İnsan Hakları Bağlamında Göç ve Mültecilik Olgusu: Makine Öğrenmesi Tabanlı Bir Söylem ve İçerik Analizi Yaklaşımı

Yıl 2025, Sayı: 44, 149 - 183, 26.05.2025

Talha Turhan , Beyza Alpaslan

Öz

Bu çalışma, insan hakları bağlamında göç ve mültecilik olgusunu analiz etmektedir. Temmuz 2024’te Kayseri’de yaşanan olaylar incelenerek, mültecilerin toplumsal kabul düzeyi ve medyanın söylemsel etkileri değerlendirilmiştir. Çalışmada, nitel ve nicel veri analizi içeren karma yöntem (mixed-methods) yaklaşımı benimsenmiş, doküman analizi, içerik analizi, istatistiksel yöntemler ve makine öğrenme kullanılmıştır. Araştırma kapsamında resmî belgeler, medya haberleri ve sosyal medya içerikleri incelenmiş, veriler MAXQDA, SPSS programları ve makine öğrenmesi BERT modeli ile analiz edilmiştir. Bulgular, mültecilere yönelik söylemlerin medya ve siyasi söylemlerden güçlü biçimde etkilendiğini göstermektedir. Sonuç olarak, göç yönetimi ve insan hakları bağlamında, mülteci politikalarının uluslararası normlarla uyumlu hale getirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç , mültecilik , insan hakları , toplumsal algı , makine öğrenmesi.

The Factor Of Migration And Refugee In The Context Of Human Rights: A Machine Learning Based Discourse And Content Analysis Approach

Öz

This study analyzes the phenomenon of migration and refugees within the framework of human rights. The research examines the events that took place in Kayseri in July 2024, evaluating the level of social acceptance of refugees and the discursive effects of the media. A mixed-methods approach, incorporating both qualitative and quantitative data analysis, was adopted. The study employed document analysis, content analysis, statistical methods, and machine learning techniques. Official documents, media reports, and social media content were analyzed using MAXQDA and SPSS software, as well as the BERT machine learning model.The findings indicate that discourses about refugees are strongly influenced by media and political narratives. As a result, the study emphasizes the necessity of aligning migration policies with international norms within the framework of migration management and human rights.

Anahtar Kelimeler

Migration , refugees , human rights , social perception , machine learning.

Kaynakça

• Agral, M., & Tekir, S. (2024). Improvements on a Multi-Task BERT Model. 32nd Signal Processing and Communications Applications Conference (SIU), IEEE Publisher, ISSN: 2165-0608, 15-18 May 2024, Mersin, Türkiye.
• Anadolu Ajansı. (2024a, 20 Temmuz). Akdeniz’de son 9 yılda yaklaşık 25 bin düzensiz göçmen yaşamını yitirdi. https://www.aa.com.tr
• Anadolu Ajansı. (2024b, 20 Temmuz). Bakan Yerlikaya: Kayseri'de 855 şahıs gözaltına alındı, bunların 13'ü tutuklandı. https://www.aa.com.tr
• Arendt, H. (1973). The Origins of Totalitarianism. A Harvest/HBJ Book.
• Ateş, H. (2023). Suriyeli Mülteciler Konusunda Derin Öğrenme Tabanlı Ön Eğitimli BERT Dil Modelleri Kullanılarak Türkçe Tweetlerin Duygu Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Barkın, E. (2014). 1951 Tarihli Mülteciliğin Önlenmesi Sözleşmesi, Ankara Barosu Dergisi, 1, 331-360.
• Bayraktar, H. Z. (2022). Güvenliğin İki Yüzü: Ulus-Devlet ve Mülteciler. İçinde B. Başkan & M. E. Kula (Editörler), Uluslararası Göç ve Mültecilik (ss. 31-43). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• BBC News Türkçe. (2024, 20 Temmuz). 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü: BM, Mültecilerin Sayısının 120 Milyona Ulaştığını Açıkladı. Retrieved from https://www.bbc.com/turkce/haberler
• Birleşmiş Milletler. (2024). Göç İçin Küresel İlkeler Sözleşmesi. Retrieved from https://www.un.org
• Boer, T. D. (2015). Closing Legal Black Holes: The Role of Extraterritorial Jurisdiction in Refugee Rights Protection. Journal of Refugee Studies, 28(1), 118-134.
• Bozbeyoğlu, E. (2015). Mülteciler ve İnsan Hakları. Moment Dergi, 2(1), 60-80.
• Büsam Raporu. (2018). Suriyeli Göçmenlerin Kayseri’ye Entegrasyonu: Suriyeli Göçmenler ve Kayserililer Üzerine Nicel Bir İnceleme (Proje Yürütücüsü: F. Karaarslan). Büyükşehir Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Çoban, G. S. (2021). Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kendini Gerçekleştirme Basamağında Gizil Yetenekler. European Journal of Educational and Social Sciences, 6(1), 111-118.
• Der Spiegel. (2024, 20 Temmuz). Görgü tanıkları, Suriye'nin Ağustos ayında çölde kimyasal silah testi yaptığını söyledi. https://archive.org
• Doğan, V. (2021). Türk Yabancılar Hukuku (6. Baskı). Savaş Yayınevi.
• Duncan, H. (2020). Immigration Policy as Foreign Policy. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 17(68), 5-20.
• Esses, V. M., Medianu, S., & Lawson, A. S. (2013). Uncertainty, Threat, And The Role Of The Media In Promoting The Dehumanization Of Immigrants And Refugees. Journal of Social Issues, 69(3), 518-536.
• Euronews. (2024, 20 Temmuz). İngiliz gazete kaynaklarına göre Suriye'de kullanılan kimyasal silahlar. https://archive.org
• Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Routledge Press.
• Fetters, M. D., Curry, L. A., & Creswell, J. W. (2013). Achieving Integration in Mixed Methods Designs-Principles and Practices. Health Services Research (HSR), 48(6pt2), 2134-2156.
• Fox Haberleri. (2024, 20 Temmuz). Fransa dışişleri bakanı, Suriye'nin sarin gazı kullanımının doğrulanmasının ardından askeri seçeneklerin masada olduğunu söyledi. https://archive.org
• Gökçe, O. (2006). İçerik Analizi: Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gül, İ. I., & Karan, U. (2011). Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güneş, V. (2019). İnsan Hakları Bağlamında Göç ve Mülteciler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güngör, G. (2014). Vatansızlığın Azaltılmasına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin Bazı Hükümlerinin 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu Üzerindeki etkisi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63(3), 479-508.
• Habermas, J. (1986). The Theory of Communicative Action: Reason and the Rationalization of Society. Polity Press.
• IOM. (2024, 13 Temmuz). İnteraktif Dünya Göç Raporu 2024. Retrieved from https://www.iom.int
• Karaarslan, F., & Gençoğlu, A. Y. (2019). Suriyeli Göçmenlerle Birlikte Yaşamak: Kayseri’de Sivil Politik Aktörlerle Suriyeli Göçmenler Üzerine Nitel Bir Analiz. Tezkire Yayıncılık.
• Kartal, B., & Karakuş Yetkin, M. (2020). Türkiye’deki Suriyeliler: Entegrasyon Politikaları ve Uygulamaları. İçinde S. Fedakâr, A. Karadağ, & A. S. Erkul Yağcı (Editörler), Tarih Boyunca Uluslararası Göç ve Göçmenlik (ss. 331-350). Ege Üniversitesi Yayınları.
• Khosravinik, M. (2010). The representation of Refugees, Asylum Seekers and Immigrants in British Newspapers: A Critical Discourse Analysis. Journal of Language and Politics, 9(1), 1-28.
• Lee, E. S. (1966). A Theory of Migration. Demography, 3(1), 47-57.
• Manap, Ç. (2025). Sosyal Medyada Mülteci Temsilinin Söylem Analizi: Ekşi Sözlük Örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 67, 83-99.
• Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (1993). Theories of International Migration: A Review and Appraisal. Population and Development Review, 19(3), 431-466.
• Özçam, T. (2018, Ekim). Kocaeli İlinde Yasayan Suriyeli Mültecilerin Medyada Kendilerine İlişkin Haberlere Bakışı: Bir Alımlama Çalışması. İçinde İ. Bayram (Genel Koordinatör), Kartepe Zirvesi 2018 Göç Mültecilik ve İnsanlık Tebliğler Kitabı (Cilt 2, ss. 131-151). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi.
• Parlak, İ., Çakın, Ö., & Kaya, Sinan (2022). Sosyal Medyada Sığınmacı Algısı: Suriyeli Sığınmacıların Türkçe Twitter Hesaplarında Görünümü. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 52, 948-983.
• Ravenstein, E. G. (1885). The Laws of Migration. Journal of the Statistical Society of London, 48(2), 167-235.
• Rawls, J. (1999). The Law of Peoples: with "The Idea of Public Reason Revisited". Harvard University Press.
• Rawls, J. (2018). Bir Adalet Teorisi (Çev. Vedat Ahsen Coşar/2. Baskı). Phoenix Yayınevi.
• Resmî Gazete. (2009, 24 Mart). 5840 Sayılı Kadın ve Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Kanunu.
• Resmî Gazete. (2013, 4 Nisan). 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu. Retrieved from https://www.resmigazete.gov.tr
• Saparca, Y. C. (2023). İnsan Hakları, Mülteciler ve Devlet: Eleştirel Bir Yaklaşım. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, 6(10), 85-114.
• Sel, B., Dönmez, T., & Bozan, M. A. (2024). Farklılaştırılmış Sosyal Bilgiler Öğretimi Aracılığıyla Mülteci Öğrencilerin Sosyal Uyum Süreçlerinin İyileştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 49(217), 91-116.
• Şan, M. K., & Akyiğit, H. (2021). Göç Kimlik ve Aidiyet: Amerika’da Yaşayan Türkler Örneği. Bilig, 97, 137-175. T.C. Anayasası. (1982). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
• Tanrıverdi, A. (2019). Kayseri’deki Suriyelilerde Kültürel Uyum ve Din. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taşkın, D., & Orallı, L. E. (2025). Avrupa’da Yeni Bir Sistem: Avrupa Birliği Göç ve İltica Paktı. TESAM Akademi Dergisi, 12(1), 67-95.
• The Guardian (2024, 20 Temmuz). Suriye'de sarin gazı kullanımıyla ilgili haber. https://web.archive.org/web/20190110133449/https://www.theguardian.com/world/2013/jun/04/syria-nerve-agent-sarin-uk-france
• Torun, Y. (2007). İnsan Hakları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 415-424.
• Tülü, M. (2020). Sığınmacılara Vatandaşlık Hizmetleri ve Statüleri. İçinde M. Karakaya Yörük (Editör), Sığınmacılar sempozyumu 2019: Kayseri’deki sığınmacılar, problemleri ve çözüm yolları (ss. 65-74). Netform Matbaacılık A.Ş.
• Türk, H. S. (1998). Human Rights in Turkey. Perceptions: Journal of International Affairs, 3(4), 68-79.
• UMHD. (2024, 20 Temmuz). Hangi ülkede ne kadar mülteci var? https://umhd.org.tr
• UNHCR. (2024, 20 Temmuz). Suriyeli Mülteci Krizi: Yardım, İstatistikler ve Haberler. Retrieved from https://www.unhcr.org
• UNRWA Genel Komiseri Op Ed. (2024, 20 Temmuz). Suriye'deki Filistinli Mülteciler: Bir Yıkım ve Cesaret Hikayesi – Filistin Sorunu. https://archive.org
• Ustabulut, M. Y., Boylu, E., & Başar, U. (2022). Türkiye ve Seçilmiş Avrupa Ülkelerinin Göçmen Entegrasyon Politikalarının Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi. Bilig, 103, 1-30.
• Uyar, L. (2006). Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları: İnsan Hakları Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Üstün, E. Y., & Üstün, M. T. (2023). Yunanistan’ın Düzensiz Göçle Mücadelesinde Gerçekleşen İnsan Hakları İhlalleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(1), 377-388.
• Wallerstein, I. (1974). The Modern World-System: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century. Academic Press.