Kolektif Mirasın Güçlendirilmesi ve Kültürel Hafızanın Oluşturulmasında Afiş ve Kolajın Rolü: Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara Deneyimi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 15, 374 - 395, 31.12.2023

Deniz Yeşim Taluğ Demiriz

https://doi.org/10.55004/tykhe.1374243

Öz

Kentsel alanlar doğal olarak zaman içinde değişir ve gelişir, ancak genellikle ani müdahalelerle hızlandırılan dönüşüm süreçleri, bu alanların parçalanmasına yol açarak kentsel hafıza ve kimliğin kademeli olarak kaybolmasına neden olabilir. Tarihi anlamak ve geçmişi bugüne bağlamak için temel bir unsur olan hafıza, kültürel ve bireysel kimliklerin anlaşılmasında kritik bir rol oynar. Ancak, fotoğraflar veya nesneler gibi somut hatırlatıcılar az olduğunda hafızanın korunması zorlaşır. Bu zorluğun üstesinden gelmek için sanatçılar sıklıkla yaratıcı araçlara başvurmaktadır. Bu ifade biçimleri, belirli tarihi anlarla ve/veya olaylarla ilgili mesajlar iletmelerini ve izleyicilere belirli bir topluluk içindeki ortak geçmişlerini hatırlatmalarını sağlar. Dinamik ve erişilebilir doğalarıyla bilinen afiş tasarımları ve kolaj sanatı, kültürel hafızanın korunması ve yeniden canlandırılması için güçlü araçlar olarak kullanılmaktadır. Bu makale, afiş tasarımı ve kolaj sanatının kültürel hafıza yaratma ve kolektif mirası güçlendirme üzerindeki etkisini disiplinlerarası bir araştırma, tarihsel bağlam analizi ve açıklayıcı örnekler aracılığıyla incelemektedir. Kültürel afişin ve kolaj sanatının etkileşimini vurgulayan bu araştırma, hafıza, kültür ve kimliğin daha derinlemesine anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır. Afiş ve kolaj sanatının kültürel mirasın hatırlatılması ve yeniden hayal edilmesindeki faydasını incelemektedir. Nihayetinde bu çalışma, afiş ve kolaj sanatının yaratıcı kullanımı aracılığıyla ortak geçmişimizin farkındalığını zenginleştirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kolaj Sanatı, Kültürel Afiş, Bellek, Ankara

Kaynakça

• Aktulum, K. (2016). Kolaj nedir? Louis Aragon örneği. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları(15), 3-18.
• Ambrose, G., & Harris, P. (2019). Görsel grafik tasarım sözlüğü. Literatür Yayınları.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek: Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlatma ve politik kimlik. Ayrıntı Yayınları.
• Atak, E., & Şahin, Z. (2004). Atatürk Orman Çiftliği’nin 79 yılı ve çiftliğin korunmasına yönelik politika arayışları. Planlama Dergisi, 29(3), 80-89.
• Atik, A., & Erdoğan, Ş. B. (2014). Toplumsal bellek ve medya. Atatürk İletişim Dergisi, 6, 1-16.
• Barone, T., & Eisner, E. (2006). Arts-Based Educational Research. In J. L. Green, G. Camilli , & P. B. Elmore, Handbook of complementary methods in education research. Routledge.
• Basalla, G. (2013). Teknolojinin evrimi. Doğu Batı Yayınları.
• Becer, E. (2000). İletişim ve grafik tasarım. Dost Kitabevi.
• Bektaş, D. (1992). Çağdaş grafik tasarımın gelişimi. Yapı Kredi Yayınları.
• Berger, J. (2010). Picasso'nun başarısı ve bşarısızlığı. Metis Yayınları.
• Bergson, H. (2007). Madde ve Bellek. Dost Yayınevi.
• Cabanne, P. (2000). “Kolajlar”, modernizmin serüveni,. Yapı Kredi Yayınları.
• Çağlayan, E. (2018). Sanat eğitiminde kolaj tekniği ve öğrencilerin kompozisyon kurma becerilerine katkısı. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(43), 1-13.
• Çalıkoğlu, L. (2012). Kent duvarlarının yarım yüzyılı. Sergi kataloğu. İstanbul Modern, İstanbul.
• Casey, E. S. (2009). Remembering: A phenomenological study. Indiana University Press.
• Chéret, J. (1879). Les Girard. [Afiş].The Museum of Modern Art, New York, United States. https://www.moma.org/collection/works/5142
• Connerton, P. (2014). Modernite nasıl unutturur. Sel Yayıncılık.
• Davis, D., & Butler-Kisber, L. (1999). Arts-based representation in qualitative research: collage as a contextualizing analytic strategy. Annual Meeting of the American Educational Research Association.
• Demir, E. (2002). Toplumsal değişme süreci içinde Gençlik Parkı: sosyolojik bir değerlendirme. Landscape and Planning, 100(60), 59-72.
• Eisner, E. W. (2002). The arts and the creation of mind. Yale University Press.
• Elden, M. (2018). Reklam ve reklamcılık. Say Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2005). İletişimi anlamak. Erk Yayınları.
• Erdoğan, İ. ve Korkmaz, A. (2011). Kültür ve iletişim. Erk Yayınları.
• Ergir, Y. (2012, 08). "Piknik" - Tuna Caddesi, 1/A, Yenişehir / Ankara. http://www.ergir.com/ Ergün, C. (2012). Temel sanat eğitiminde ve çağdaş sanatta kolaj-fotomontaj. Sant-Tasarım Dergisi, 1(3), 5-19.
• Ertel, M. (1973). 1. İstanbul Festivali afişi. [Afiş]. Grafikerler Meslek Kurluşu, İstanbul, Türkiye. https://gmk.org.tr/uploads/news/file-14466425581181825893.pdf
• Farrelly, L. (2012). Mimarlıkta sunum teknikleri. Literatür Yayınları.
• Flomenhaft, E. (2001). Doğançay: Bir kahrmanlık serüveni. In E. Flomenhaft, E. Budak, & P. Lopate, Burhan Doğançay "Retrospektif". Duran Kitapları.
• Gayret, T. (2019). 1789 sonrasından günümüze dans temalı afiş tasarımları üzerine bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(Özel sayı), 37-50.
• Gencer, G. (2013). Neşet Ertaş projesi. [Afiş]. Grafik tasarımcılar meslek kuruluşu, İstanbul, Türkiye. http://www.geraygencer.com/project/neset-ertas-project
• Goethe Institut. (2011). Bir başkentin oluşumu: Avusturyalı, Alman ve İsviçreli Mimarların Ankara'daki İzleri. (L. Alpagut , & A. Wagner, Dü) Goethe Institut.
• Görey , İ. H. (1930). Sümerbank afişi. [Afiş], İstanbul. http://ihaphulusigorey.gen.tr/
• Güneş, N. (2013). Resim sanatında kolaj, asamblaj ve Türk resmine yansımaları. [ Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Trakya Üniversitesi kurumsal akademik arşivi. http://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/handle/trakya/1547
• Güray Can, Z. (2019). İrfan önürmen resminde malzemenin katmanlı kullanıminın duyusal karşılıkları üzerine bir inceleme. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 5(1), 33-40.
• Güven, Ö. ve Ulusoy, C. (2020). Bellekten mekana: Mimari tasarım stüdyosu aracılığıyla Eskişehir kentinin toplumsal bellek izlerini oku(t)mak. Online Journal of Art and Design, 8(1), 58-76.
• Halbwachs, M. (1992). On collective memory. University of Chicago Press.
• Hayden, D. (1995). The power of place: Urban landscapes as public history. MIT Press.
• Huyssen, A. (1994). Twilight memories: Marking time in a culture of amnesia. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203610213
• İzler, Z. F. (1975). Soyut kolaj. [Kolaj], https://www.mutualart.com/Artwork/Soyut-Kolaj/7A60F79371EAFD34.
• Kılınç, K. (2019). 2000'li yıllarda Türkiye'de kolaj: Sanatçılar ve uygulamalar. [Yüksek lisans tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi]. Bursa Ululudağ Üniversitesi açık erişim sistemi. https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstreams/1d853d7d-3116-402d-92c3-e5cc62a4000c/download
• Kılınç, K., Pasin, B. ve Yılmaz, A. (2015). Hatırlamanın ve unutmanın kentsel sahnesi olarak Kültürpark’ın belleği. K. Kılınç, B. Pasin, & A. Yılmaz içinde, İzmir Kültürpark'ın anımsa(ma)dıkları (s. 7-19). İletişim Yayınları.
• Lichtenstein, D. (2009). Lichtenstein. Born in exile: There is no place like home., 26(4), 451-458.
• Low, S. M. (2002). Spaces of Reflection, Recovery, and Resistance: Reimagining the Postindustrial Plaza. In M. Sorkin, & S. Zukin, After The World Trade Center (pp. 163-171). Routledge.
• Meggs, P. B., & Purvis, A. W. (2006). Meggs' history of graphic design. John Wiley & Sons.
• Nora, P. (1989). Between memory and history: les lieux de mémoire. Representations(26), 7-24. https://doi.org/10.2307/2928520
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. Dost Kitabevi.
• Nora, P. ve Kritzman, L. (1996). Realms of memory: Rethinking the French past (vol. I: Conflicts and divisions). (A. Goldhammer, Trans.) Columbia University Press.
• Ögel, S. (1977). Çevresel sanat - çağımızda çevre yaratma, etkileme ve yorumlama . İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Önürmen, İ. (2000). Gazete Serileri -12. C24 Gallery, Chelsea, New York, United States. https://www.c24gallery.com/irfan-onurmen?lightbox=dataItem-ju4i4v7o1
• Özdemir, E. (2011). Düşlerimi yönlendiren kent. In I. Kansu, Yazarların Ankarası (pp. 65-67). Ankara: Çankaya Belediyesi Yayınları.
• Özer, M. N. (2005). Bir kültürel miras olarak Gençlik Parkı. Planlama Dergisi(4), 16-26.
• Özlüsoylu, N. (2004). 21. yüzyıl afiş tasarımlarında görsel ögelerin incelenmesi ve yeni öneriler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Papadopoulos, R. K. (2019). Therapeutic care for refugees: No place like home. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429483875
• Picasso, P. (1937). Guernica. [Kolaj]. Reina Sofia Museum, Madrid, İspanya. https://www.museoreinasofia.es/en/collection/artwork/guernica
• Püsküllüoğlu , A. (2011). Ankara, Ankara güzel Ankara. I. Kansu içinde, Yazarların Ankarası. Çankaya Belediyesi Yayınları.
• Schudson, M. (2007). Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri. Cogito, 50(Bahar 2007), 180-182.
• Selek, G. (2020). Atatürk Orman Çiftliği’nin hikayesi: Bataklıktan Verimli Topraklara…. İstanbul, Türkiye. https://www.peyzax.com/ataturk-orman-ciftliginin-hikayesi/#google_vignette
• Semiz, Y. (2009). Atatürk Çiftlikleri ve Bunların Hazineye Devri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(26), 155-192.
• Sürmeli, K. (2012). Dada hareketinden kavramsal sanata. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(6), 337-345.
• Taluğ, D. Y. (2018). Amnezi. Amnezi sergisi. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Ankara Şubesi Fuayesi, Ankara.
• Taş, A. (2020). 2000-2019 yılları arasında düzenlenen uluslararası İstanbul Caz Festivali afişlerinin grafik tasarım ilkeleri bakımından değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul arel Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi (Tez no: 616839).
• Toulouse-Latrec, H. (1891). La Goulue. [Afiş]. The Met Museum, New York, United States. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/333990
• Uslu, Y. (2017). Grafik tasarimda mükemmellik kusurluluk afişler. Ekin Kitabevi Yayınları.
• Waldman, D. (1992). Collage, assemblage, and the found object. Phaidon Press.
• Yaman, Y. Z. (1998). 1950’li yılların sanatsal ortamı ve ‘temsil’ sorunu. Toplum ve Bilim (79), 94-137.
• Yavuztürk , G. (2009). Ankara'da bir " Büyük Sinema " vardı. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi(28), 163-168.
• Yeraltı, G. (1995). Cumhuriyet döneminden günümüze afiş sanatının gelişimi. [Yüksek lisans tezi, Eskişehir anadolu Üniversitesi]. Kurumsal akademik arşiv, Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://hdl.handle.net/11421/6586