ATASÖZLERİ VE DEYİMLERDE KADINA YÖNELİK ŞİDDETİN İZLERİ: NİTELİKSEL BİR ÇALIŞMA

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 101 - 122, 15.06.2016

Huriye İrem Kalaycı Kırlıoğlu , Demet Akarçay , Mehmet Kırlıoğlu

Öz

Amaç: Toplumumuzdaki kadın-erkek eşitliğinin ve kadına yönelik şiddettin

içselleştirilmesinde önemli bir yeri olduğu düşünülen atasözleri ve deyimlerin nitel

araştırma deseni çerçevesinde analiz edilmesi ve yorumlanması bu çalışmanın amacını

oluşturmaktadır.

Yöntem: Çalışmada nitel araştırma deseni kullanılmıştır. Türk Dil Kurumu sitesinden

elde edilen ve anlamında ve içeriğinde “kadın” olan 74 atasözü ve deyim incelemeye

alınmıştır. “Kadın”a yönelik olarak ele alınan 74 atasözü ve deyim üç araştırmacı

tarafından nitel araştırma desenine uygun olarak analize tabi tutulmuş ve atasözleri ve

deyimler anlamlarına uygun çıkarımlar yapılarak 3 ana tema altında toplanmıştır.

Bulgular: “Kadın”a yönelik olarak ele alınan 74 atasözü ve deyime ilişkin temalar ve

alt temalar şu şekilde sıralanmaktadır: (1) Algıda seçicilik: Kadının fiziksel özellikleri

(n=16, %22), (2) Toplum kadını nasıl şekillendirdi? (n=34, %46) ve (3) Namus kimin

için? (n=23, %32)

Sonuç: Analize tabi tutulan atasözleri ve deyimler genelde kadına ilişkin olumsuz

yargıya sahiptirler. Birçok atasözü ve deyimde kadına yasaklanan şeyler erkek için

yasak değildir. Buna ek olarak kadının namusuna gelecek herhangi bir kuşkuda

doğrudan kadın sorumlu tutulmaktadır. Ayrıca kadın kendisi hakkında karar

veremeyecek düzeydedir. Çünkü kadın öyle bir varlık olarak görülmektedir ki “O”

verilebilir, evlendirilebilir. Genel olarak, toplumda erkek tarafından kabul edilen ve

kadına da kabul ettirilen bir erkek üstünlüğü dikkat çekmektedir. Geleneksel toplum

ya da aile yapımıza göre, günümüzde daha fazla rol ve özerklik kazanan kadın, yine

de belli kalıpların dışına çıkmamakta, erkek de aynı şekilde modern toplumlardaki

rolleri kabul etmekte zorlanabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Şiddet, Atasözleri ve Deyimler, Patriyarkal Görüş

Kaynakça

• Akgül Sarpkaya, O. (2013). Boşanmış Kadınlarda Toplumsal Baskıya Direnme Stratejileri: Van Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (26), 29- 50. Alagözlü, N. (2009). Dil ve Cins: Türkçe Atasözlerinde ve Deyimlerde Kadın Üzerine Eğretilemeler ve Toplum-Bilişsel Yapı. International Journal of Central Asian Studies,13, 37-48. Anıl, A. Y. (2004). Kutadgu Bilig’de Kadın. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 32, 91-99. Avcı, Y. (2007). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Döneminde “Otoriter Modernleşme” ve Kadının Özgürleşmesi Meselesi. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (21), 1-18. Aydın, E. (2013). Nasıl Müslüman Olduk. İstanbul: Literatür Yayınları. Bahadır, A. (2013). Aile İçi Çatışmalar. Uluslar arası Aile ve Sosyal Politikalar Zirvesi Bildiriler Kitabı-Ankara 2-3 Ocak 2013. Baykara Acar, Y. (2014). Türkiye'de Kadın Olmak. V. Işıkhan içinde, Doç.Dr. Şener Koçyıldırım'a Armağan Sosyal Hizmet ve Toplumla Çalışma (s. 143-156). Ankara: Sosyal Hizmet Araştırma, Uygulama ve Geliştirme Derneği. Bilican Gökkaya, V. (2011a). Kadına Yönelik Ekonomik Şiddet: Sivas İli (Cumhuriyet Üniveristesi) Örneği. Journal of World of Turks, 3 (3), 129-145. Bilican Gökkaya, V. (2011b). Türkiye'de Kadına Yönelik Ekonomik Şiddet. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12 (2), 101-112. Can, Y. (2013). Kadına Yönelik Şiddetin Toplumsal Cinsiyet Temelleri: Niğde Örneği. Journal of World of Turks, 5 (1), 203-216. Çelik, G. (2014). Eşlerarası Şidette Tipolojik Yaklaşımlar: Şiddet Uygulayan Erkeklerin Genel Özellikleri. V. Işıkhan içinde, Prof. Dr. Gönül Erkan’a Armağan Sosyal Hizmet ve Mülakat (s. 247-264). Ankara: Sosyal Hizmet Araştırma, Uygulama ve Geliştirme Derneği. Dalkılıç, M. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet Ayırımcılığının Sosyolojik Açıdan İncelenmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 44 (511), 12-27. Eliuz, Ü. (2011). Cinsel Kimlik Paniği: Kadın olmak. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (3), 221-232. Glesne, C. (2012). Nitel Araştırmaya Giriş. (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık. Güç, A. (2008). İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 649-673. Gülendam, R. (2007). Türk Kadınının Aile İçindeki Yeri ve Rolünün Yeri ve Rolünün Modern Türk Edebiyatına Yansıması: 1960-1980. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, (15), 165-182. Gümüş, A. (2006). “Şiddet Türleri”. Toplumsal Bir Sorun Olarak Şiddet Sempouzyumu. Ankara: Eğitim Sen Yayınları, s. 13-38. Gümüşoğlu, F. (2008). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet. Toplum ve Demokrasi, 2 (4), 39-50. Hatiboğlu, B. (2008). Kadına Yönelik Şiddetle Mücadeleye Anorko-Feminist Bakış: Makrodan Mikroya Sosyal Hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 19 (2), 97-109. İçağasıoğlu Çoban, A. (2014). Kadına Yönelik Şiddetin Önemli Bir Bileşeni Olarak Toplumsal Cinsiyet. V. Işıkhan içinde, Prof. Dr. Gönül Erkan’a Armağan Sosyal Hizmet ve Mülakat (s. 156-167). Ankara: Sosyal Hizmet Araştırma, Uygulama ve Geliştirme Derneği. İmançer, D. ve İmançer, A. (2002). Televizyon Reklamlarında Kadın Sunumuna Özgü Klişeler. İletişim (15), 1-22. İmik, Ü, ve Deniz, Ü. (2011). Karacaoğlan Türkülerinde Kadın. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Özel Sayı (2), 931-938. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2009). Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet. Ankara: Elma Teknik Basım Matbaacılık Kaplan, M. (1988). Mehmet Kaplan'dan Seçmeler. (İ. Enginün ve Z. Kerman, Dü) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Karınca, E. (2010). Kadının Eş Şiddetinden Korunması İçin 4320 Sayılı Kanunda Yapılabilecek İyileştirmeler. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1 (3), 325-348. Kocacık, F. (2001). Şiddet Olgusu Üzerine. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (1), 1- 7. Konak, V. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Kuzgun, Y. ve Sevim, S. A. (2004). Kadınların Çalışmasına Karşı Tutum ve Dini Yönelim Arasındaki İlişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1), 14-27. Mavili Aktaş, A. (2006). Aile İçi Şiddet Kadının ve Çocuğun Korunması Kişisel Gelişim Serisi 11. Ankara: Elma Yayınevi. Mavili Aktaş, A. (2013). Ben ve Ailem. Konya: Atlas Yayınevi. Neuman, W. L. (2010). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar (Cilt 1). (S. Özge, Çev.) İstanbul: Yayınodası. Özateş, Ö. S. (2009). Bir Sosyal Hizmet Müdahalesi Olarak Aile İçi Şiddet Mağduru Kadın Sorununda Feminist Etik Yaklaşım . Toplum ve Sosyal Hizmet, 20 (2), 99-107. Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Atasözleri ve Deyimler. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 6 (3), 1133-1147. Sinan, A. T. (2001). Türk Atasözlerinde Geçen Deyimler. Milli Folklor, 7 (51), 136-140 Sosysal, N. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Sönmez, E. (1966-1969). Türk Romanında Kadın Hakları. Türk Kültürü Araştırmaları, 2-3-4-5-6, 19 -70. Şen, S. (2008). Dede Korkut Kitabı’nda Kadına Yönelik Hitaplar. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3 (2), 627-641. Şengör, C. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Şimşek, M. (2010). Türkiye'de Beşeri Kalkınma Bakımından Cinsiyet Eşitsizliği: Türkiye-Avrupa Birliği Karşılaştırması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (13), 232-245. Tanrıöver, H. ve Tanrıöver, T. (2000). Medya Sektöründe Kadın İşgücü. Toplum ve Bilim (86), 171- 193. Tarhan, N. (2010). Domestic Family Violence. International Family Conference Articles Book 351-363, 26-27 Kasım 2010, Ankara. Tekin, G. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Turgut, M. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Ümit, A. (2011). Zordur Kadın Olmak. Hürriyet Gazetesi, (1 Ocak 2011). Yaşartürk, G. (2012). Domestic Space and Violence in Turkish Cinema: My Violence is Because of My Love. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 4 (1), 14-27. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, A. (2004). Türk Kültüründe Kadın. Milli Folklor, 8 (61), 111-123.