Ebeveynleri Boşanmış Üniversite Öğrencileri İle Boşanma Süreci Deneyimleri: Nitel Bir Araştırma

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 3, 13 - 27, 16.12.2020

Elif Demirbaş , Arzu Dağcı

Öz

Boşanma, bugün pek çok ailenin karşı karşıya kaldığı önemli bir süreçtir. Yapılan çalışmalarda bu sürecin sadece boşanmaya taraf olan yetişkinleri değil, aynı ölçüde ailenin bir parçası olan çocukları da etkilediği görülmektedir. Buna göre çocuklar üzerinde oluşan etkiler, bireyin ilerleyen yaşlarında da kendisini göstermektedir. Literatürde konuyla ilgili çoğunlukla çocukluk ve ergenlik dönemine yansıyan etkiler incelenmiş olup bu kişilerin genç yetişkinlik dönemlerine dair yeterli çalışma yapılmamıştır.

Bu çalışmada da literatüre katkı sağlamak amacıyla İstanbul Aydın Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi’nde öğrenimine devam eden öğrenciler arasından ebeveyni boşandığı tespit edilen 28 öğrenci ile nitel görüşme yapılmıştır. Elde edilen verilere göre boşanmış ebeveyne sahip üniversite öğrencilerinin karşılaştıkları bu yeni aile yapısına uyumları; boşanma nedeni, ebeveynin yeniden evlenmesi veya yanında kalınmayan ebeveyn ile görüşme gibi etkenlere bağlı olarak bireysel ölçüde değişkenlik göstermektedir. Aynı zamanda öğrencilerin, kendileriyle benzer süreçten geçen kişilere verdikleri tavsiyeler de, onların kendi geçmişlerine ayna tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyni Boşanmış, Boşanma Süreci, Üniversite Öğrencileri, Nitel Araştırma

Divorce Process Experiences with University Students whose Parents Are Divorced: A Qualitative Study

Öz

Divorce is an important process facing many families today. Studies show that this process affects not only adults who are parties to divorce, but also children who are part of the family. Accordingly, the effects on children also show themselves in the later years of the individual. In the literature, the effects on the subject mostly reflected in childhood and adolescence have been examined, and there has not been sufficient study on the young adulthood of these people.

In this study, in order to contribute to the literature, a qualitative interview was conducted with 28 students whose parents were found to be divorced among the students who continue their education in Istanbul Aydin University Faculty of Health Sciences. According to the data obtained, the adaptation of university students with divorced parents to this new family structure also varies individually depending on factors such as the reason for divorce, the remarriage of the parent, or the meeting with the absent parent. At the same time, the advice students give to people who have gone through similar processes also mirror their own backgrounds.

Anahtar Kelimeler

Divorced Family, Divorce Process, University Students, Qualitative Research

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2014). Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmetlerinin Değerlendirilmesi Projesi: Araştırma Sonuç Raporu, Ankara.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2014). Türkiye Boşanma Nedenleri Araştırması, Ankara.
• Ahrons, C. R. (2007). Family ties after divorce: Long‐term implications for children. Family Process, 46(1), 53-65.
• Amato, P. R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287.
• Amato, P. R., & DeBoer, D. D. (2001). The transmission of marital instability across generations: Relationship skills or commitment to marriage? Journal of Marriage and Family, 63(4), 1038-1051.
• Anadolu Ajansı (6 Mayıs 2020). Türkiye’de geçen yıl ortalama hane halkı büyüklüğü 3,35 kişi oldu. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyede-gecen-yil-ortalama-hanehalki-buyuklugu-3-35-kisi-oldu/1830614 Erişim tarihi: 22.10.2020
• Aktaş, Ö. (2011). Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlükler. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Akoğlu, Ö. A., & Küçükkaragöz, H. (2018). Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlüklere ilişkin bir araştırma: İzmır ili örneğı. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 153-172. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/515213 Erişim tarihi: 14.10.2020
• Atalay, N. Ü., & Ulucan, T. K. (2018). Kendini toparlama gücü gelişim süreci: Ebeveynleri boşanmış ergenler üzerinde nitel bir araştırma. Journal of Turkish Educational Sciences, 16(2), 176-196. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/606500 Erişim tarihi: 15.10.2020
• Cansel, E. (1969). Sosyal devlet ve aile. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(3), 0-0. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/48119/3214.pdf?sequence=1&isAllowed=y Erişim tarihi: 14.10.2020
• Cebeci Turan, Simge C., (2009). Tam aileye ve tek ebeveyne sahip ailelerden gelen 7-12 yaşları arasındaki çocukların bağlanma stilleri ve kaygı durumları arasındaki ilişki, Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Cüceloğlu, D., (2008). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. 17. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Demirbaş, E., Yaman, Ö. M. (2019). Türkiye ebeveyni boşanmış çocuk ve gençler literatürü: 2007-2017 yılları arasında yapılan çalışmalara dair bir inceleme. İstanbul Aydın Üniversitesi Yayınları, 94-115. https://www.aydin.edu.tr/tr-tr/arastirma/universite-yayinlari/Documents/sosyal-hizmet-kongresi-2018-multeciler-sosyal-hizmet.pdf Erişim tarihi: 23.10.2020
• Dünya Gazetesi (5 Mayıs 2015). TÜİK, 'İstatistiklerle Aile' verilerini açıkladı. https://www.dunya.com/ekonomi/tuik-039istatistiklerle-aile039-verilerini-acikladi-haberi-278873 Erişim tarihi: 23.10.2020
• Eldar‐Avidan, D., Haj‐Yahia, M. M., & Greenbaum, C. W. (2009). Divorce is a part of my life… resilience, survival, and vulnerability: Young adults’ perception of the implications of parental divorce. Journal of Marital and Family Therapy, 35(1), 30-46.
• Erdim, L., & Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki etkileri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 78-84.
• Eyo, U. E. (2018). Divorce: Causes and effects on children. Asian Journal of Humanities and Social Studies, 6(5), 172-177. https://philpapers.org/archive/EEYDCA.pdf Erişim tarihi: 23.10.2020
• Geniş, M., Toker, B., & Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın çocuklara etkisi, çocuğa söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması derleme çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3), 190-199.
• Giddens, A. (2013). Sosyoloji. 1. Basım, (çev: Z. Mercan) İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gökçe, B. (2020). Boşanmış ebeveynlerin boşanma nedenleri ve boşanma kararlarına ilişkin bir nitel araştırma. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Gregory, N. Ö. (2016). Boşanma mı yoksa çocuk için evliliği sürdürmek mi? Çocuğun psikolojik uyumu açısından önemli bir soru. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(3), 275-289. http://psikguncel.org/archives/vol8/no3/cap_08_03_07.pdf Erişim tarihi: 15.10.2020
• Güler, F. (2014). Boşanma sürecinde çocukların benlik saygısı depresyon ve kabul-red algısının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uygulamalı Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Gümüş, C. (2017). Ebeveynleri boşanmış 21 yaş ve üzeri yetişkin bireylerin kişilerarası ilişkilerindeki bağlanma modelleri ve ayrılma kaygılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Doktora tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Güngör, M. (2012). Üniversite öğrencilerinin problem çözme becerisi ile aile tipleri ve aile tutumlari ilişkisi. Qualitative Studies, 7(4), 40-51. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/187035 Erişim tarihi: 22.10.2020
• Huurre, T., Junkkari, H., & Aro, H. (2006). Long–term psychosocial effects of parental divorce. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 256(4), 256-263. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16502211/ Erişim tarihi: 16.10.2020
• Jackson, L. J., & Fife, S. T. (2018). The impact of parental divorce: The relationship between social support and confidence levels in young adults. Journal of Divorce & Remarriage, 59(2), 123-140. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10502556.2017.1402652 Erişim tarihi: 18.10.2020
• Kahraman, S. (2016). Boşanma sonrasında genç-ebeveyn ilişkilerinin sürdürülmesi ve öğrencinin akademik başarısına etkisi: Afyon ili örneği. Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Karakaya, Ş. (2018). Boşanmanın çocukların benlik saygısı ve sosyal sorun çözme becerilerine etkisi: Denizli örneğinde karşılaştırmalı bir çalışma. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Kırdök, F. (2017). Boşanmış ve boşanmamış ebeveyne sahip bireylerin depresyon, aleksitimi ve öfke düzeylerinin ilişkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Lampel, A. K. (1996). Children's alignment with parents in highly conflicted custody cases. Family Court Review, 34(2), 229-239. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.561.3212&rep=rep1&type=pdf Erişim tarihi: 16.10.2020
• Lee, S. A. (2018). Parental divorce, relationships with fathers and mothers, and children’s romantic relationships in young adulthood. Journal of Adult Development, 25(2), 121-134.
• Lune H. ve Berg, B.L., (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 9. Basım, (çev. A. Arı). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Maden, H. (2015). Anne babası boşanmış üniversite öğrencilerinin evlilik tutumu ile anne babası evli üniversite öğrencilerinin evlilik tutumunun karşılaştırılması, Yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• McLeod, J. D. (1991). Childhood parental loss and adult depression. Journal of Health and Social Behavior, 205-220.
• Morrison, S.C., Fife, S.T.& Hertlein, K. M. (2017). Mechanisms behind Prolonged Effects of Parental Divorce: A Phenomenological Study. Journal of Divorce & Remarriage, 44-63.
• OECD Family Database, http://www.oecd.org/els/family/database.htm, OECD - Social Policy Division - Directorate of Employment, Labour and Social Affairs, http://www.oecd.org/social/family/SF_3_1_Marriage_and_divorce_rates.pdf Erişim Tarihi: 15.10.2020
• Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(2), 140-161.
• Özağı, A. (2007). Depresyon düzeyi yüksek parçalanmış aile çocuklarıyla yapılan eğitsel grup oyunlarının depresyon düzeylerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim Dalı, İzmir.
• Özatça, A. (2009). Ergenlerde sosyal ve duygusal yalnızlığın yordayıcısı olarak aile işlevleri. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana.
• Özdemir, O., Özdemir P. G., Kadak, M. T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik Gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(4), 566-589.
• Öztop H. vd., (2018). Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tek Ebeveynli Aileler: Aile Eğitim Programı, Ankara.
• Roper, S. W. (2017). The intergenerational effects of parental divorce on young adult relationships. Journal of Divorce & Remarriage, 61(4), 249-266. https://digitalscholarship.unlv.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3900&context=thesesdissertations 22.10.2020
• Scott, S. B., Rhoades, G. K., Stanley, S. M., Allen, E. S., & Markman, H. J. (2013). Reasons for divorce and recollections of premarital intervention: Implications for improving relationship education. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 2(2), 131-145.
• Shanholtz, C. E., Messer, D., Davidson, R. D., Randall, A. K., & Horan, J. J. (2017). A randomized clinical trial of online stress inoculation for adult children of divorce. Journal of Divorce & Remarriage, 58(8), 599-613.
• Shimkowski, J. R., Punyanunt-Carter, N., Colwell, M. J., & Norman, M. S. (2018). Perceptions of divorce, closeness, marital attitudes, romantic beliefs, and religiosity among emergent adults from divorced and nondivorced families. Journal of Divorce & Remarriage, 59(3), 222-236.
• South, A. L. (2013). Perceptions of romantic relationships in adult children of divorce. Journal of Divorce & Remarriage, 54(2), 126-141.
• Sönmez, V. ve G. Alacapınar, F. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri, 7. Basım, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şen, B. (2013). Boşanma süreci ve arabuluculuğu. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Şentürk, Ü. (2008). Aile kurumuna yönelik güncel riskler. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 4 (14), 7-32. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/198098 Erişim tarihi: 15.10.2020
• Tein, J. Y., Sandler, I. N., & Zautra, A. J. (2000). Stressful life events, psychological distress, coping, and parenting of divorced mothers: A longitudinal study. Journal of Family Psychology, 14(1), 27.
• Türk Dil Kurumu (2020), Aile, 15.10.2020, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b2f9a17e588b3.52503711
• Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz etkileri ve bunlarla başetme yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 11(11), 99-108. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/198238 Erişim tarihi: 11.10.2020
• Türkiye İstatistik Kurumu (28.6.2017), Evlenme ve boşanma istatistikleri, 23.01.2018, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=519
• Ünlü, F. (2015). Ebeveyni boşanmış bireylerde; benlik saygısı, yalnızlık ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Vural, G. (2015). Ebeveyn kaybı yaşamış çocuk ve ergenler ile ebeveynleri boşanmış çocuk ve ergenlerin travmatik yaşantılarının karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Yıldırım, M. S. Ö., & Yaşa, C. (2019). Ebeveynleri boşanmış yetişkin bireylerin kişilerarası ilişkilerinde bağlanma modelleri ile ayrılma kaygısının ilişkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(4), 267-278.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, N. D. (2011). Çatışma yaşayan ve boşanmış ailelerin ilköğretim çağındaki 7-12 yaş çocuklarının benlik algıları ve kaygı düzeyleri açısından çatışma yaşamayan ailelerin çocukları ile karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.