Küresel Karşılaştırmalı Gelişimsel Bir Değerlendirme: Türkiye'de Dijital Beşeri Bilim Merkezleri

Yıl 2024, , 447 - 458, 20.12.2024

Seda Demir , İsmail Güleç

https://doi.org/10.32329/uad.1529830

Öz

Sürekli genişleyen Dijital Beşerî Bilimler alanında, yenilik, araştırma ve iş birliği merkezi olarak dünyanın önde gelen üniversitelerinde yerini almaya başlayan uygulama ve araştırma merkezleri, son yüzyılın ilk çeyreğinde yükseköğretim çevrelerinde tanınmaya ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu merkezlerin temelini 80’li yıllar öncesi ve hemen sonrasında üniversitelerde kurulan bilişim ve teknoloji temelli bölüm, merkez veya enstitüler oluşturmaktadır. Bu kurumlar, zaman içinde bilişim ve teknoloji alanında, özellikle yazılım ve yapa zekâ çalışmalarında görülen gelişme sonucu uğraşı ve çalışma alanları ile faaliyetlerini güncellemiş ve bu değişim ve gelişim sonucu Dijital Beşerî Bilimler Merkezi (The Center of Digital Humanities) olarak şekillenmişlerdir. Bu çalışma, dijital beşerî bilimler alanındaki merkezlerin, bu alanın şekillenmesindeki önemini ve etkisini aydınlatmayı; yenilik, topluluk oluşturma ve bilimsel değişim için birer katalizör olarak oynadıkları rolleri vurgulamayı; Türkiye’deki ilgili çalışmaların güncel durumunu ortaya koymayı ve alanda çalışan araştırmacı ile kurum yöneticilerine bu yönde öngörüler sunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada Türkiye’deki durum değerlendirilerek potansiyel uygulamaların neler olabileceğine dair bazı görüşlere yer verilerek çeşitli tespitlerde bulunulmuştur. Çalışmada ele alınan bilgiler ışığında Türkiye’de henüz ilgili çalışmaların geniş çapta yalnızca Tarih alanında gelişmiş olduğu görülmektedir. Bu çalışma ile Türkiye’de şu an için yalnızca bir örneği bulunan bu merkezlerin faaliyetleri ve önemine ilişkin kapsamlı çalışmaların eksikliğini gidermeye katkı sağlanması da hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

dijital beşeri bilimler, Türk yükseköğretiminde dijital beşeri bilim uygulamaları, Dijital Beşeri Bilimler Araştırma ve Uygulama Merkezleri, Dijitalleştirme

Etik Beyan

Etik kurul izni gerekmemektedir.

A Global Comparative Developmental Assessment: Digital Humanities Centers in Turkiye

Öz

In the ever-expanding field of Digital Humanities, application and research centers, which began to take their place in the world’s leading universities as centers of innovation, research and collaboration, began to be recognized and widespread in higher education circles in the first quarter of the last century. The basis of these centers is the informatics and technology-based departments, centers or institutes established in universities before and after the 80s. Over time, these institutions have updated their areas of work and activities as a result of the developments in the field of informatics and technology, especially software and artificial intelligence, and as a result of this change and development, they have been shaped as the Center of Digital Humanities. This study aims to shed light on the importance and impact of centers in the field of digital humanities in shaping this domain; to emphasize their roles as catalysts for innovation, community building, and scientific exchange; to present the current state of related work in Turkiye; and to provide insights for researchers and institution managers working in this field. Based on the information discussed in the study, it can be seen that relevant studies in Turkiye have only been widely developed in the field of History. The aim of the study is to help eliminate the lack of universal studies on the activities and importance of these centers, of which only one example exists in Turkiye for now.

Anahtar Kelimeler

Digital Humanities, Digital Humanities Research and Application Centers, Digitalize, Digital Humanities in Turkey, Digital Humanitiy Practices in Turkish Higher Education

Kaynakça

• Adams, J. L., & Gunn, K. B. (2012). Digital humanities: Where to start. College & Research Libraries News, 73(9), 536–569.
• Akça, S. (2018). Dijital insanî bilimler: Yeni bir yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 32(3), 193–207.
• Aladağ, F. (2020). Dijital beşerî bilimler ve Türkiye araştırmaları: Bir literatür değerlendirmesi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18(36), 773–796.
• Alexander, B., & Davis, R. F. (2012). Should liberal arts campuses do digital humanities? Process and products in the small college world. In M. K. Gold (Ed.), Debates in the digital humanities (pp. 368–389). Minnesota Press.
• Davids, K., & Davids, C. A. (2012). Religion, technology, and the great and little divergences: China and Europe compared, c. 700–1800 (Vol. 32). Brill.
• Demir, S. (2023). Orta çağda üniversite prototipleri: Birinci nesil üniversitelerin sosyolojik, sosyopolitik ve akademik yapıları. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi, 6(2), 467–483.
• Erkoç, S. (2014). Comparing higher education in Roman Empire & in its Islamic Arabian and Asian counterparts in early middle ages (Master’s thesis, Sakarya Üniversitesi).
• Fiormonte, D. (2014). Digital humanities from a global perspective. Laboratorio dell’ISPF, 11(10.12862), 121–136.
• Fraistat, N. (2012). The function of digital humanities centers at the present time. In M. K. Gold (Ed.), Debates in the digital humanities (pp. 281–291). Minnesota Press.
• Frenzel, A., Muench, J. C., Bruckner, M., & Veit, D. (2021). Digitization or digitalization? Toward an understanding of definitions, use and application in IS research.
• Glick, T. F., Livesey, S., & Wallis, F. (2014). Medieval science, technology, and medicine: An encyclopedia. Routledge.
• Gold, M. K. (Ed.). (2012). Debates in the digital humanities. Minnesota Press.
• Güleç, İ. (2024). Medrese Üniversite midir? Vadi Yayınları.
• Howard, T. A. (2006). Protestant theology and the making of the modern German university. Oxford University Press.
• INSIDEDH. (2024). Inside digital humanities. https://www.insidedh.com/tr
• İstanbul Üniversitesi. (2024). İstanbul Üniversitesi Akademik Veri Yönetim Sistemi. https://avesis.istanbul.edu.tr/gonencgocmengil/deneyim
• Kang, L. (2018). Social sciences, humanities and liberal arts: China and the West. European Review, 26(2), 241–261.
• Keenan, M., Plekhanov, D., Galindo-Rueda, F., & Ker, D. (n.d.). The digitalisation of science. In The digitalisation of science, technology and innovation: Key developments and policies (pp. 165).
• Liu, A. (2012). Where is cultural criticism in the digital humanities? eScholarship, University of California, 490–509.
• Marmara Üniversitesi. (2024). Marmara Üniversitesi Eğitim-Öğretim Bilgi Sistemi. https://meobs.marmara.edu.tr/Ders/dijital-tarih/tar4347-82233-1836
• Marmara Üniversitesi. (2023). Marmara Üniversitesi Dijital Beşeri Bilimler Uygulama ve Araştırma Merkezi 2023 yılı birim faaliyet raporu. https://dbb.marmara.edu.tr/dosya/dbb/Faaliyet%20Raporları/2023%20YILI%20BİRİM%20FAALİYET%20RAPORU_DBB_2.pdf
• O’Donnell, D. P., Walter, K. L., Gil, A., & Fraistat, N. (2015). Only connect: The globalization of the digital humanities. In S. Schreibman, R. Siemens, & J. Unsworth (Eds.), A new companion to digital humanities (pp. 493–510). Wiley.
• Palmer, C. L., Teffeau, L. C., & Pirmann, C. M. (2009). Scholarly information practices in the online environment: Themes from the literature and implications for library service development. OCLC Research.
• Pedersen, D. B. (2016). Integrating social sciences and humanities in interdisciplinary research. Palgrave Communications, 2(1), 1–7.
• Pippins, T., Belfield, C. R., & Bailey, T. (2019). Humanities and liberal arts education across America’s colleges: How much is there? Community College Research Center, Teachers College, Columbia University.
• Prescott, A. (2015). Beyond the digital humanities center: The administrative landscapes of the digital humanities. In S. Schreibman, R. Siemens, & J. Unsworth (Eds.), A new companion to digital humanities (pp. 459–475). Wiley.
• Risam, R. (2015). Beyond the margins: Intersectionality and the digital humanities. DHQ: Digital Humanities Quarterly, 9(2).
• Rüegg, W. (Ed.). (1992). A history of the university in Europe. Cambridge University Press.
• Sakarya Üniversitesi. (2024). OSAMER Dijital Beşeri Bilimler Atölyesi Final Projeleri. https://osamer.sakarya.edu.tr/tr/icerik/0/123468/osamer-dijital-beseri-Bilimler-atolyesi-final-projeleri
• Samsun Üniversitesi. (2023). Osmanlı Şehri Neresi: Tarihi ve Fıkhi Kavramlar, Tanımlar. https://tasmim.samsun.edu.tr/2024/04/30/osmanli-sehri-neresi-tarihi-ve-fikhi-kavramlar-tanimlar/
• Terras, M., Nyhan, J., & Vanhoutte, E. (Eds.). (2016). Defining digital humanities: A reader. Routledge.
• The National Endowment for the Humanities. (2024). Office of digital humanities. https://www.neh.gov/divisions/odh
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). Türk Dil Kurumu sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• Uğur, Y. (2023). Dijital beşerî bilimler, dijital tarih ve dijital Osmanlı çalışmaları. In Y. Uğur (Ed.), Dijital beşerî bilimler ve Osmanlı çalışmaları (pp. 15–26). Vakıfbank Yayınları.
• Üsküdar Üniversitesi. (2024). Akademik kadro. https://uskudar.edu.tr/akademik-personel/fatma-aladag
• Valenduc, G., & Vendramin, P. (2017). Digitalisation, between disruption and evolution. Transfer: European Review of Labour and Research, 23(2), 121–134.
• van Oorschot, F., & Krüger, F. (2024). Theology as open science? https://cursor.pubpub.org/pub/theologyasopenscience/release/1
• Viola, L. (2023). The humanities in the digital: Beyond critical digital humanities. Springer Nature.
• Warwick, C. (2012). Institutional models for digital humanities. In M. Deegan & W. McCarty (Eds.), Digital humanities in practice (pp. 193–216).