FEMİNİZM YAKLAŞIMLARI BAĞLAMINDA, KADIN HAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: İZLANDA ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 24, 04.07.2024

Evren Pekmez

https://doi.org/10.61337/tusbd.1479440

Öz

İzlanda başkenti Reykjavik olan; halkının %94’ünün İzlandalı; %6 oranında da diğer etnik unsurların yaşadığı, 375.000 nüfusu (T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2024) ile dünya ekonomik forumu cinsiyet eşitliği endeksinde (2018 verilerine göre) dokuz yıl üst üste ilk sırada (Gauriat, 2024) ; 2022 yılında da toplumsal cinsiyet eşitliği puanı en yüksek ülkeler içerisinde (World Economic Forum), Global Gender Gap Index’inde %90.8 oranla birinci sırada yer alan bir Avrupa ada ülkesidir. Bu araştırmada temel olarak, İzlanda'nın kadın haklarındaki öncü rolü feminist yaklaşımlar çerçevesinde ele alınmakta ve İzlanda’daki kadın haklarına dair önemli gelişmeler analiz edilmektedir. İzlanda'nın erken dönemlerinden itibaren kadınların siyasi ve sosyal hayatta aktif rol almasına yönelik çabaların, ülkedeki cinsiyet eşitliği politikalarının temelini oluşturduğu bilinmektedir. Ancak bu süreçte ülkenin eşitlikçi politikaları uygulaması bağlamında, feminist yaklaşımlardan esinlendiğini söylemek mümkündür. Feminizm kavramı ve analizi; feminizm yaklaşımları, İzlanda’nın demografik yapısı, eğitim yapısı; devlet politikaları bağlamında, kadınların sosyal ve siyasi temsiliyeti, İzlanda’da eşitlikçi kanun düzenlemeleri gibi alanlarda bilgiler veren bu araştırmada, ülkenin kadın hakları konusundaki çalışmaları irdelenmekte; feminizm yaklaşımları çerçevesinde, devlet yasaları ve politikalarının kadınların siyasi, sosyal, toplumsal ve ekonomik olarak güçlenmesine nasıl katkılar sağladığı analiz edilmektedir. Çalışmada; İzlanda’nın kadın hakları gelişimindeki başarısında feminizm yaklaşımlarının etkisi nedir? sorusuna cevaplar aranılmakta ve ülkenin bu husustaki başarısı, feminizm yaklaşımlarının örnek alınmasına bağlanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İzlanda, Feminizm, Kadın Hakları.

Kaynakça

• Alptekin, D. (2006). Üçüncü Dünya Ülkelerinde Kadın Hakları Bağlamında Feminizm(Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Sosyoloji Bilim Dalı.
• Altingi. (2024). Women İn Parliament: https://www.althingi.is/english/about-the-parliament/women-in-parliament-/
• Anadolu Üniversitesi. (2024). Anabilgi "Psikanalitik Feminizm": https://anabilgi.anadolu.edu.tr/?contentıd=191986
• Anadolu Üniversitesi Anabilgi. (2024). "Marksist Feminizm Maddesi": https://anabilgi.anadolu.edu.tr/?contentıd=220732
• Atalay Mazlum, A. (2017). İzlanda Eğitim Sistemi Ve Türk Eğitim Sistemi İçin Çıkarımlar. İnesjournal, Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi S-11, S. 173-191.
• Bbc Türkçe. (2024). İzlanda'da Kadınlar 48 Yıl Sonra Ücret Eşitsizliğine Karşı Greve Gitti: https://www.bbc.com/turkce/articles/c9wl3l1vezko
• Central İntelligence Agency (Cıa). (2024). The World Factbook: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iceland/summaries/
• Cingil, T. (2022). Üniversiteli Kadın Öğrencilerin Feminist Kimlik Gelişimi, Toplumsal Cinsiyet Algısı Ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi(Yüksek Lisans Tezi). Aksaray: Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı.
• Council Of Europe. (2024). 46 Member States: https://www.coe.int/en/web/portal/46-members-states
• Çetinel, E., & Ersoy Yılmaz, S. (2016). Feminist Teori: Yönetim Ve Organizasyon Alanına Eleştirel Bir Yaklaşım. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, S. 119-148.
• Dikici, E. (2016). Feminizmin Üç Ana Akımı: Liberal, Marxist Ve Radikal Feminizm Teorileri. The Journal Of Academic Social Science Studies, S. 523-532.
• Egemen, E. E. (2023). Marksist Feminist Teorinin İncelenmesi . Sakarya Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi 2(2), S. 117-133.
• EU Commission "Fundamental Principles And National Policies". (2024). Fundamental Principles And National Policies: https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/iceland/fundamental-principles-and-national-policies#:~:text=the%20main%20objective%20of%20ıceland's,sex%2c%20mother%20tongue%20or%20religion.
• EU Commission, Key Features Of The Education System. (2024). Key Features Of The Education System: https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/iceland/overview#:~:text=the%20education%20system%20in%20ıceland,education%20and%20sets%20the%20policies.
• EU Commission; Employment, Social Affairs & Inclusion. (2024). Employment, Social Affairs & Inclusion: https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catıd=1114&langıd=en&intpageıd=5109
• Euronews. (2024). İzlanda Seçimlerinde Yapılan Yeni Sayımda Erkek Vekillerin Sayısı Kadınları Geçti: https://tr.euronews.com/2021/09/26/izlanda-da-kad-nlar-n-secim-zaferi-parlamentoda-ilk-defa-kad-n-milletvekili-say-s-erkekler
• European Union "Iceland". (2024). European Commission: https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/iceland/population-demographic-situation-languages-and-religions
• Fiss, O. M. (1994). What İs Feminisim. Arizona State Law Journal Volume : 26 ; Number : 2, S. 413-428.
• Gauriat, V. (2024). İzlanda Cinsiyet Eşitliği Konusunda Nasıl Dünya Birincisi Oluyor? euronews: https://tr.euronews.com/my-europe/2018/02/23/izlanda-cinsiyet-esitligi-konusunda-nasil-dunya-birincisi-oluyor
• Gillis, S., Howie, G., & Munford, R. (2007). Third Wave Feminism: A Critical Exploration. İngiltere: Palgrave Macmillan.
• Government Iceland. (2024). About Gender Equality: https://www.government.is/topics/human-rights-and-equality/equality/about-gender-equality/
• Habertürk. (2024). 48 Yıl Sonra Bir İlk: İzlanda'da Kadın Çalışanlar Tam Gün Greve Gidiyor!: https://www.haberturk.com/izlanda-da-48-yil-sonra-bir-ilk-3631674
• Hooks, B. (2000). Feminisim İs For Everybody. İngiltere: Pluto Press.
• Iceland. (2024). Brittanica: https://www.britannica.com/place/ıceland
• Jafnréttisstofa. (2024). Hlutverk Jafnréttisstofu: Https://Www.Jafnretti.İs/İs/Um-Jafnrettisstofu
• Kalaycı, M., & Tutar, S. (2023). Global Gender Gap Report 2022: Türkiye, Letonya Ve İzlanda’da Kadınların Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Üzerine Değerlendirme. Aydın İnsan Ve Toplum Dergisi, Cilt ; 9 Sayı :1, S. 18-44.
• Mermutlu, A., & Taş Çetin, F. (2023). Radikal Feminist Kuram Ve Annelik. "Hafıza" Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Sayı :2 Cilt :5, S. 163-176.
• Oecd. (2024). Oecd Library : iceland: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/d1ab0a6b-en/index.html?itemıd=/content/component/d1ab0a6b-en
• Özsöz, C. (2008). Kültürel Feminist Teori Ve Feminist Teorilere Giriş. Sosyoloji Notları (3 Aylık Yaygın Sosyoloji Dergisi) , S. 51-55.
• Second Wave Of Feminism. (2024). Brittanica: https://www.britannica.com/topic/second-wave-feminism
• Sevim, A. (2005). Feminizm. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Statista. (2024). Employment Rate İn Iceland From 2010 To 2022, By Gender: https://www.statista.com/statistics/1260406/employment-rate-in-iceland-by-gender/
• Statistic Iceland. (2024). The Population İncreased By 3,030 İn The First Quarter Of 2023: https://www.statice.is/publications/news-archive/inhabitants/population-in-the-1st-quarter-2023/#:~:text=the%20population%20of%20ıceland%20was,141%2c600%20lived%20in%20others%20regions.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2024). T.C. Dışişleri Bakanlığı. İzlanda Ülke Künyesi: https://www.mfa.gov.tr/izlanda-kunyesi.tr.mfa
• T24 . (2024). T24 haber: https://t24.com.tr/haber/avrupa-da-bir-ilk-izlanda-parlamentosunda-kadin-milletvekillerinin-sayisi-erkekleri-gecti,981411
• Taş, G. (2016). Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri Ve Dönüşümleri Cilt : 3 Sayı : 5. Akademik Hassasiyetler, S. 163-175.
• The Third Wave Of Feminism. (2014). Brittanica: https://www.britannica.com/topic/feminism/the-third-wave-of-feminism
• Tong, R. (2009). Feminist Thought: A More Comprehensive İntroduction. Amerika Birleşik Devletleri: Westview Press.
• United Nations. (2024). Iceland: https://www.un.org/womenwatch/daw/review/responses/ıceland-english.pdf
• United Nations. (2024). universal declaration of human rights : https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights World Economic Forum. (2024). Gender Parity: Here’s What Leading Countries Are Getting Right: https://www.weforum.org/agenda/2023/06/global-gender-gap-parity/
• Yılmazbilek, M. (2018). Kadın Özgürleşmesinde Feminist Bilinç Oluşturma Süreci Olarak Farklı Bir Yaklaşım : Meditasyonu Tartışmak. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 3, S. 96-103.