarama testi için örnek alma uygulamalarının ve test sonuçlarının değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 9(1):17-28.
• 13. Duyan AÇ. Taramalar. Türkiye Klinikleri J Pediatr Sci 2006; 2(2):12-26.
• 14. Temel yenidoğan bakımı [Internet]. [cited 2021 Nisan 26] Erişim adresi: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/cocuk_ergen_db/dokumanlar/yayinlar/Kitaplar/1.2_revizyon_19.11.2019_Temel_Yenidogan_Bakimi_Kitabi_1.pdf.
• 15. Erdim L, İnal S. Yenidoğan Tarama Testlerinde Örnek Alınması ve Gönderilmesinde Hemşirelerin Sorumlulukları. [Internet]. 2018 [cited 2020 Haziran 04]. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/pub lication/323127517.
• 16. Cavanagh C, Coppinger C. Newborn blood spot sampling. Infant 2009; 5:168-71.
• 17. Aguilar CMJ, Mur VN, García GI, Rodríguez LMA, Rizo BMM. Oral glucose and breast milk as a strategy for pain reduction during the heel lance procedure in newborns. Nutr Hosp. 2014; 30(5):1071-6.
• 18. Yazıcı S, Pek H. Yenidoğan ünitelerinde kapiller kan örneği için topuk bölgesinin kullanımı. Hemşirelik Bülteni 1996; 10:85-95.
• 19. Keskin M. Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerin Gelişimsel Bakıma Yönelik Bilgilerinin İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi; 2018.
• 20. Erbay EA. Yenidoğan Taramaları Hakkında Anne Bilgi ve Tutumları Ölçeği Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Sağlık Bilimleri Üniversitesi; 2020.
• 21. Joseph RA. Expanded newborn screening: Challenges to NICU nurses. Adv Neonatal Care 2017; 17(3):151-61.
• 22. Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. 19 Nisan 2011.
• 23. Altunhan H, Yılmaz F. H. Yenidoğanın Değerlendirilmesi ve Yenidoğan Taramaları. Türkiye Klinikleri JFam Med-Special Topics 2018; 9(1):28-32.
• 24. Kim S, Lloyd-Puryear MA, Tonniges TF. Examination of the communication practices between state newborn screening programs and the medical home. Pediatrics. 2003; 111(2):120-6.
• 25. Aile hekimliği uygulama yönetmeliği. 25.01.2013. Resmi Gazete Sayısı 25539.