Okul Müdürlerine Yönelik Karanlık Liderlik Ölçeği Geliştirme Çalışması

Yıl 2022, , 195 - 216, 30.12.2022

Suzan Yıldırım , Ali Aksu

https://doi.org/10.47477/ubed.1133183

Öz

Bu çalışma okul müdürlerinin göstermiş oldukları karanlık liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarını saptamak üzere geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Alanyazın incelemesi ve alan uzmanlarının görüşleri sonucunda oluşturulan Karanlık Liderliği Ölçeği; Kesinlikle Katılıyorum, Katılıyorum, Kararsızım, Katılmıyorum, Kesinlikle Katılmıyorum olmak üzere 5’li Likert tipindedir. Karanlık Liderlik Ölçeğinin yapı geçerliğini test etmek amacıyla Açımlayıcı Faktör Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda 15 madde ve 3 boyuttan oluşan bir ölçme aracı elde edilmiştir. Ölçeğin birinci alt boyutu “Sorumsuz Davranışlar”, ikinci alt boyutu “Büyüklenmeci Davranışlar” ve üçüncü alt boyutu “Uyumsuz Davranışlar” olarak isimlendirilmiştir. Ölçeğin geneli için Cronbach Alpha Katsayısı 0,93 olarak belirlenmiştir. Ölçekte, özdeğerler için birikimli varyans miktarının toplam varyansın %74,35’ini açıkladığı görülmektedir. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ise standart uyum indekslerini karşılamaktadır (χ2/sd = 3,04, GFI = ,90, AGFI = .86, CFI =,95, NFI = .93). Ölçeğin S-RMR= ,044 değeri de sıfıra yakındır. RMSEA= ,079 değerinde ve uyum indekslerinin hepsi kabul edilir düzeydedir. Bu doğrultuda, sonuçlar bu ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğunu doğrulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karanlık Liderlik”, “Okul Müdürleri”, “Ölçek Geliştirme”, “Geçerlik”, “Güvenirlik”.

Development of Dark Leadership Scale for School Administrators

Öz

This study aims to develop a valid and reliable measurement tool to determine teacher perceptions of school administrators' dark leadership behaviors. The Dark Leadership Scale is created as a result of the review of the literature and the opinions of the field experts and is a 5-point Likert-type scale, which includes Strongly Agree, Agree, Undecided, Disagree and Strongly Disagree. Exploratory Factor Analysis and Confirmatory Factor Analysis are conducted to test the construct validity of the Dark Leadership Scale. As a result of the exploratory factor analysis, a measure consisting of 15 items and 3 dimensions is obtained. The first sub-dimension of the scale is named "Irresponsible Behaviors", the second sub-dimension is named "Grandous Behaviors" and the third sub-dimension is named "Incompatible Behaviors". The Cronbach Alpha Coefficient for the overall scale is determined as 0.93. In the scale, it is seen that the amount of cumulative variance for eigenvalues explains 74.35% of the total variance. The confirmatory factor analysis results meet the standard fit indices (χ2/sd = 3.04, GFI = .90, AGFI = .86, CFI =.95, NFI = .93). The S-RMR= .044 value of the scale is also close to zero. RMSEA= .079 and all fit indices are at acceptable level. Accordingly, the results confirm that this measurement tool is valid and reliable.

Anahtar Kelimeler

“Dark Leadership”, “School Administrators”, “Scale Development”, “Validity”, “Reliability”

Kaynakça

• Akan, D., Bektaş, F. & Yıldırım, İ. (2014). Sınıf öğretmeni algılarına göre etik liderlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. E-Journal of New World Sciences Academy, 605.
• Alparslan, A., Kıran, F., Kılıç Aksoy, Ş. & Pehlivan, D. (2020). Mutsuz eden yöneticilerden beklenen liderlik tarzları üzerine senaryo araştırması . Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 2(2), 65-72. Doi: 10.47542/sauied.807122
• Arıkan, S. (2001). Otoriter ve demokratik liderlik tarzları açısından Atatürk'ün liderlik davranışlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 231-257.
• Ashforth, B. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47, 755-778.
• Back, M., Schmukle, S. & Egloff, B. (2010). Why are narcissists so charming at first sight? Decoding the narcissism-popularity link at zero acquaintance. Journal of Personality and Social Psychology, 98, 132-145. Doi: 10.1037/a0016338.
• Ballı, E. & Çakıcı, A. (2016). Karanlık liderliğin örgütsel bağlılık ve örgütsel sessizlik üzerine etkisi: otel çalışanları üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 167-180.
• Balli, E. & Çakıcı, A. (2019). Karanlık liderlik: otel işletmelerinde bir araştırma. Journal of Turkish Studies, (14)2, 155-173. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14775
• Başar, U., Sigri, U. & Basım, N. (2016). İş yerinde karanlık liderlik. İş ve İnsan Dergisi, 3, 65-76. Doi: 10.18394/iid.61037
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (11. bs.). Ankara: PegemA.
• Büyüköztürk, Y. D. D. Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Bryman, A. & Cramer, D. (2005). Quantitative data analysis with SPSS 12 and 13: a guide for social scientists. Psychology Press,E-book.
• Cheng, B., S. Chou L., F. Wu T., Y. Huang, M. P. & Farh J.L. (2004). Paternalist leadership and subordinate responses: Establishing a leader model in chinese organizations. Asian Journal of Social Psychology, 7, 89-117.
• Cohen, A. (2018). Counterproductive work behaviors: understanding the dark side of personalities in organizational life (1. ed.). Routledge.
• Comrey, A. L. & Lee, H. B. (1992). A First Course in Factor Analysis (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Conger, J.A. (1990). The dark side of leadership. Organizational Dynamics,19(2), 44-55. https://doi.org/10.1016/0090-2616(90)90070-6
• Çakmak, E.K., Çebi, A. & Kan, A. (2014). E-öğrenme ortamlarına yönelik "sosyal bulunuşluk ölçeği" geliştirme çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 755-768.
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3),196-205.
• Çelebi, N., Güner, H. & Yıldız, V. (2015). Toksik liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 4 (1) , 249-268. Doi: 10.14686/BUEFAD.2015111056
• Çelebi, F. (2019). Yıkıcı liderliğin örgüsel sapma davranışı üzerindeki etkisinde örgütsel sinizmin aracı rolü: Samsun ili sağlık sektöründe bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Demircioğlu, E. & Özdemir, M. (2014). Üretim karşıtı iş davranışları ölçeğinin eğitim örgütlerinde geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(2), 173-190.
• Einarsen, S., Aasland, M.S., & Skogstad, A. (2007). Destructive leadership behaviour: A definition and conceptual model. The Leadership Quarterly, 18(3), 207–216. Doi: 10.1016/j.leaqua.2007.03.002
• Emmons, R. (1997). Narcissism: theory and measurement. Journal of Personality and Social Psychology, 52(1), 11–17. https://doi.org/10.1037/0022-3514.52.1.11
• Ekşi, F. (2016). The short form of the five-factor narcissism inventory: Psychometric equivalence of the Turkish version. Educational Sciences: Theory & Practice, 16, 1081-1096.
• Eraslan-Çapan, B. Satıcı, S.A., Yılmaz, M.F. & Kayiş, A. R. (2015). Karanlık Üçlü Ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. 13. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi’nde sunulan bildiri, Mersin, Türkiye.
• Erdal-Üngör, J. (2021). Karanlık liderlik davranışlarının iş tatmini üzerindeki etkisi. BMIJ, 9(1),126-136. https://doi.org/10.15295/bmij.v9i1.1738
• Eriş, Y. & Arun, K. (2020). Toksik liderliğin bir çıktısı olarak örgütsel bağlılık. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15 (24), 2764-2804. Doi: 10.26466/opus.599311
• Fındıklı, M.M., Okan, G. & Sığrı, Ü. (2019). Karanlık liderlik ölçeği: çalışanların algısı üzerine bir ölçeklendirme çalışması. Nitel Sosyal Bilimler, 1(1), 89-115.
• Furnham, A. & Taylor, J. (2004). The dark side of behaviour at work: Understanding and avoiding employees leaving, thieving and deceiving (1.ed.). Springer.
• Geçkil, T. & Tikici, M. (2015). Örgütsel Demokrasi Ölçeği geliştirme çalışması, Amme İdaresi Dergisi, 48, (4), 41-78.
• Gentry, W.A., Katz, R.B., & McFeeters, B. (2009). The continual need for improvement to avoid derailment: A study of college and university administrators. HigherEducation Research and Development , 28, 335–348.
• Gillaspie, S.M. (2009). The impact of dark leadership on organizational commitment and turnover. (Unpublished Master Thesis). Emporia State University, USA.
• Gini, A. & Green, R. M. (2012). Bad leaders/misleaders. Business and Society Review, 117(2), 143-154.
• Goldman, A. (2006). High toxicity leadership borderline personality disorder and the dysfunctional organization. Journal of Managerial Psychology, 21, 733-746.
• Haşıloğlu, S. B. , Baran, T. & Aydın, O. (2015). Pazarlama araştırmalarındaki potansiyel problemlere yönelik bir araştırma: kolayda örnekleme ve sıklık ifadeli ölçek maddeleri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, (1), 19-28.
• Hogan, R. & Hogan, J. (2001). Assessing leadership: a view of the dark side. International Journal of Evaluation and Assessment, 9, 40-51.
• Hogan, R. & Hogan, J. (1997). Hogan Development Survey Manual. Tulsa, OK: Hogan Assessment Systems. Erişim adresi: https://info.hoganassessments.com/hubfs/HDS_TECH_MAN.pdf
• Inyang, Benjamin. (2013). Exploring the concept of leadership derailment: Defining new research agenda. International Journal of Business and Management. 8. Doi: 10.5539/ijbm.v8n16p78
• İlhan, N., Şekerci, A.R., Sözbilir, M. & Yıldırım, A. (2013). Eğitim araştırmalarına yönelik öğretmen tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(8), 31-56.
• Jonason, P.K. & Webster, G.D. (2010). The dirty dozen: A concise measure of the dark triad. Psychological Assessment, 22(2), 420-432. Doi. 10.1037/a0019265
• Judge, T. A., LePine, J. A. & Rich, B. L. (2006). Loving yourself abundantly: Relationship of the narcissistic personality to self- and other perceptions of workplace deviance, leadership, and task and contextual performance. Journal of Applied Psychology, 91(4), 762–776. https://doi.org/10.1037/0021-9010.91.4.762
• Kaiser, H.F. (1960). The application of electronic computers to factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 20, 141–151.
• Kaiser, R. B. & Hogan, R. (2007). The dark side of discretion: Leader personality and organizational decline. In Being there even when you are not. Emerald Group Publishing Limited.
• Katz, D. & Kahn, R.L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. (Çev: H. Can, Y. Bayar). Ankara: TODAİE 167.
• Kayalar, M. & Arslan, E.T. (2011). Karanlık liderliğin örgütsel bağlılığa etkisi: Isparta perakende sektöründe bir araştırma. Çanakkale Üniversitesi 19. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 410-414, Çanakkale.
• Krasikova, D. V., Green, S. G. & LeBreton, J. M. (2013). Destructive leadership: A Theoretical review, integration, and future research agenda. Journal of Management, 39(5), 1308–1338. https://doi.org/10.1177/0149206312471388
• Kellerman, B. (2004). Bad leadership: What it is, how it happens, why it matters. Boston, MA: Harvard Business School Press.
• Kılıç-Çakmak, E., Çebi, A. & Kan, A. (2014). E-öğrenme ortamlarına yönelik “Sosyal Bulunuşluk Ölçeği” geliştirme çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2), 755-768.
• Kızıldaş, E. (2017). Kültürel değerlere göre karanlık lider algısının çalışan iş performansı etkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Kline, T. (2005). Psychological testing: A practical approach to design and evaluation. Sage.
• Krasikova, DV., Green SG. & LeBreton, JM. (2013). Destructive leadership: A theoretical review, integration, and future research agenda. Journal of Management, 39(5), 1308-1338.
• Lipman-Blumen, J. (2005). Toxic leadership: When grand illusions masquerade as noble visions. Leader to Leader, 36, 29-36.
• McAllister, D. J. (1995). Affect-and cognition-based trust as foundations for interpersonal cooperation in organizations. Academy of management journal, 38(1), 24-59.
• McIntosh, G. & Rima, S.D. (1997). Overcoming the dark side of leadership-the paradox of personal dysfunction. Grand Rapids, MI: Baket Books.
• McLeod, S. (2007). Maslow's hierarchy of needs. Simply psychology, 1(1-18).
• Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-I, (2.bs.). Eskişehir: Kan Kitabevi.
• Özgenel, M. & Canuylası, Esra. (2021). Okul müdürlerinin yıkıcı liderlik davranışlarının örgütsel strese etkisi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1652-1664. Doi: 10.33206/mjss.735234.
• Paulhus, D. L. & Williams, K. M. (2002). The dark triad of personality: Narcissism, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of research in personality, 36(6), 556-563.
• Polat, Y. (2012). Faktör analizi yöntemlerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi ve hayvancılık denemesine uygulanışı (Yayımlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Price, M. (2013). Convenience Samples: What they are, and what they should (and should not) be used for. Erişim adresi: https://hrdag.org/2013/04/05/convenience-samples-what-they-are/
• Rosenthal, S. A. & Pittinsky, T. L. (2006). Narcissistic leadership. The leadership quarterly, 17(6), 617-633.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research, 8(2), 23–74.
• Somer, O., Korkmaz, M. & Tatar, A. (2002). Beş faktör kişilik envanteri'nin geliştirilmesi: ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Turkish Journal of Psychology, 17. 21-33.
• Spector, P.E., Fox, S., Penney L.M., Bruursema K., Goh A. & Kessler, S. (2006). The dimensionality of counterproductivity: Are all counterproductive behaviors created equal? Journal of Vocational Behavior, 68, 446-460.
• Slattery (2009). The dark side troubling times at the top of leadership (eleştiri). Seaman&Slattery.Erişimadresi:http://www.conference.co.nz/files/docs/darksideofleadership2.pdf
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve lisrel uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3. 49-74.
• Tang, K., Dai, G. & Meuse, K. (2013). Assessing leadership derailment factors in 360° feedback: Differences across position levels and self-other agreement. Leadership and Organization Development Journal. Doi: 34. 10.1108/LODJ-07-2011-0070.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tepper, B.J. (2000).Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178-190.
• Tepper, B.J. (2007). Abusive supervision in work organizations: Review, synthesis, and research agenda. Journal of Management, 33(3), 261-289. Doi: 10.1177/0149206307300812
• Tepper, B.J., Simon, L. & Park, H.M. (2017). Abusive supervision. Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 4, 123-152.
• Terzi, D.Y. (2019). SPSS ile istatistiksel veri analizi. OMÜ Fen Edebiyat Fakültesi. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/192075052-Spss-ile-istatistiksel-veri-analizi.html
• Tuna, M., Konaklıoğlu, E. & Kızanlıklı, M. (2010). Karanlık liderliğin çalışanların işten ayrılma eğilimine etkisi. Çukurova Üniversitesi 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 619- 629, Adana.
• Tülemez, S. & Hali̇s, M. (2019). Liderliğin Karanlık yüzü ve çalışanlar üzerindeki olumsuz etkileri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(4),957-980. Doi: 10.11616/basbed.v19i51339.658348
• Watson, D. & Clark, L.A. (1984). Negative affectivity: the disposition to experience aversive emotional states. Psychol Bull. 96(3), 465-90. https://doi.org/10.1037/0033-2909.96.3.465
• Williams, C. (2004). Toxic leadership in USA army. (Usawc Strategy Research Project). Erişim adresi: https://nation.time.com/wp-content/uploads/sites/8/2011/09/toxic-paper.pdf
• Williams, F. I., Campbell, C., McCartney, W. & Gooding, C. (2013). Leader derailment: The impact of self-defeating behaviors. Leadership & Organization Development Journal, 34(1), 85-97. https://doi.org/10.1108/01437731311289983
• Wan, K. E. (2011). Understanding managerial derailment. Ethos, 9, 1-4.
• Whicker, M.L. (1996). Toxic leaders: When organizations go bad. Quorum Books: Westport, VA.
• Worthington, R.L. & Whittaker, T.A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806–838.
• Uslu, Osman. (2021). Karanlık liderlik tarzları: kavramsal bir değerlendirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 23. 901-924. Doi: 10.16953/deusosbil.775143.
• Ünal, M. (2015). Bilgi çağında değişim ve liderlik. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32 (1) , 297-310.
• Ülbeği, İ.D., Mimaroğlu- Özgen, H. & Özgen, H. (2014). Türkiye’de istismarcı yönetim ölçeğinin uyarlaması: güvenirlik ve geçerlik analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1) , 1-12.
• Yağıcı, G. & Küçük, B. (2022). Narsist liderlik tarzının bireysel sonuçlar üzerine etkisi: İş özerkliğinin rolü. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 44 (1) , 197-220. Doi: 10.14780/muiibd.1135578
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 74-85.
• Zellars, K. L., Tepper, B. J. & Duffy, M. K. (2002). Abusive supervision and subordinates’ mediating role of collective psychological capital and trust. Journal of Organizational Behavior, 32(1), 4-24.