Türkiye’de Koruma Altındaki Çocuklara Yönelik Çocuk Koruma Kuruluşlarındaki Değişimler

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 33 - 59, 31.12.2019

Davut Elmacı

Öz

Türkiye’de
çocukların korunması konuları olumlu veya olumsuz yönleriyle çeşitli
aşamalardan geçerek günümüze kadar gelmiştir. Özel olarak korunması gerekli
görülen çocuklar olan koruma altındaki çocuklara yönelik hizmetler toplumdaki
çocukluk algısına ve politikalarına göre değişimler göstermiştir. Çocuk koruma
kuruluşları, koruma altındaki çocuklara yönelik hizmetlerin önemli bir boyutunu
oluşturmaktadır. Her ne kadar aile temelli uygulamalar geliştirilmiş olsa da
çocuk koruma sisteminde çocuk koruma kuruluşları halen ağırlıklarını
korumaktadır. Bu çalışmada Türkiye’deki çocuk koruma kuruluşlarındaki
değişimler, cumhuriyet öncesi dönemden başlanarak günümüze kadar tarihsel bir
aşamada ele alınmaktadır. Ulaşılan başlıca sonuçların şunlar olduğu
söylenebilir: Toplumdaki çocukluk algısı ve ülkenin içinde bulunduğu durum
çocuk koruma kuruluşlarının oluşumunu etkilemiştir. Çocuk koruma kuruluşları
kışla tipi kuruluşlardan ev tipi kuruluşlara doğru bir dönüşüm geçirmektedir.
Çocukların koruma altına alınma nedenlerindeki değişimlere paralel olarak kuruluşlardaki
çocuk profili ve personel çeşitliliği değişmektedir. Koruma altına alınan çocuk
profilindeki çeşitlilik çocuk koruma kuruluşlarının çeşitli tiplerde olmasına
da yol açmaktadır. Toplumsal algı ve tutumlar kuruluşların isimlendirilmesinde
etkili olmaktadır. Çocuk koruma kuruluşlarındaki değişimlerde farklı
ülkelerdeki uygulamalardan da etkisi görülmektedir. 

Anahtar Kelimeler

çocuk koruma, koruma altındaki çocuklar, sosyal hizmetler

Kaynakça

• Acar, H. (2005). Cumhuriyetin Çocuk Refahı Politikasını Yapılandıran Bir Sivil Toplum Örgütü: Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu (1921-1981). Ankara: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Yayını.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB). (2019). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: AÇSHB.
• Akbayrak, H. (1988). Himaye-i Etfal Cemiyeti. Tarih ve Toplum, 52, 31-33.
• Aksoy, M. (1962). Korunmaya Muhtaç Çocuklarla İlgili Kanun Hükümlerinin ve Teşkilatın Yeni Anayasamıza Uygun Bir Hale Getirilmesi Zorunluluğu. II nci Milli Sosyal Hizmetler Konferansı, 5-8 Mayıs 1962. Ankara: Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayını.
• Akyüz, E. (2000). Ulusal ve Uluslararası Hukukta Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB). (2014). 2013 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: ASPB.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB). (2015). 2014 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara: ASPB.
• Ayni ve Nakdi Yardım Yönetmeliği. (1986), R.G. 19235
• Ayni Nakdi Yardımla Eve Dönüş Genelgesi. 14.04.2005 tarihli ve 2005/04 no’lu Genelge
• Başyurt, E. (2006). Ermeni Evlatlıklar: Saklı Kalmış Hayatlar. İstanbul: Karakutu Yayınları.
• Coşkun, N., Göksu, S., Çeteci, H. ve İldeniz, S. (1970). Müessesede Bulunan Korunmaya Muhtaç Çocukların Durumları İle İlgili Araştırma. Ankara: SSYB Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çanlı, M. (2003). Eytam İdaresi-Sandıkları ve Osmanlı Devletinde Yetimlerin Ekonomik Haklarının Korunması. E. Gürsoy-Naskali ve A. Koç (Editörler). Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler (s. 59-86). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Çengelci, E. (1996). Cumhuriyet Türkiye’sinde Sosyal Hizmetlerin Örgütlenmesi. Ankara: Şafak Matbaacılık.
• Çengelci, E. (1998). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu. Ankara: Aydınlar Matbaacılık.
• Çavuşoğlu, T. (2005). Sosyal Hizmetlerin Yakın Tarihinden Sayfalar: Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu Yaprakları 1917-1983. Ankara: Sabev Yayınları.
• Çetin, S. ve Çavuşoğlu, T. (2006). Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Yoksulluk Çalışmaları. Sosyal Hizmet Sempozyumu 2003: Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler, 9-11 Ekim 2003, Antalya. Ankara: H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu ve Sosyal Hizmet Uygulama Araştırma ve Geliştirme Derneği Yayını.
• Çocuk Destek Merkezleri Yönetmeliği (2015). 29.03.2015 tarihli ve 29310 sayılı Resmi Gazete.
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2018 Yıl Sonu İstatistikleri. Web: https://www.ailevecalisma.gov.tr/uploads/chgm/uploads/pages/istatistikler/2018-5c62a51c75b1f.pdf
• Darüşşafaka Cemiyeti. (2006). Darüşşafaka Tarihi. Web: http://www. darussafaka.org/tarihd.asp adresinden 12 Şubat 2007’de alınmıştır.
• Elmacı, D. (2017). 4+4+4 Eğitim Sisteminin Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına Yansımaları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 279-291.
• Erkan, G. ve Erkan, A. R. (1987). Darüleytamlar. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Dergisi, 5 (1), 61-68.
• Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası.
• Ergun, E. H. (1966). Sosyal Hizmetlerde Çocuk Sorunları. Sosyal Hizmet, 2 (2-3), 9-10.
• Fer, M. (1970). Korunmaya Muhtaç Çocuklar. İktisadi Araştırmalar Vakfı Panelinde Sunulan Tebliğ, 22 Kasım 1969, İstanbul. İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayını.
• Gökçe, B. (1971). Memleketimizde Cumhuriyet Devrinde Kimsesiz Çocuklar Sorunu İle İlgili Tutumun Sosyolojik Mukayeseli Tahlil ve İzahı. Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayını.
• Güreli, E. (1970). Korunmaya Muhtaç Çocuklar. İktisadi Araştırmalar Vakfı Panelinde Yapılan Konuşma, 22 Kasım 1969, İstanbul. İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı.
• http://www.shy.hacettepe.edu.tr/turkce/html/anaframe.htm
• İnanç, V. (2003). Osmanlı Devletinde Yetimlerin Sosyal Haklarının Korunması. E. Gürsoy-Naskali ve A. Koç (Editörler). Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler (s.19-32). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Koç, A. (2003). Öksüz ve Yetim Çocukları İçin Kurulmuş Bir Eğitim Kurumu: Darüşşafaka. E. Gürsoy-Naskali ve A. Koç (Editörler). Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler (s.182-193). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun. (1949). 5387 sayılı kanun. Web: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc031/kanuntbmmc031/kanuntbmmc03105387.pdf
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun. (1957). 6972 sayılı kanun. Web: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc039/kanuntbmmc039/kanuntbmmc03906972.pdf
• Okay, C. (1999). Belgelerle Himaye-İ Etfal Cemiyeti 1917-1923. İstanbul: Şule Yayınları.
• Özbek, N. (1999). II. Abdülhamit ve Kimsesiz Çocuklar: Darülhayr-ı Ali. Tarih ve Toplum, 182, 11-19.
• Öztürk, C. (1999). Osmanlıda Bir Meslekî Eğitim ve Çocuk Esirgeme Kurumu: Dârülhayr-ı Âlî. Mili Eğitim, 143. Web: http://yayim.meb.gov. tr/dergiler/143/9.htm adresinden 27 Kasım 2006’da alınmıştır.
• Öztürk, C. (2005). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Korunmaya Muhtaç ve/veya Suça İtilmiş Çocukların Eğitimi. III. Ulusal Çocuk ve Suç Sempozyumu: Bakım Gözetme ve Eğitim, 22-25 Ekim 2003. Ankara: Yorum Matbaacılık.
• Pamir, R. (1966). Korunmaya Muhtaç Çocuk Meselesi. Sosyal Hizmet, 2 (2-3), 14-18.
• Sarıkaya, M. (2003). Savaş Yıllarında Himâye-i Etfâl Cemiyetinin Çocuk Sağlığı Konusundaki Hedef ve Faaliyetleri. E. Gürsoy-Naskali ve A. Koç (Editörler). Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler (s. 33-47). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK). (2005). Bizim Çocuklarımız. Ankara: SHÇEK Eğitim Merkezi Yayını.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK). (2006). Sizsiz Olmaz Var Mısınız? Ankara: SHÇEK Eğitim Merkezi Yayını.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK). (2007). 2006 Yılı Faaliyet Raporu. Web:http://www.shcek.gov.tr/duyuru/apk/2006_ Faaliyet_Raporu/2006FaaliyetRaporu.pdf adresinden 13 Haziran 2007’de alınmıştır.
• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu, RG: 24.05.1983, 18059.
• Şahin, M. (1997). 23 Nisan ve Himaye-i Etfal. Toplumsal Tarih, 40, 15-17.
• Tatlıbal, C. (2004). Türkiye’de Korunma Altındaki Çocuklara Yönelik SHÇEK Uygulamaları. R. Uslu (Editör). Koruma Altındaki Çocuklar (s. 25-33). Ankara: AÜTF Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Yayınları. Tuncer, O. C. (1994). Ailenin Eğitimi ve Korunmasında Vakıfların Rolü. XII. Vakıf Haftası Semineri, 5-6 Aralık 1994, (s. 21-23). Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını.
• Turan, M. (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi [Social Sciences Research Journal], 7(3), 42-91. Web: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ssrj/issue/38851/448700
• Tülay, M. Ş. (1966). Türkiye’de Korunmaya Muhtaç Çocuklar Davâsı. Sosyal Hizmet, 2 (2-3). 11-13.
• Türkoğlu, P. (2017). Kimseli Kimsesiz: Yakacık Yetiştirme Yurdu Yıllarım. İstanbul: Türkiye İşbankası Yayınları
• Uluğtekin, S. (2001). Yirminci Yüzyılda Türkiye’nin Çocukları: Sorunlar ve Beklentiler. V. Duyan ve A. M. Aktaş (Editörler). Sosyal Hizmette Yeni Yaklaşımlar ve Sorun Alanları. Ankara: H.Ü. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını.
• Yazıcı, N. (1994). Tanzimat Döneminde Yetim Mallarının Korunmasına Yönelik Yasal Düzenlemeler ve Bazı Uygulamalar. XII. Vakıf Haftası Semineri, 5-6 Aralık 1994, 45-53.
• Yaşar, O. (1963). II. Sosyal Hizmetler Danışma Konseyinde Yapılan Konuşma. II. Sosyal Hizmetler Danışma Konseyi, 18-20 Şubat 1963. Ankara: Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü Yayınları.