Paulo Freire: Bir Aktivistin Özgürleşme Modeli Olarak Eğitim

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 2, 61 - 80, 22.01.2025

Yavuz Çobanoğlu

Öz

Günümüzde eğitim, ortaya çıkabilecek problemleri en yararlı, hızlı ve doğru olarak çözebilecek insanların yetiştirilme mecburiyetinin olduğu bir alan olarak düşünülmektedir. Bu yüzden de insanların çok farklı becerilerinin keşfedilip ortaya çıkarılacağı yer olan eğitime verilen önem giderek artmaktadır. Ancak böylesi bir eğitim anlayışı, çelişkilerle doludur. Modern pedagojinin önemli isimlerinden Paulo Freire ise eğitim içerisindeki bu çelişkileri bir sosyo-ekonomik sistem eleştirisi üzerinden ele alır. Zira eğitim, sınıfsaldır. Sadece bir sınıfın ihtiyaçlarına yönelik olarak tasarlanmış ve sınıfsal farklılıklardan beslenen eşitsiz, baskıcı bir eğitim anlayışı öngörülmektedir. Freire bu eleştirel pedagojik yaklaşımını, pek çok yan kavramla da zenginleştirmektedir. Onun eleştirel pedagoji anlayışı, okuryazarlık, ezen-ezilen ilişkisi, bankacı eğitim anlayışı, diyalog temelli eğitim anlayışı, problem tanımlayıcı öğretim, ideolojik bir biçim olarak okuryazarlık gibi kavramlardan oluşmaktadır. Bu kavramlar, adil ve eşitlikçi eğitime dair düşünme süreçlerine de katkıda bulunmuştur. Aşağıdaki makale, Freire’nin geliştirmeye çalıştığı eleştirel eğitim sosyolojisini anlamaya yönelik bir çabadır. Bu makalenin temel amacı, Freire’nin eleştirel yaklaşımlarını söylem analizi yöntemiyle ele alıp alana özgün bir katkıda bulunabilmektir. Nitekim onun eğitim anlayışının aydınlatılabilmesi, eğitimde yaşadığımız bazı sorunların da çözümü anlamına gelecektir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel pedagoji, Eğitim sosyolojisi, Eşitlikçi eğitim, Paulo Freire

Kaynakça

• Ayhan, S. (2008), “Paulo Freire: Yaşamı, Eğitim Felsefesi ve Uygulaması Üzerine”, 14.06.2024 tarihinde Eleştiri Pedagoji: http://elestiripedagoji.blogspot.com/2008/05/paulo-freire-yaam-eitim-felsefesi-ve.html
• Beckett, S. B. (2013), “Paulo Freire and the Concept of Education”, Educational Philosophy and Theory, Vol. 45(1), 49–62.
• Berthoff, An E. (1998), Önsöz, Okuryazarlık / Sözcükleri ve Dünyayı Okuma, (Çev: Serap Ayhan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Doğanay, A. (2001), “Yaratıcı Öğrenme”, (Edit. A. Şimşek), Sınıfta Demokrasi, Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Freire, P. (1970), “Cultural Action and Conscientization”, Harvard Educational Review, 40(3), August, 452-477.
• Freire, P. (1981), “The People Speak Their Word: Learning to Read and Write in São Tomé and Principe”, Harvard Educational Review, 51(1), February, 27-31.
• Freire, P. (1983), “The Importance of The Act of Reading”, Journal of Education, Boston: Boston University Publication.
• Freire, P. (1990), “A Critical Understanding of Social Work”, Journal of Progressive Human Services, 1(1), 3-9.
• Freire, P. & Donaldo, P. M. (1995a), “A Dialouge: Culture, Language, and Race”, Harvard Educational Review, 65(33), Fall, 377-402.
• Freire, P. (1995b), Ezilenlerin Pedagojisi, (Çev: Dilek Hattatoğlu & Erol Özbek), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Freire, P. & Macedo, D. (1998), Okuryazarlık / Sözcükleri ve Dünyayı Okuma, (Çev: Serap Ayhan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gadotti, M. & Torres, C. A. (2009), “Paulo Freire: Education for Development”, Development and Change, 40(6): 1255–1267.
• Giroux, H. A. (1979), “Paulo Freire’s Approach to Radical Educational Reform”, Curriculum Inquiry, Vol.9, No.3, 1979, pp.257-272, aktaran Yılmaz, Z. (2016), “Paulo Freire’nin felsefesinde Özgürleşmenin Aracı Olarak Eğitim”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), Güz, 22, 299-313.
• Özen, U. (2007), “Paulo Freire”, 29.06.2024 tarihinde Alternatif Okul: http://alternatifokul.blogspot.com/2007/07/paulo-freire-ummahan-pala-zen.html
• Sağıroğlu, N. A. (2013), “Özgürleştirici Eğitim Arayışları: Köy Enstitüleri ve Eleştirel Pedagoji Okulu”, Amme İdaresi Dergisi, Mart, 46(1), 81-98.
• Shor, I. & Freire, P. (1987), “What is The ‘Dialogical Method’ of Teaching?”, Journal of Education, 169(3), 11-31. Spring, J. (1997), Özgür Eğitim, (Çev: Ayşen Ekmekçi), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tezcan, M. (1993), Eğitim Sosyolojisinde Çağdaş Kuramlar ve Türkiye, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Weiler, K. (1996), “Myths of Paulo Freire”, Educational Theory, 46(3), Summer, 353-371.
• Yıldırım, A. (2009), Diyalog Temelli Eğitim Anlayışında Paulo Freire Örneği, 30.06.2024 tarihinde Academia: http://www.academia.edu/1250691/Diyalog_Temelli_E%C4%9Fitim_Anlay%C4%B1%C5%9F%C4%B1nda_Paulo_Freire_%C3%96rne%C4%9Fi
• Yıldırım, A. (2011), Eleştirel Pedagoji / Paulo Freire ve İvan Illich’in Eğitim Anlayışı Üzerine, Ankara: Anı Yayıncılık.