Kutadgu Bilig'de Devlet Yönetimi

Yıl 2014, Cilt: 6 Sayı: 1, 55 - 61, 01.03.2014

Demokaan Demirel

Öz

Kutadgu Bilig is an important literary work in the history of the Turkish-Islamic thought. The work means a knowledge which gives happiness. It searches for an answer to the question how good the state management and executives should be. It focuses on the importance of the mind and knowledge. It argues that knowledgedriven model of a state. According to this knowledge is the only force of individual and social well-being. The people in the management of the state should be knowledgeable. Also they should consult with each other in public administration matters. The justice and wisdom is essential for the legitimacy of the political rules and institutions. In an ideal state administration, tolerance, kindness, fairness, equality is superior virtues. In this work, subjects were processed through the dialogue of those involved in the management of state. It was discussed the priority of the law, administrators’ behaviours towards to the public and the public responsibilities to the government. It was explained how to achieve happiness in the state management. The work states that the most important task of government administrators is law-making, peace-building and the protection of the economic stability. 1. GİRİŞ Ağırlıklı olarak devlet yönetimi açısından ele alacağımız Yusuf Hâs Hâcib’in 1069 (461) yılında Balasagun’da yazmaya başlayıp 1070 (462)’de Kaşgar’da tamamladığı bu eseri İlk Türk-İslam devletlerinden biri olan Karahanlılar devrinden kalan iki şaheserden birisidir. Diğeri ise Kutadgu Bilig ile aynı devrede yazılmış olan Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk isimli eseridir. Birbirinden hiç bahsetmeyen bu iki eserle Türk millî bünyesi ortaya konmuştur. Divan-ü Lügati’t-Türk’de bu bünyenin dış yapısı üzerinde durulmaktadır. Kutadgu Bilig’de ise bu milli bünyenin iç kısmı ile ilgili esaslar mevcuttur (Külekçi, 2005: 19). Yusuf Hâs Hâcib 1018’li yıllarda Balasagun’da doğmuştur. Anlayışlı ve çalışkan bir çocuk olduğu için kısa zamanda geniş bilgi edinmiştir. Felsefe, ahlâk, toplumbilim, matematik, astronomi, hekimlik, halk kültürü ve spor alanlarında, öğretmenlerinin de yardımıyla, kendini yetiştirmiştir. Kutadgu Bilig adlı eserini Balasagun’da yazmaya başlamıştır. 1068’de Balasagun’dan ayrılarak Kaşgar’a gitmiştir, 18 aylık bir çalışmadan sonra 1069-1070’li yıllarda kitabını tamamlamış ve Tabgaç Hasan Buğra Han’a sunmuştur (Kazmaz, 2000: 10). Hükümdar şairin kalem kudretini takdir ederek, ona iltifat etmiş ve yanına alarak ona “Has Hâcib” unvanını vermiştir. Bundan dolayı adı Yusuf Has Hâcib veya Yusuf Uluğ Has Hâcib diye meşhur olmuştur (Arat, 1979: 22). “Perdeci” anlamına gelen Hâcib; halkla sultan arasındaki ilişkileri yürüten bir memurdur. Bu göreve “Hâcib” denilmesinin sebebi, yapılan işin hükümdarı halktan perdeleyen bir faaliyet olmasındandır. Bu memura, diğer Türk devletlerinde “başmabeynci” ve “kabıcıbaşı” da denmektedir (Eryılmaz, 2012: 65).

Anahtar Kelimeler

-

Kutadgu Bilig'de Devlet Yönetimi

Öz

Kutadgu Bilig Türk-İslam düşünce tarihinin önemli bir edebi eseridir. Eser mutluluk veren bilgi anlamına gelmektedir. Eser, iyi bir devlet yönetimi ve yönetici nasıl olmalı sorusuna yanıt arar. Aklın ve bilginin önemi üzerinde durur. Bilgi odaklı bir devlet modelini savunur. Buna göre, bilgi bireysel ve toplumsal refahı sağlayan tek güçtür. Devlet yönetimindeki kişiler bilgili olmalıdır. Ayrıca kamu yönetimiyle ilgili sorunlarda birbirine danışmalıdır. Siyasi kuralların ve kurumların meşruiyeti için adalet ve akıl esastır. İdeal bir devlet yönetiminde hoşgörü, iyilik, doğruluk, eşitlik gibi erdemler üstündür. Eserde konular devlet yönetenlerin diyalogları aracılığıyla işlenmiştir. Kanunların üstünlüğü, yöneticilerin halka davranışları, halkın devlete yönelik sorumlulukları ele alınmıştır. Devlet yönetiminde saadete nasıl ulaşılacağı açıklanmıştır. Eser, devlet yöneticilerinin en önemli görevinin kanun yapma, asayişi sağlama, iktisadi istikrarı koruma olduğunu belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilgi, Adalet, Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Devlet Yönetimi

Kaynakça

• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin (2013), “Bir Siyasetname Olarak Kutadgu Bilig”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, ss.237-253.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig I: Metin, 2. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları: 458, Ankara.
• ARAT, Reşit Rahmeti (1991), Kutadgu Bilig II: Çeviri, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayını No: 20, Ankara.
• ARSLAN, Mahmut (1986), “Kutadgu Bilig’deki Ahlak ve Siyaset Felsefesi”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, Cilt:21, Sayı:1, ss.23-50.
• ARSAL, Sadri Maksudi (1947), “Kutadgu Bilig”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:13, Sayı:2, ss.657-683.
• BOZKURT, Fuat (2005), Türklerin Dili, Kapı Yayınları, İstanbul.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1984), Türk Dili Tarihi I-II, 3. Baskı, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• ÇAVUŞOĞLU, Ali (2012), “Kutadgu Bilig’in Üç Boyutu ve Toplum Sınıflandırması”, Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 13, ss.75-96.
• DİLAÇAR, Agop (1995), Kutadgu Bilig İncelemesi, 3. Baskı, Atatürk, Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 340, Ankara.
• DOĞAN, Nejat (2002a), “Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi-I”, Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı:12, ss.127-158. DOĞAN, Nejat (2002b), “Kutadgu Bilig’in Devlet Felsefesi-II”, Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı:13, ss.77-94. ERYILMAZ, Bilal (2012), Kamu Yönetimi, Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• İNAN, Abdulkadir (1970), “Yusuf Has Hâcib ve Eseri Kutadgu Bilig Üzerine Notlar”, Türk Kültürü, 98: 112-126.
• KAZMAZ, Süleyman (2000), Hukuk ve Devlet Yönetimi Açısından Kutadgu Bilig: Kutadgu Bilig Üzerine Hukuki Bir İnceleme, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara.
• KÜLEKÇİ, Numan (2005), Yusuf Has Hâcib ve Kutadgu Bilig, 2. Baskı, Toker Yayınları, İstanbul.
• YAVUZ, Kemal (2008), “Yusuf Has Hâcib ve Kutadgu Bilig”, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı:36, İstanbul, ss.137-180.