DİNİ TUTUM ve KİŞİSEL GÖRELİ YOKSUNLUK ALGISININ MATERYALİST DAVRANIŞ ÜZERİNE ETKİSİ

Yıl 2023, , 123 - 147, 30.06.2023

Doğan Aydoğan

https://doi.org/10.52736/ubeyad.1236717

Öz

Bu çalışma dini tutum ve kişisel göreli yoksunluk algısının, materyalist kişilik tipi üzerine etkisine odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı kişisel göreli yoksunluk ve materyalist kişilik tipi arasındaki ilişkide dini tutumun olası etkisini ölçmektir. Çalışma için hazırlanan anket formu elektronik yollarla dağıtılmış ve 401 kişiye ulaşılmıştır. Hipotezleri test etmek üzere IBM SPSS programı kullanılmıştır. Korelasyon testi sonuçlarına göre dini tutum, kişisel göreli yoksunluk, demografik faktörler ve materyalist kişilik eğilimi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Demografik faktörler ve dini tutum ile materyalist kişilik eğilimi arasında düşük etki düzeyinde negatif yönlü bir korelasyon bulunurken, kişisel göreli yoksunluk ile materyalist kişilik eğilimi arasında orta düzeyde pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Çoklu regresyon analiz sonuçlarına göre ise kişisel göreli yoksunluk, yaş ve cinsiyet materyalist kişilik eğilimi için anlamlı bir yordayıcı iken, dini tutum değildir. Cinsiyet kategorisi için yapılan bağımsız gruplar t-testi sonucuna göre kadınların materyalist kişilik eğilimi erkeklerden anlamlı bir şekilde yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Dini Tutum, Kişisel Göreli Yoksunluk, Materyalist Kişilik, Tüketim Toplumu, Küreselleşme, Religious Attitude, Personal Relative Deprivation, Materialistic Personality, Consumer Society, Globalisation

EFFECT OF RELIGIOUS ATTITUDE AND PERSONAL RELATIVE DEPRIVATION ON MATERIALISTIC PERSONALITY

Öz

This study focuses to the effect of religious attitude and personal relative deprivation to materialistic personality. The questionnaire form prepared for the study was distributed electronically and 401 people were reached. IBM SPSS program was used to test the hypotheses. According to the results of the correlation test, a significant relationship was found between religious attitude, personal relative deprivation, demographic factors and materialistic personality tendency. While there was a negative correlation between demographic factors and religious attitude and materialistic personality tendency at low level of effect, a significant positive correlation was found between personal relative deprivation and materialistic personality tendency. According to the results of multiple regression analysis, personal relative deprivation, age and gender are significant predictors of materialistic personality tendency, religious attitude is not. According to the results of the independent groups t-test for the gender category, the materialistic personality tendency of women is significantly higher than that of men.

Anahtar Kelimeler

Religious Attitude, Personal Relative Deprivation, Materialistic Personality, Consumer Society, Globalisation

Kaynakça

• Ahmed, L. (2018). Arap kültürü ve kadınların bedenlerinin yazılışı. In P. İlkkaracan (Ed) Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik (pp. 55-74.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksan, G. (2012). "Yoksulluk ve yoksulluk kültürünün toplumsal görünümleri." Review of. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (27):9-19.
• Aydoğan, D. (2021). "Sosyal medya kullanımının kişisel göreli yoksunluk algısı ve materyalist kişilik eğilimi üzerine etkisi." Review of. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi) 6 (2):193-212. doi: https://doi.org/10.47107/inifedergi.887666.
• Baudrillard, J. (2006). Sessiz yığınların gölgesinde toplumsalın sonu. (O. Adanır, Trans) Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2008). Tüketim toplumu. (H. Deliçaylı; F. Keskin, Trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2000). Siyaset arayışı. (T. Birkan, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2003). Modernlik ve müphemlik. (İ. Türkmen, Trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011). Yaşam sanatı. (A. Sarı, Trans) İstanbul: Versus Kitap.
• Bauman, Z. (2012). Ölümlülük ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri. (N. Demirdöven, Trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (S. Okan, Trans) İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Berktay, F. (1996). Tektanrılı dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Berman, M. (2005). Katı olan her şey buharlaşıyor. (B. Peker; Ü. Altuğ, Trans) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brown, A. T. (2015). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford Publications.
• Callan, J. M., Shead, N. W. & Olson, J. M. (2011). "Personal relative deprivation, delay discounting, and gambling." Review of. Journal of personality and social psychology 101 (5):955. doi: https://doi.org/10.1037/a0024778.
• Çelik, C. (2012). "İslam şehri’nden şehir İslamı’na: Tarihsel tecrübeden sosyolojik pratiğe şehrin medeniyet kodları." Review of. Milel ve Nihal 9 (3):137-56.
• Douglas, M. (2007). Saflık ve tehlike. (E. Ayhan, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• Elias, N. (2015). Uygarlık süreci: Cilt 2. (E. Özbek, Trans) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Engels, F. (2015). Ütopik sosyalizm ve bilimsel sosyalizm. (C. G. İspir,Trans) Ankara: Sol Yayınları.
• Ersoy, A. (2015). "İslam iktisadı ve iktisadi yapısı: İnsan merkezli fıtri iktisat ve iktisadi yapısı." Review of. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi/Journal of Islamic Economics and Finance (JIEF).
• Ethington, J. P. (1997). "The intellectual construction of "Social Distance": Toward a recovery of Georg Simmel’s social geometry." Review of. Cybergeo: European journal of geography. doi: https://doi.org/10.4000/cybergeo.227.
• Foucault, M. (2020). Cinselliğin tarihi. (H. U. Tanrıöverr, Trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2003). Modernliğin sonuçları. (E. Kuşdil , Trans) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Güneş, A. (2014). "Sosyolojik olarak din ve toplum ilişkileri." Review of. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24 (1):153-64. doi: https://doi.org/10.18069/fusbed.06220.
• Haenni, P. (2011). Piyasa islamı: islam suretinde neoliberalizm. (L. Ünsaldı, Trans) Ankara: Heretik Yayınları. Hair, J. F., Black, W.C., Babin, B.J., Anderson, R. E. & Tatham, R. L. (2014). Multivariate data analysis, Seventh Edition. Harlow, Essex: Pearson Education Limited.
• Han, B. C. (2015). Şiddetin topolojisi. (D. Zaptçıoğlu, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• Hari, J. (2020). Kaybolan bağlar. depresyonun gerçek nedenleri ve beklenmedik çözümler. (B. E. Aksoy, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• Hirschman, A. O. (2008). Tutkular ve çıkarlar. (B. Cezar, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• İskenderoğlu, M. (2014). "Piyasa islamı: islam suretinde neoliberalizm." Review of. Usul İslam Araştırmaları 22 (22):189-98.
• Karaca, F. (1999). "Dini pratikler, nefs muhasebesi ve Allah şuuru." Review of. Ekev Akademi Dergisi 1 (4):113-21.
• ,Karakaş, M. (2010). "Küresel yoksulluğun öteki yüzü: yeni yoksulluk ve sosyal dışlanma." Review of. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences 12 (2).
• Kasser, T. & Kesser, V. G. (2001). "The dreams of people high and low in materialism." Review of. Journal of Economic Psychology 22 (6):693-719. doi: https://doi.org/10.1016/S0167-4870(01)00055-1.
• Kongar, E. (2017). Toplumsal değisme kuramları ve Türkiye gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Marx, K. (2007). Yabancılaşma. (K. Somer; A. Kardam; S. Belli; A. Gelen; Y. Fincancı; A. Bilgi, Trans) Ankara: Sol Yayınları.
• Mernissi, F. (2018). İslam’da aktif kadın cinselliği anlayışı. In P. İlkkaracan (Ed) Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik, (pp. 33-53.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Molyneux, J. (2011). "Marksizm ve din." Review of. marx-21:122.
• Myers, D. G. (2017). Sosyal psikoloji. (S. Akfırat, Trans) Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ok, Ü. (2011). "Dini tutum ölçeği: ölçek geliştirme ve geçerlik çalışması." Review of. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8 (2):528-49.
• Purutçuoğlu, E. (2008). "Üniversite öğrencilerinin demografik özellikleri ve materyalist eğilimleri ile çevreye yönelik tutum ve davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi." [Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/34516
• Richins, M. L. & Dawson, S. (1992). "A consumer values orientation for materialism and its measurement: Scale development and validation." Review of. Journal of consumer research 19 (3):303-16. doi: https://doi.org/10.1086/209304.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (H. Hülür, Trans) Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Silver, H. (1994). Social exclusion and social solidarity: Three paradigms. International Labour Review, 133(5-6), 531-578.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics. Vol. 5: pearson Boston, MA.
• Uysal, E. (2004). "Kindî ve Fârâbî’de akıl ve nefs kavramlarının ahlâkî içeriği." Review of. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2).
• Vigarello, G. (2013). Güzelliğin tarihi. (E. Ataçay, Trans). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Weber, M. (2009). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (M. Köktürk, Trans) Ankara: Ayraç Kitabevi.
• Weber, M. (2011). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Trans) İstanbul: Metis Yayınları.
• Williamson, J. (2000). Reklamların dili. (A. Fethi, Trans) Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Yaran, C. (2005). "İslamda ahlakın şartı kaç? İslam "erdem etiğinin (yeniden) yapılandırılması önerisi " Review of. Journal of Istanbul University Faculty of Theology (11):35-55.
• Yaşlıoğlu, M. (2017). "Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması." Review of. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 46:74-85.
• Yılmaz, N. (2019). "Hastanelerde çalışan kurum ev idaresi personelinin göreli yoksunluk duygusunun performansa etkisinin incelenmesi."[Doctoral dissertation, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/7987
• Zizek, S. (2014). İmkansızı istemek. (C. Semercioğlu, Trans) İstanbul: Doğu Kitabevi.