Kentsel Gelişim Projeleri için CBS ve AHP Tabanlı Uygunluk Analizi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 14 - 26, 30.06.2023

Sinan Levend , Mehmet Akif Sağ

https://doi.org/10.51489/tuzal.1268275

Öz

Kentsel alanlar büyüdükçe, kentin çevresindeki doğal alanlar bozulmaya karşı daha savunmasız hale gelmektedir. Doğal çevreye zarar vermeden koruma ve kullanma arasında denge kuran bir yaklaşımın benimsenmesi, kentsel gelişim projelerinin sürdürülebilir bir şekilde üretilmesini sağlamak için gereklidir. Bu nedenle kentsel gelişim alanlarının belirlenmesinde, planlama alanına ilişkin faktörlerin sistematik olarak değerlendirilip, bütünleştirildiği uygunluk analizinin tercih edilmesi kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada Konya'da “Bizim Şehir Projesi” için Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Sürecine (AHP) dayalı uygunluk analizi üretilmiştir. Uygunluk analizi kapsamında toprak özellikleri, jeoloji yapı, doğal afetler, bakı, eğim ve mülkiyet durumu olmak üzere altı faktör değerlendirilmiştir. CBS kullanılarak her bir faktör için tematik haritalar üretilmiş ve standardize edilmiştir. Daha sonra AHP yöntemi kullanılarak uygunluk analizini etkileyen faktörlerin analizi etkileme yüzdelikleri belirlenmiştir. Son olarak, CBS’nin mekânsal analiz kabiliyeti kullanılarak faktörler belirlenen yüzde ağırlıklarına göre bütünleştirilmiş ve uygunluk analizi üretilmiştir. Sonuçlar, örneklem alanın %54,9'unun gelişme/imar için uygun olduğunu gösterdi. Bu çalışma, sürdürülebilir yaşam alanları tasarlamak için uygunluk analizinin üretilmesine yönelik bir yöntem önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel Gelişim Projesi, Uygunluk Analizi, CBS, AHP, Konya

Teşekkür

Bu çalışma Konya Teknik Üniversitesi tarafından Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikli Bakanlığına hazırlanan, Şehir 2023 Projesi (Bizim Şehir Konya) isimli kentsel gelişme (kentsel tasarım) proje sürecinin, analiz ve sentez bölümünde üretilen uygunluk analizine dayanmaktadır. This study is based on the suitability analysis produced in the analysis and synthesis section of the urban development (urban design) project process named City 2023 Project (Bizim Şehir Konya). The project was prepared by Konya Technical University for the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change.

Suitability Analysis based on GIS and AHP for Urban Development Projects

Öz

As urban areas grow, natural areas around the city become more vulnerable to degradation. Therefore, adopting an approach that balances protection and usage without harming the natural environment is essential to ensure that urban development projects are produced sustainably. For this reason, it is crucial that the suitability analysis, in which the factors related to the planning area are systematically evaluated and integrated, is decisive in determining the urban development areas. In this study, suitability analysis based on Geographic Information System (GIS) and Analytical Hierarchy Process (AHP) was produced for the "Bizim Şehir Project" in Konya. Within the scope of the suitability analysis, six factors were evaluated: soil characteristics, geological conditions, natural disasters, aspect analysis, slope analysis, and property analysis. First, thematic maps were produced and standardized for each factor using GIS. Then, using the AHP method, the percentages of factors affecting the suitability analysis were determined. Finally, by using the spatial analysis capability of GIS, the factors were integrated according to the determined percentage weights and the suitability analysis was produced. The results showed that 54.9% of the case area was suitable for development. This study proposes a method for designing sustainable living areas using suitability analysis.

Anahtar Kelimeler

Urban Development Project, Suitability Analysis, GIS, AHP, Konya

Kaynakça

• Aburas, M. M., Abdullah, S. H., Ramli, M. F., & Asha’ari, Z. H. (2017). Land suitability analysis of urban growth in Seremban Malaysia, using GIS based analytical hierarchy process. Procedia engineering, 198, pp. 1128-1136.
• Akbulut, A., Ozcevik, O., & Carton, L. (2018). Evaluating suitability of a GIS–AHP combined method for sustainable urban and environmental planning in Beykoz district, Istanbul. International Journal of Sustainable Development and Planning, 13(8), pp. 1103–1115. AlFanatseh, A. (2021). Land suitability analysis of urban development in the Aqaba area, Jordan, using a GIS-based analytic hierarchy process. GeoJournal, pp. 1-17.
• Alkay, E. (2014). Giriş. In E. Alkay, Şehir Planlamada Analiz ve Değerlendirme Teknikleri (pp. 11-15). İstanbul: Literatür.
• Al-Shalabi, M. A., Mansor, S. B., Ahmed, N. B., & Shiriff, R. (2006). GIS based multicriteria approaches to housing site suitability assessment. XXIII FIG congress, shaping the change, (pp. 8-13). Munich, Germany.
• ArcGIS. (2023, 05 13). Site suitability analysis. ArcGIS: https://doc.arcgis.com/en/imagery/workflows/resources/site-suitability-analysis.htm
• ArcGIS Pro. (2023, 05 13). The general suitability modeling workflow. ArcGIS Pro: https://pro.arcgis.com/en/pro-app/latest/help/analysis/spatial-analyst/suitability-modeler/the-general-suitability-modeling-workflow.htm
• Aydemir, Ş. (1999). Planlama ve planlama Türleri. In Ş. Aydemir, Kentsel Alanların Planlanması ve Tasarımı (pp. 33-40). Trabzon: Akademi.
• Bhushan, N., & Rai, K. (2007). Strategic decision making: applying the analytic hierarchy process. London: Springer.
• Brundtland, G. H., & Khalid, M. (1987). Our common future. Oxford, GB: Oxford University Press.
• Chandio, I. A., Matori, A. N., Yusof, K., Talpur, H. M., & Aminu, M. (2014). GIS-basedland suitability analysis of sustainable hillside development. Procedia Engineering, 77, pp. 87-94.
• Çalışkan, O. (2017). Kentsel Tasarım. In S. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı, & N. Uzun, Kent Planlama (pp. 387-428). Ankara: İmge.
• Çubukçu, K. M. (2017). Kent Planlamada Nicel Teknikler. In S. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı, & N. Uzun, Kent planlama (pp. 537-560). Ankara: İmge.
• Deliry, S. I., & Uyguçgil, H. (2020). GIS-Based land suitability analysis for sustainable urban development: A case study in Eskisehir, Turkey. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(4), pp. 634-650.
• Dong, J., Zhuang, D., Xu, X., & Ying, L. (2008). Integrated evaluation of urban development suitability based on remote sensing and GIS techniques–a case study in Jingjinji Area, China. Sensors, 8(9), pp. 5975-5986.
• Dunn, C. (2007). Participatory GIS—a people's GIS? Progress in human geography, 31(5), pp. 616-637.
• Ersoy, M. (2007). Planlama Kuramına Giriş. In M. Ersoy, Kentsel Planlama Kuramları (pp. 9-34). Ankara: İmge.
• Estoque, R. (2012). Analytic hierarchy process in geospatial analysis. In Y. Murayama, Progress in geospatial analysis (pp. 157-181). Springer: Springer.
• Filipović, M. (2007). The analytic hierarchy process as a support for decision making. Spatium, pp. 44-59.
• Healey, P. (2006). Urban complexity and spatial strategies: Towards a relational planning for our times. London: Routledge.
• Johnston, K. M., & Graham, E. (2021). ArcGIS Spatial Analyst–Suitability Modeling. Esri International User Conference (pp. 1-67). California: Esri.
• Keskinok, H. Ç. (2020). Farklı Kademelerde Bölge ve Kent Planlama. In M. Şenol Balaban, Kent, Planlama ve Afet Risk Yönetimi (pp. 28-57). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Koramaz, T. K. (2014). Uygunluk Analizi. In E. Alkay, Şehir Planlamada Analiz ve Değerlendirme Teknikleri (pp. 129-139). İstanbul: Literatür.
• Kumar, A., Sharma, R. K., & Kuma, V. (2018). Landslide hazard zonation using analytical hierarchy process along National Highway-3 in mid Himalayas of Himachal Pradesh, India. Environmental Earth Sciences, 77(20), pp. 1-19.
• Kumar, M., & Shaikh, V. R. (2013). Site suitability analysis for urban development using GIS based multicriteria evaluation technique. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 41(2), pp. 417-424.
• Levend, S., & Fischer, T. B. (2022). Determining People's Design Priorities for Neighbourhood Units: A Study in Liverpool, Merseyside. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 10(1), pp. 21-42.
• Luan, C., Liu, R., & Peng, S. (2021). Land-use suitability assessment for urban development using a GIS-based soft computing approach: A case study of Ili Valley, China. Ecological Indicators, 123, pp. 107333. Malczewski, J. (2004). GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in planning, 62(1), pp. 3-65.
• Malczewski, J. (2006). GIS‐based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International journal of geographical information science, 20(7), pp. 703-726.
• Malczewski, J., & Rinner, C. (2015). Multicriteria decision analysis in geographic information science. New York: Springer.
• McBride, S. B. (2019). Site Planning and Design. West Virginia University. https://researchrepository.wvu.edu/rri-web-book/1
• Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. (2014). Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. Ankara: Resmî Gazete (Sayı: 29030). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm
• Okumuş, G. (2014). Planlamada Analiz Teknikleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri. In E. Alkay, Şehir Planlamada Analiz ve Değerlendirme Teknikleri (pp. 17-32). İstanbul: Literatür.
• Özügül, M. D. (2012). Ekolojik planlama. In M. Ersoy, Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük (pp. 107-112). İstanbul: Ninova.
• Parry, J. A., Ganaie, S. A., & Bhat, S. M. (2018). GIS based land suitability analysis using AHP model for urban services planning in Srinagar and Jammu urban centers of J&K, India. Journal of Urban Management, 7(2), pp. 46-56.
• Saaty, T. (1989). Group decision making and the AHP. In T. Saaty, The Analytic Hierarchy Process (pp. 59-67). Berlin: Springer.
• Saaty, T. (1990). How to make a decision: the analytic hierarchy process. European journal of operational research, 48(1), pp. 9-26.
• Saaty, T. (2008). Decision Making With The Analytic Hierarchy Process. International Journal of Services Sciences, 1(1), pp. 83-98.
• Saaty, T., & Vargas, L. (2012). Models, methods, concepts & applications of the analytic hierarchy process. London: Springer Science & Business Media.
• Saha, A., & Roy, R. (2021). An integrated approach to identify suitable areas for built-up development using GIS-based multi-criteria analysis and AHP in Siliguri planning area, India. SN Applied Sciences, 3(4), pp. 1-17.
• Şahin, S. Z. (2020). Planlamada Yerel Yönetimlerin Sorumlulukları. In M. Şenol Balaban, Kent, Planlama ve Afet Risk Yönetimi (pp. 56-85). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Tekel, A., & Altıntaş, Y. (2011). Türk İmar Mevzuatı'nda Tanımlanan Plan Türleri ve Yetkili Kurumlar. In Ç. Varol, A. Gürel Üçer, & A. Uğurlar, Yasal ve Yönetsel Boyutlarıyla Planlama (pp. 79-91). Ankara: BİB.
• Ullah , K. M., & Mansourian, A. (2016). Evaluation of land suitability for urban land‐use planning: case study Dhaka City. Transactions in GIS, 20(1), pp. 20-37.