Türkiye’de Koyun Irklarının Mevcut Durumu ve Geleceği: Akdeniz Bölgesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 97 - 106, 28.02.2022

Çağrı Kandemir Turgay Taşkın

https://doi.org/10.19159/tutad.1057776

Öz

Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’nde yer alan sekiz ilde yetiştirilen koyun ırklarının verim yönü, kuyruk yapısı ve orijinini dikkate alınarak 2021 yılı verileriyle güncel durumunu belirlemektir. Çalışma materyalini, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın HAYBİS sistemi üzerinden elde edilen 2021 yılına ait veriler oluşturmaktadır. Akdeniz Bölgesi’nde toplam koyun varlığı 3599932 baş olup sekiz ilde toplam 48 adet koyun ırkı yetiştirilmektedir. Koyun ırkı en fazla olan il Antalya (36) iken, en düşük ırk Osmaniye (27) ilinde bulunmaktadır. Bölgede toplam koyun varlığı en fazla olan il ise 748840 baş ile Mersin’dir. Kültür ırkı süt tipi koyunlar, genel olarak az sayıda yetiştirilmektedir. Et verimi yönüne sahip kültür ırklarına (Suffolk, Dorper vb.) olan talep oldukça fazladır. Bölgede, küçükbaş hayvancılık süt üretim faaliyetine yönelik olarak; soğuk zincir uygulaması ve süt toplama merkezlerinin yetersizliği ile yetiştiriciler arasındaki örgütlenmenin zayıf oluşu, bu bölgede yetiştiriciler açısından sorunlar oluşturmaktadır. Sonuç olarak, koyun yetiştiricilerinin karlı bir üretim yapmaları ancak örgütlü bir yapı ve sürdürülebilir bir hayvancılık ile mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz Bölgesi, sürdürülebilir koyun yetiştiriciliği, koyun ırkları, kuyruk şekli, orijin

Current Situation and Future of Sheep Breeds: Mediterranean Region

Öz

The aim of this study was to determine the situation of sheep breeds bred in eight provinces in the Mediterranean Region with the data of 2021, taking into account the yield direction, tail type, and origin. The experimental material consists of the data for the year 2021 on the Livestock Information Processing System (HAYBIS) of the Ministry of Agriculture and Forestry of the Republic of Turkey. The total sheep number in the Mediterranean Region is 3599932 heads and a total of 48 sheep breeds are raised in eight provinces. The province with the highest number of sheep breeds is Antalya (36) while the lowest value belongs to Osmaniye (27). The province with the highest total sheep presence in the region is Mersin with 748840 head. Culture breed milk-type sheep are generally bred in small numbers. The demand for culture breeds (Suffolk, Dorper, etc.) with meat yield is quite high. In the region, the cold chain application for sheep and goat milk production activities, the inadequacy of milk collection centers, and the weak organization among the sheep breeders create problems for the breeders in this region. As a result, it will be possible for sheep breeders to make profitable production only with an organized structure and sustainable animal production.

Anahtar Kelimeler

Mediterranean Region, sustainable sheep breeding, sheep breeds, tail shape, origin

Kaynakça

• Alpar, R., 2013. Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler. (4. Baskı), Detay Yayıncılık, Ankara.
• Anonim, 2009. Türkiye Evcil Hayvan Genetik Kaynakları Tanıtım Kataloğu. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, (https://www.tarimorman.gov.tr/TAGE M/Belgeler/yayin/Katalog%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf), (Erişim tarihi: 24.05.2021).
• Anonim, 2020a. Akdeniz Bölgesi Coğrafyası: Genel Özellikler. (https://cdn-acikogretim.istanbul.edu.tr/ auzefcontent/21_22_Guz/turkiye_kiyi_bolgeleri/5/index.html), (Erişim tarihi: 24.05.2020).
• Anonim, 2020b. 2018-2022 Stratejik Plan. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, (https://www. tarimorman.gov.tr/SGB/Belgeler/2013-2017/GTHB %202018-2022%20STRATEJI%CC%87K%20PLA N.PDF), (Erişim tarihi: 24.05.2020).
• Anonim, 2021a Hayvan Bilgi Sistemi. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (https://haybis.tarimorman.gov.tr/ IsletmeGiris.aspx), (Erişim tarihi: 02.01.2021).
• Anonim, 2021b. Tarım Ürünleri Üretici Fiyat Endeksi ve Değişim Oranları İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu, (http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?meto d=temelist), (Erişim tarihi: 10.01.2021).
• Anonim, 2022. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvancılık Genel Müdürlüğü, Ocak 2022 Raporu. (https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf), (Erişim tarihi: 22.01.2022).
• Anonymous, 1999. Version 10.0. SPSS Inc., Wacker Drive, Chicago, IL, USA.
• Anonymous, 2014. Living Planet Report 2014. World Wide Fund for Nature, Gland, Switzerland.
• Cedden, F., Cemal, İ., Daşkıran, İ., Esenbuğa, N., Gül, S., Kandemir, Ç., Karaca, O., Keskin, M., Koluman, N., Koyuncu, M., Savaş, T., Taşkın, T., Tölü, C., Ulutaş, Z., Yılmaz, O., Yurtman, İ.Y., 2020. Türkiye küçükbaş hayvancılığında mevcut durum ve gelecek. Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi, 13-17 Ocak, Ankara, s. 133-152.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, A.O., Pehlivan, E., Soysal, M.İ., Arat, S., 2010. Hayvan genetik kaynaklarının muhafazası ve sürdürülebilir kullanımı. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı, 11-15 Ocak, Ankara, s. 179-198.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Soysal, İ., Elmacı, C., Akın, O., Arat, S., Barıtçı, İ., Pehlivan, E., Yılmaz, O., 2009. Türkiye yerli koyun ırklarının korunması, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2): 97-119.
• Gökburun, İ., 2018. Yüksekova’da hayvancılık faaliyetlerinin geliştirilmesine yönelik öneriler. Marmara Coğrafya Dergisi, 37: 204-218.
• Kalaycı, Ş., 2006. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. (2. Baskı), Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kandemir, Ç., Alkan, İ., Yılmaz, H.İ., Ünal, H.B., Taşkın, T., Koşum, N., Alçiçek, A., 2015. İzmir yöresinde küçükbaş hayvancılık işletmelerinin coğrafik konumlarına göre genel durumu ve geliştirilme olanakları. Hayvansal Üretim, 56(1): 1-17.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., 2008. Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal Üretim, 49(2): 43-51.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., Koşum, N., 2002. Sönmez koyunlarında tip sabitleştirilmesi (1. Döl verimi ve gelişme özellikleri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2): 87-94.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., Mutaf, S., Kumlu, S., Yalçın, S., Koşum, N., Koyuncu, M., Ün, C., Önenç, A., Karaca, O., 2010. Türkiye damızlık üretim stratejisi. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, Bildiriler Kitabı, 11-15 Ocak, Ankara, s. 1055-1070.
• Kence, A., 1987. Biyolojik Çeşitlilik ve Kalkınma, Sürdürülebilir Kalkınma El Kitabı. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.
• Koç, A., 2016. Simmental yetiştiriciliğinin değerlendirilmesi: 1. Dünya’da ve Türkiye'deki yetiştiriciliği. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2): 97-102.
• Öter, A., Özkul, M., 2018. Batı Akdeniz Bölgesi yörüklerinin bitkisel ve hayvansal üretim faaliyetleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 11(1): 13-31.
• Özalp, M., Sayın, C., 2018. Antalya’da küçükbaş hayvancılıkta sürdürülebilirliğe etki eden ekonomik faktörlerin değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı): 1-11.
• Soysal, M.İ., Gürcan, E.K., Özkan, E., 2003b. Dünyada ve Türkiye'de çiftlik hayvanlarının genetik çeşitliliğinin korunması sorunu. GAP III. Tarım Kongresi, 02-03 Ekim, Şanlıurfa, s. 615-623.
• Soysal, M.İ., Özkan, E., Gürcan, E.K., 2003a. The status of native farm animal genetic diversity in Turkey and in World. Journal of Bulgarian Animal Science, 1(1): 7-16.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, E., Tuncel, E., Wasmuth, R., Taşkın, T., 2009. Türkiye koyun ıslah çalışmaları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2): 43-65.
• Tamer, B., Sarıözkan, S., 2017. Yozgat merkez ilçede koyunculuk yapan işletmelerin sosyo-ekonomik yapısı ve üretim maliyetleri. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 14(1): 39-47.
• Yıldırır, M., Sezenler, T., Erdoğan, İ., Yüksel, M.A., Soysal, D., Ceyhan, A., 2011. The present studies on animal genetic resources in Bandırma Sheep Research Station: A review. Journal of Animal Science Advances, 1(2): 73-78.
• Yılmaz, O., Sezenler, T., Sevim, S., Cemal, İ., Karaca, O., Yaman, Y., Karadağ, O., 2015. Genetic relationships among four Turkish sheep breeds using microsatellites. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 39: 576-582.