MUNZUR BABA EFSANESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 6, 54 - 67, 15.09.2015

Hüseyin Özcan İsmail Peker

Öz

Bu çalışmada; Tunceli’nin Ovacık ilçesinde yer alan Munzur

Dağları’nda ve Munzur Irmağı etrafında anlatılan efsane konu alınmıştır.

Munzur Dağı Anadolu’nun en eski devirlerinden beri gizemini ve doğallığını

korumuştur. Munzur Dağları ve Munzur Irmağı saklı bir cennet gibi

etrafında yeşeren efsanelere kaynaklık etmektedir. Tunceli yöresi, Dersim

dağlarının bir kale gibi etrafında çevrili olmasından dolayı, binlerce yıl hem

coğrafi hem de kültürel olarak korunaklı bir bölge olmuştur.

Efsanelerdeki sözlü anlatımlar, içlerinde barındırdıkları dinimitolojik

öğelerle halkın bilinçaltını sergiler. Efsaneler; halkın inanç

sistemini, kültürel öğelerini ve tarihi unsurlarını açığa çıkarır. Hacı Bektaşi

Veli geleneğinin bölge halkındaki yansımalarını, tarihi perspektifle Munzur

Baba efsanesi bağlamında inceleyeceğiz.

İngiliz Yüzbaşı L. Molyneux Seel, 1914 yılında Londra’da “A

Journey In Dersim” adı altında, “The Geopraphical Journal”de

yayınlananeserinde Munzur Baba efsanesinden bahsetmiştir. Bu çalışmada

efsanenin 1914 yılındaki varyantı ile günümüz varyantları incelenmiş ve

karşılaştırılmıştır. Hacı Bektaşi Veli’nin menkıbelerini anlatan

“Vilayetname” adlı eserde konu benzerliği olan bir menkıbe ile efsanenin

bahsettiğimiz diğer varyantları karşılaştırılmıştır. Birbirinin yerine geçme

kuramına göre Anadolu’nun birçok bölgesinde yer alan benzer efsanelerle

Munzur Baba efsanesindeki konu özdeşliğinin ilk kaynağını bulmaya

çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Dersim, Tunceli, Munzur Baba Efsanesi, Efsane, Hacı Bektaşi Veli, Vilayetname

Kaynakça

• AKGÜL,Suat. (2000).Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında Dersim. İstanbul: Yaba Yayınları. BARDAKÇI, M. Necmettin. (2005). Bir Tasavvuf Mektebi Olarak Bektâşilik, Uluslararası Bektâşilik ve Alevilik Sempozyumu, Isparta, s.58. BOZKURT, Seyfi. (2007), Kahramanmaraş Efsaneleri, Yayınlanmamış LisansTezi.Konya. DOĞAN,Paşa. (2003),“Seyit Mahmut Hayrani Silsilenamesi”,Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi Sayı: 27. DUYMAZ, Ali. (2001).”Kaz Dağı Efsaneleri Üzerine Bir Değerlendirme”,Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ,S.5,s.88-102. GÖLPINARLI,Abdülbaki. (1958). Vilâyetnâme, Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî.İstanbul. KALMAN,Mehmet. (2011).Belge ve Tanıklarıyla Dersim, İstanbul: Peri Yayınları,s.13 Kaynak Kişi-1 Özgür Özgül,1984,Tunceli, Ovacık DerlenmeTarihi:15.04.2014. Kaynak Kişi-2Aslı Çılgın, 1960 Tunceli, OvacıkDerlenme Tarihi:17.04.2014. Kaynak Kişi-3 Mustafa Yıldız,1974,Diyarbakır, DerlenmeTarihi:20.04.2014. NOYAN,Bedri. (2000), Bütün Yönleriyle Alevîlik ve Bektâsîlik Cilt1, Ankara: ArdınçYayınları. ÖCAL,Oğuz, M. (2013),Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara, Grafiker Yayınları. ÖGEL,Bahattin (2010),Türk Mitolojisi Cilt.2, İstanbul,Türk Tarih KurumuYayınları,s.362 SAKAOĞLU,Saim (1997),Türkiyat Araştırmaları Dergisi S.4,Konya,SelçukÜniversitesi,ss.181-190 SAKAOĞLU,Saim. (1976). 101 Anadolu Efsanesi, İstanbul: Damla Yayınevi. ÜÇER,Cenksu. (2005).Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik.Ankara:Ankara OkuluYayınları. YAVAŞ,Fatih (2006 ), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,İstanbul, MarmaraÜniversitesi. ZEKİ,S.(1969),Yüce Evliya Düzgün Baba, İstanbul: Azim Matbaası.