The Century Old Adventure of Children's Rights, Politics and Services in Turkey from Himaye-i Etfal Society to the Year of the Family

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 67 - 78, 30.06.2025

Serhat Tek , Şüheda Küçükkaya , Sibel Uysal

https://doi.org/10.55109/tushad.1692122

Öz

In the last years of the Ottoman Empire, there was a need for change and transformation. This situation led to the introduction of some services that would prepare the founding process of the Republic of Turkey.Many services arising from needs have evolved into corporate structures with services offered to individuals and society in these difficult and complex years.Many renewal processes have been put forward, from the services offered to the structure of the institutions according to the conditions of the period. In this context, the structure established in Kırklareli in 1908 under the name of Himaye-i Etfal Cemiyeti, for children in need of protection before the establishment of the Republic, provided services at the local level. In this study, it is aimed to examine the development stages of child protection services in a period over100 years, from the Himaye-i Etfal Society to the General Directorate of Child Services of the Ministry of Family and Social Services, which guarantees children's rights and carries out protection services today. As a result, in this review study, the process from the first years of the Republic to 2025, which was declared as the year of family, the changes and transformations in both child protection services and mentality due to the changing needs and conditions were addressed and the developments regarding children's rights, policies and services were tried to be presented as a whole.

Anahtar Kelimeler

children , children in need of protection , child services , Himaye-i Etfal Association , 2025 the year of the family

Himaye-i Etfal Cemiyeti’nden 2025 Aile Yılı’na Türkiye’de Çocuk Haklarının, Politikalarının ve Hizmetlerinin Asırlık Serüveni

Öz

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında yaşanan değişim ve dönüşüm ihtiyacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecini hazırlayacak birtakım çalışmaların ortaya konulmasına sebebiyet vermiştir. İhtiyaçtan doğan pek çok hizmet bu zorlu ve karmaşık yıllarda bireylere ve topluma sunulan hizmetlerle kurumsal yapılanmalara evirilmiştir. Dönemin şartlarına göre sunulan hizmetlerden kurumların yapısına değin pek çok yenilenme süreçleri ortaya konulmuştur. Bu bağlamda Cumhuriyetin kuruluşundan önce korunma ihtiyacı olan çocuklara yönelik, Himaye-i Etfal Cemiyeti adı ile 1908 yılında Kırklareli’nde kurulan yapı yerel düzeyde hizmetler vermekteyken ilerleyen süreçte ulusal düzeyde hizmet veren kurumsal bir yapılanmaya dönüşmüştür. Bu çalışmada Himaye-i Etfal Cemiyeti’nden günümüzde çocuk haklarını güvence altına alan ve koruma hizmetlerini yürüten ‘Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne değin 100 yılı aşkın süreçte çocuk koruma hizmetlerinin geçirdiği gelişim evrelerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Sonuç olarak yapılan derleme niteliğindeki çalışmada Cumhuriyetin ilk yıllarından aile yılı olarak ilan edilen 2025 yılına değin gereksinimlerin ve şartların değişmesi ile gerek çocuk koruma hizmetlerinde gerekse de mantalitede yaşanan değişim ve dönüşüm ele alınarak çocuk haklarına, politikalarına ve hizmetlerine dair gelişmeler bir bütün halinde sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

çocuk hakları , korunma ihtiyacı olan çocuk , çocuk hizmetleri , Himaye-i Etfal Cemiyeti , 2025 aile yılı

Etik Beyan

Bu çalışmada araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Araştırma derleme niteliğinde olduğu için çalışma kapsamında tarihi konular üzerine odaklanıldığı için etik kurula başvuru yapılmamıştır.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2024). Teşkilat yapısı kurum hakkında. https://www.aile.gov.tr/chgm/teskilatyapisi/kurum-hakkinda/
• Akbaş, E. (Ed.). (2022). Himaye-i Etfal Cemiyeti’nden günümüze Türkiye’de çocuk koruma uygulamaları. Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Akkuş, P. (2016). Sosyal risk altındaki çocuklar için sosyal hizmetler: 2000 sonrasına ilişkin bir değerlendirme. Çocuk ve Medeniyet, 1(2), 57–79.
• Akyüz, Y. (2010). Türk eğitim tarihi. Pegem Akademi.
• Altun, M. (2020). 157 yıllık bir eğitim geleneği Darüşşafaka tarihine bir yolculuk. Darüşşafaka Cemiyeti.
• Arıcı, A. F., & Günaydın, Y. (2020). Milli kimliğin inşasında bir model olarak Kazım Karabekir’in çocuk oyunları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1868–1885.
• Aslan, D. A. (2018). Gürbüz Türk milleti için gürbüz Türk çocuğu: 23 Nisan çocuk bayramı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 63, 87–114. https://doi.org/10.1501/Tite_0000000508
• Atatanır, H. (2022). Çocukluk olgusunun ve çocuk haklarının tarihsel gelişimi. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 2(2), 205–219.
• Ayhan, H., & Maviş, H. (1994). Darüşşafaka. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9, 7–9.
• Ayhan, M., & Kaylı, D. S. (2023). Koruyucu aile modelinde duygusal emek ve ekonomik tutum: İzmir ili örneği. Sosyoloji Dergisi, 45, 49–91.
• Balcı, E. (2019). Türkiye’de çocuk hizmetleri ve sosyal hizmet. In A. Özdemir (Ed.), Sosyal Hizmet Dergisi, Temmuz-Aralık, 6–17.
• Bay, A. (2013). Çocuklar, hayırseverlik ve hukuk: Hayırsever Osmanlılar oğullukları. Kebikeç. Çanlı, M. (2002). Eytâm idaresi ve sandıkları (1851–1926). Türk Ansiklopedisi, 14, 57–73.
• Çanlı, M. (2003). Eytâm idaresi-sandıkları ve Osmanlı Devleti’nde yetimlerin ekonomik haklarının korunması. In E. Gürsoy-Naskali & A. Koç (Eds.), Savaş çocukları: Öksüzler ve yetimler (pp. 59–86). Umut Kâğıtçılık.
• Çavuşoğlu, T. (2005). Sosyal hizmetlerin yakın tarihinden sayfalar. SABEV Yayınları.
• Çengelci, E. (1988). Korunmaya muhtaç çocuklara yönelik sosyal hizmetler ve mülki amirlere düşen başlıca görevler. Türk İdare Dergisi, (378), 202–234.
• Çengelci, E. (1996). Cumhuriyet Türkiye’sinde sosyal hizmetlerin örgütlenmesi. Şafak Matbaacılık.
• Çengelci, E. (1998). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu. Aydınlar Matbaacılık.
• Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. (1995, 27 Ocak). Resmî Gazete (Sayı: 22184). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf