D. Mehmet Doğan’ın Türk Düşüncesindeki İzleri

Yıl 2025, Sayı: 45, 119 - 135, 28.09.2025

Emrullah Kılıç

https://doi.org/10.64985/tybakademi.1717710

Öz

Türk düşünce tarihinde muhafazakâr-İslami bir perspektifle modernleşme ve Batılılaşma süreçlerine eleştirel bir yaklaşım sunan D. Mehmet Doğan (1947-2024), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan modernleşmeyi, pozitivist-materyalist paradigmanın etkisiyle kültürel ve epistemolojik bir kopuş olarak niteleyerek toplumun tarihsel ve manevi kimliğinin zedelendiğini ileri sürer. Doğan, yaşanan süreci “yabancılaşma” olarak tanımlar ve dil, kültür, tarih gibi unsurların Batı merkezli politikalarla erozyona uğradığını vurgular. Nitekim Batılılaşma İhaneti adlı eserinde Tanzimat’tan itibaren başlayan reformların, Batı’nın sömürgeci çıkarlarına hizmet ettiğini ve Osmanlı’nın İslami kimliğini zayıflattığını belirtir. Doğan dil ve kültür üzerine çalışmalarıyla Türkçenin medeniyet taşıyıcı rolünü vurgular; dil devrimi ve “öz Türkçeleştirme” çabalarının ise kimlik kaybına yol açan bir tehdit olduğunu belirtir. Türkiye Yazarlar Birliği ile entelektüel bir platform oluşturarak muhafazakâr düşüncenin kurumsallaşmasına önemli bir katkı sağlamıştır. Doğan Mehmet Âkif’in Asım modeli üzerinden, geleneksel değerlerle modern bilimleri sentezleyen bir kimlik inşası önerir. Türk modernleşmesinin yarattığı kimlik krizine karşı tarihsel bilinç ve İslami değerlere dayalı toplumsal bir yeniden yapılanma çağrısı yapar. Doğan’ın kültürel bağımsızlık ve yerli düşünceye yaptığı vurgu anlamlıdır; ancak sunduğu çözümler, sistemli bir yol haritasından ziyade mevcut duruma karşı geliştirilen tepkisel yanıtlar niteliğindedir

Anahtar Kelimeler

D. Mehmet Doğan , Türk Düşüncesi , Batılılaşma , Yabancılaşma , Külltür

D. Mehmet Doğan's Traces in Turkish Thought

Öz

D. Mehmet Doğan (1947–2024), who offered a critical perspective on modernization and Westernization processes from a conservative-Islamic standpoint in the history of Turkish thought, characterizes the modernization extending from the Ottoman Empire to the Republic as a cultural and epistemological rupture shaped by the influence of a positivist-materialist paradigm. He argues that this rupture has damaged the society’s historical and spiritual identity. Doğan defines this process as a form of "alienation," emphasizing that elements such as language, culture, and history have been eroded by Western-centered policies. In his work The Betrayal of Westernization, he asserts that the reforms initiated with the Tanzimat era served the colonial interests of the West and undermined the Islamic identity of the Ottoman Empire. Through his studies on language and culture, Doğan underscores the civilizational role of the Turkish language, claiming that the language revolution and efforts toward “pure Turkification” pose a threat that leads to identity loss. By founding the Turkish Writers' Union (Türkiye Yazarlar Birliği), he played a significant role in institutionalizing conservative thought through an intellectual platform. Drawing on Mehmet Akif’s Asım model, Doğan proposes an identity formation that synthesizes traditional values with modern sciences. In response to the identity crisis generated by Turkish modernization, he calls for a social reconstruction based on historical consciousness and Islamic values. Doğan’s emphasis on cultural independence and indigenous thought is significant; however, the solutions he offers appear more reactive responses to present conditions than systematic or programmatic proposals.

Anahtar Kelimeler

D. Mehmet Doğan , Turkish Thought , Westernization , Alienation , Culture.

Kaynakça

• Doğan, D. M. (1997). Batılılaşma ihaneti. İz Yayıncılık.
• Doğan, D. M. (2004). Yüzyılın soykırımı. İz Yayınları.
• Doğan, D. M. (2008). İslam şairi İstiklal şairi Mehmet Akif. Yazar Yayınları.
• Doğan, D. M. (2016a). Bir lügat bunalımı. Yazar Yayınları.
• Doğan, D. M. (2016b). İki yol açıcı: Nureddin Topçu ve Necip Fazıl. Yazar Yayınları.
• Doğan, D. M. (2019). Tarih ve toplum: Türkiye'de toprak meselesi ve toplum yapımızın tarihi oluşumu. Yazar Yayınları.
• Doğan, D. M. (2021a). Camideki şair Mehmet Akif. Yazar Yayınları.
• Doğan, D. M. (2021b). Dil, kültür ve yabancılaşma. Yazar Yayınları.
• Hegel, G. W. F. (1991). Hukuk felsefesinin prensipleri (C. Karakaya, Çev.). Sosyal Yayınlar.
• Hegel, G. W. F. (2002). Tarih felsefesi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi.
• Hegel, G. W. F. (2006). Tinin fenomenolojisi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınevi
• Kara, İ. (2003). Din ile modernleşme arasında. Dergah Yayınları.
• Kılıç, E. (2023). Türk düşüncesinin muhafazakâr seyri: Ali Fuad Başgil. Araştırma Yayınları.
• Öğün, S. S. (2004). Türk politik kültürü. Alfa Yayınları.
• Sunar, L. (2025, 20 Temmuz). Çağdaş Türk düşüncesinin temel meseleleri, dönemlendirme ve tasnif. Çağdaş Düşünce. https://www.cagdasdusunce.net/yazi/cagdas-turk-dusuncesinin-temel-meseleleri-donemlendirme-ve-tasnif.
• Taylor, C. (1975). Hegel (A. Fethi, Çev.). Cambridge University Press.
• Topçu, N. (1999). Yarınki Türkiye. Dergah Yayınları.
• Yavuz, H. (2009). Türkiye’nin zihin tarihi. Timaş Yayınları.