The Evaluation of Soil and Land Characteristics by Using Geographic Information System Analysis: Mardin Province Lands, Turkey

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 23 - 33, 29.02.2020

Çağrı Mercan , Sezin Arpağ

https://doi.org/10.19159/tutad.644210

Cited By: 5

Öz

The purpose of the present study is to determine the soil and land characteristics and create databases by using

Geographic Information Systems (GIS). For this purpose, the soil and land characteristics of Mardin Province, which is located

in the Southeastern Anatolia Region of Turkey, which is part of so-called “Fertile Crescent” with fertile agricultural lands,

were evaluated. The area that was included in the study was approximately 8633 km2, and the digital height model of the area

was created by using the topography maps of Mardin Province. With the creation of these maps, the slope, aspect, elevation,

relief maps, and the data created by the General Directorate of Village Services were collected and were drawn on the maps

by calculating the spatial and areal rates of the area features in the GIS environment. All the maps drawn were placed on the

created digital elevation map and examined and interpreted together with the topography data.. According to the data obtained

as a result of the study, it was determined that 47.54% of the total area of Mardin Province has less than 6% slope values, and

these areas are located mostly in the southern regions of the province. The most common soil types in Mardin province are

brown forest soils with 43.65% and reddish-brown soils with 42.57%. In terms of the land usage, 38.81% of the province

consists of pastures, and 25.38% consists of the shrubs. In terms of erosion, it was determined that 74.35% of the province has

moderate, severe and very severe erosion risk. A total of 28.89% of the study area consists of I., II. and III. classes according

to land capability. In terms of soil depth, 43.13% of the province has been found to have very shallow and shallow soil

characteristics. It is determined that the lands where agricultural production is intensive in Mardin are mostly concentrated in

regions with low altitude and slope values. It has been determined that the water problem in the region creates limitations in

the product variety and erosion is among the most serious problems of the region. Elimination of these problems will contribute

positively to the agricultural production of the region.

Anahtar Kelimeler

Southeast Anatolia Region, geographic information systems, land use, land cover, erosion

Coğrafi Bilgi Sistem Analizleri Kullanılarak Toprak ve Arazi Özelliklerinin Değerlendirilmesi: Türkiye, Mardin İli Arazisi

Öz

Bu çalışmanın amacı, Coğrafi Bilgi Sistemleri’nden (CBS) faydalanmak suretiyle arazilerin, arazi ve toprak özelliklerinin
belirlenmesi ve veri tabanlarının oluşturulmasıdır. Bu amaca yönelik olarak; geçmişte bereketli hilal olarak da adlandırılmış
ve verimli tarım arazilerinin bulunduğu yörenin içinde yer alan Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki Mardin ili
arazi ve toprak özellikleri değerlendirilmiştir. Çalışılan alan yaklaşık 8633 km2 olup, araştırmada öncelikle Mardin iline ait
topoğrafik haritalar kullanılarak arazinin sayısal yükseklik modeli oluşturulmuştur. Bu haritanın yapımıyla birlikte eğim, bakı,
yükselti, kabartı haritaları ve (Mülga) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan veriler alınarak, CBS
ortamında araziye ait özelliklerin mekânsal ve alansal oranları hesaplanarak haritaları çizilmiştir. Çizilen tüm haritalar ise
oluşturulan sayısal yükseklik haritasının üzerine oturtularak topoğrafya verisi ile birlikte incelenip yorumlanmıştır. Çalışma
sonucunda elde edilen verilere göre; Mardin ilinin toplam alanının % 47.54’ünün % 6’dan düşük eğim değerlerine sahip
olduğu ve bu alanların ilin çoğunlukla güney bölgelerinde bulunduğu belirlenmiştir. Mardin ilinde en yoğun bulunan toprak
türleri % 43.65 ile kahverengi orman toprakları ve % 42.57 ile kırmızımsı kahverengi topraklardır. Arazi kullanımı açısından
ilin % 38.81’lik bölümü meralardan, % 25.38’lik bölümü ise fundalıklardan oluşmaktadır. Erozyon bakımından ilin %
74.35’inin orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon içerisinde olduğu görülmüştür. Çalışma alanının % 28.89’u I., II. ve III. sınıf
arazi kabiliyetine sahip alanlardan oluşmaktadır. Toprak derinliği açısından ilin % 43.13’lük kısmının çok sığ ve sığ toprak
özelliğine sahip olduğu tespit edilmiştir. Mardin ilinde tarımsal üretiminin yoğun olduğu arazilerin çoğunlukla yükseklik ve
eğim değerleri düşük olan bölgelerde yoğunlaşmış olduğu saptanmıştır. Bölgedeki su probleminin ürün çeşidinde sınırlama
meydana getirdiği ve erozyonun bölgenin en ciddi sorunları arasında olduğu belirlenmiştir. Bu problemlerin bertaraf edilmesi
yörenin tarımsal üretimine pozitif katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, coğrafi bilgi sistemleri, arazi kullanımı, arazi örtüsü, erozyon

Teşekkür

Katkılarından dolayı Mardin İl Tarım ve Orman Müdürlüğü çalışanlarına teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Anonim, 1970. Mardin İli Toprak Kaynağı Envanter Haritası. Köy İşleri Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü, Yayın No: 131, Ankara.
• Anonim, 1997. Mardin İli Arazi Varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Anonim, 2002. 1/500.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Anonim, 2018. CORINE Arazi Örtüsü Verisi. (https://land.copernicus.eu/pan-european/corine-land -cover/clc2018), (Erişim tarihi: 06.02.2019).
• Anonim, 2019. Mardin İline Ait İstatistiki Veriler. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kayıtları. (https://www.mgm.gov.tr/ veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A& m=MARDIN), (Erişim tarihi: 20.10.2019).
• Atar, B., 2017. Gıdamız buğdayın, geçmişten geleceğe yolculuğu. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1): 1-12.
• Aydan, C., Sabah, L., Yaman, N., Keser, K., 2016. Açık Kaynak Kodlu Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Jeoloji Uygulamaları. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları, Yayın No: 128, Ankara.
• Canpolat, O., 1981. Türkiye topraklarının tarımsal kullanıma uygunluk bakımından incelenmesi. DSİ, Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı, Cilt: 1, Ankara, s. 60-87.
• Çorumluoğlu, Ö., Kalaycı, İ., Ceran, M.B., 2007. Bilgi toplumlarında modern tarım yaklaşımı: Hassas tarımda uydu ve bilgi sistemi teknolojileri (GPS, Uzaktan Algılama, CBS). Konya’da Tarım ve Tarımsal Sanayi Sorunlarının Tespiti Sempozyumu, 25-27 Mayıs, Konya, s. 333-343.
• Demirci, A., 2008. Öğretmenler için CBS: Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS for Teachers). Fatih Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 41, İstanbul.
• Dengiz, O., Özyazıcı, M.A., 2018. Çeltik tarımına uygun alanların belirlenmesinde çok kriterli arazi değerlendirme. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Dergisi, 6(1): 19- 28.
• Dengiz, O., Sağlam, M., Özaytekin, H.H., Baskan, O., 2013. Weathering rates and some physico-chemical characteristics of soils developed on a calcic toposequences. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 8(2): 13-24.
• Dengiz, O., Sarıoğlu, F.E., 2011. Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak ve etüd haritalama çalışmalarının önemi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3): 241-250.
• Eryılmaz, H., Demirarslan, K.Ö., 2018. Artan küresel ısınma ve duyarsızlaşan küresel politikalar. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2): 52-69.
• Karabulut, M., Küçükönder, M., 2008. Kahramanmaraş ovası ve çevresinde CBS kullanılarak erozyon alanlarının tespiti. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2): 14-22.
• Karaca, S., Sarğın, B., Türkmen, F., 2019. Bazı arazi ve toprak niteliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle incelenmesi: Van ili arazi ve toprak özellikleri. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(2): 199-205.
• Kavzoğlu, T., Çölkesen, İ., 2011. Uzaktan algılama teknolojileri ve uygulama alanları. Türkiye’de Sürdürülebilir Arazi Yönetimi Çalıştayı,26-27 Mayıs, İstanbul, s. 431-444.
• Malthus, T., 1998. An Essay on the Principle of Population. (Electronic Scholarly Publishing Project), London. (http://www.esp.org/books/ malthus/population/malthus.pdf), (Erişim tarihi: 20.10.2019).
• Özkalaycı, G.Ö., Özden, M., Keskin, S., Bayat, M., 2001. Türkiye toprakları bilgi sistemi. 8. Türkiye Harita ve Bilimsel Teknik Kurultayı, Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 19-23 Mart, Ankara, s. 266-270.
• Özşahin, E., 2014. Tekirdağ ilinde CBS tabanlı RUSLE modeli kullanılarak erozyon risk değerlendirmesi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(3): 45-56.
• Öztürk Coşar, G., Engindeniz, S., 2011. Tarım arazilerinin değerlendirilmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinden yararlanma olanakları. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48(3):283-290.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2015. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının bazı makro ve mikro bitki besin maddesi konsantrasyonları ve ters mesafe ağırlık yöntemi (IDW) ile haritalanması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2): 187-202.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2016. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1): 136-148.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., İmamoğlu, A., 2014. Siirt ili bazı arazi ve toprak özelliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle değerlendirilmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(2): 128-137.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Özyazıcı, G., 2017b. Spatial distribution of heavy metals density in cultivated soils of Central and East Parts of Black Sea Region in Turkey. Eurasian Journal of Soil Science, 6(3): 197-205.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Sağlam, M., 2013. Artvin ilinde yonca (Medicago sativa L.) tarımı yapılan toprakların verimlilik durumu ve potansiyel beslenme problemlerinin ortaya konulması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(2): 225-238.
• Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Sağlam, M., Erkoçak, A., Türkmen, F., 2017a. Mapping and assessment-based modeling of soil fertility differences in the Central and Eastern Parts of the Black Sea Region using GIS and geostatistical approaches. Arabian Journal of Geosciences, 10(2), Article: 45, 9p.
• Şensoy, H., Palta, Ş., 2009. Yamaç şekillerinin toprak erozyonuna etkileri. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 11(15): 95-98.
• Yomralıoğlu, T., 2005. Coğrafi Bilgi Sistemleri/Temel Kavramlar ve Uygulamalar. Güven Kitap Yayınları, İstanbul.
• Zohary, D., Hopf, M., 2000. Domestication of plants in the Old World: The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley (3rd Edn.). Oxford University Press. United Kingdom.