E Spor Oynayan Ortaöğretim Öğrencilerinin Algıladıkları Ebeveyn Tutumlarının Dijital Oyun Bağımlılığına Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 122 - 144, 30.04.2024

Süleyman Soysal Alpaslan Kartal

Öz

Bu çalışmanın amacı, E spor oynayan ortaöğretim öğrencilerinin algıladıkları ebeveyn tutumunun dijital oyun bağımlılığına etkisinin incelenmesidir. Araştırmanın evrenini 2023- 2024 öğrenim- öğretim yılında Yozgat İl’inde ortaöğretime devam eden 4150 öğrenci, örneklemini ise evren içerisinden alınan 492 öğrenci içinden e spor oynayan 358 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu”, Kuzgun (1972) tarafından geliştirilen “Ebeveyn tutum Ölçeği” ve Irmak ve Erdoğan (2015) tarafından geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış olan “Dijital Oyun Bağımlılığı Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizi için SPSS 25 paket programı kullanılmış, normal dağılım gösteren ikili karşılaştırmalar için t testi, ikiden fazla değişken karşılaştırması için ANOVA analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonucuna göre, algılanan ebeveyn tutumlarında cinsiyet, aile gelir düzeyi, kardeş sayısı, evde internet olma durumu, anne baba beraberlik durumu, kendine ait mobil cihaza sahip olma durumu, dijital oyunlardan maddi kazanç elde etme durumu ve bitirdiği döneme ait not ortalamaları değişkenlerinde göre anlamlı fark tespit edilmezken, öğrenim görülen sınıf ve öğrenim görülen okul değişkenlerine göre anlamlı fark tespit edilmiş, dijital oyun bağımlılığında ise cinsiyet, öğrenim görülen okul türü, aile gelir düzeyi, evde internet olma durumu, anne baba beraberlik durumu, dijital oyunlardan maddi kazanç elde etme değişkenlerine göre anlamlı fark tespit edilirken, bitirdikleri döneme ait not ortalaması, kendilerine ait mobil cihaz olma durumu, kardeş sayısı ve öğrenim görülen sınıf düzeyine göre anlamlı fark tespit edilememiştir. E spor oynayan ortaöğretim öğrencilerinin algıladıkları ebeveyn tutumunun dijital oyun bağımlılığına etkisi incelendiğinde ebeveyn tutumunun dijital oyun bağımlılığını pozitif yönde anlamlı derecede düşük düzeyde etkilediği sonucu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijital Oyun, Ebeveyn Tutum, Bağımlılık, E-Spor

Kaynakça

• Akkoyunlu, B., ve Tuğrul, B. (2002). Okulöncesi çocukların ev yaşantısındaki teknolojik etkileşimlerinin bilgisayar okuryazarlığı becerileri üzerindeki etkisi. Hacettepe Üniversitesi Öğrenim Fakültesi Dergisi, 23(23).
• Aksel, N. (2018). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ile öz denetim ve sosyal eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Entitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Aksoy, Z. (2018). Adölesanlarda oyun bağımlılığı, yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aktaş, B., ve Bostancı, N. (2021). Covid-19 pandemisinde üniversite öğrencilerindeki oyun bağımlılığı düzeyleri ve pandeminin dijital oyun oynama durumlarına etkisi. Bağımlılık Dergisi, 22(2), 129-138.
• Aktaş, S. (2011). 9. sınıfta anne baba tutumları ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi, Öğrenim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Alpoğuz, D. U. (2014). Algılanan ana-baba tutumlarının ilköğretim öğrencilerinin okumaya yönelik tutumlarına ve türkçe dersi akademik başarılarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Arıkan, G., ve Öztürk, A. (2020). Beden öğrenimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı düzeylerinin incelenmesi (Güneydoğu Anadolu Örneği).
• Aslan, H., Başcıllar, M., Karataş, K. (2022). Ergenlerde dijital oyun bağımlılığı ile sosyal beceriler arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi. 23(3), 266-274.
• Aydoğdu, F., ve Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Öğrenim Fakültesi Dergisi, 11(2) ,0-0. https://dergipark.org.tr/en/pub/befdergi/issue/28762/307860
• Aydoğdu, F. (2018). Dijital oyun oynayan çocukların dijital oyun bağımlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 6(31), 1-18.
• Bağcı, H., ve Özer, E. A. (2021). Lise öğrencilerinin çevrimiçi oyun tercihleri ile çevrimiçi oyun oynama bozuklarının incelenmesi. Journal of Computer and Education Research, 9(17), 431-446.
• Belli, M. (2018). Ergenlerde algılanan ebeveyn tutumu, akıllı telefon kullanımı ve sosyal kaygı arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Lisansüstü Öğrenim Enstitüsü.
• Bilge, F. (2012). Bir grup ilköğretim öğrencisinde bilgisayara yönelik bağımlılık eğilimi değerlendirmesi. Hacettepe Üniversitesi Öğrenim Fakültesi Dergisi, 2012(43), 96- 105
• Bilgin, H. C. (2015). Ortaokul öğrencilerinin bilgisayar oyun bağımlılık düzeyleri ile iletişim becerileri arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Öğrenim Bilimleri Enstitüsü.
• Bozkurt, A. (2014). Homo Ludens. Dijital Oyunlar ve Öğrenim. Öğrenim Teknolojileri Araştırma Dergisi, 5(1).
• Can, H. C., ve Tekkurşun Demir, G. (2020). Sporcuların ve e-spor oyuncularının dijital oyun bağımlılığı ve dijital oyun bağımlılığına ilişkin farkındalık düzeyleri. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(4) , 364-384.
• Chiu, S. I., Lee, J. Z., Huang, D. H. (2004). Video game addiction in children and teenagers in Taiwan. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 7(5), 571-581.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., ve Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Darling, N. ve Steinberg, L. (1993). Bağlam olarak ebeveynlik stili: Bütünleştirici bir model. Psikolojik Bülten, 113(3), 487.
• Delen, E. (2021). Üniversite öğrencilerinde algılanan ebeveyn tutumu ve sosyal anksiyete ile internet bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Öğrenim Enstitüsü.
• Deniz, G., Aydın, S., ve Odabaş Çalışkan, D. (2022). Ankara il merkezindeki ortaokul ve lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve anne baba tutumlarının incelenmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 4(1), 43-55. https://doi.org/10.54061/jphn.1045517
• Ekşi, F., ve Ümmet, D. (2013). Bir kişilerarası iletişim problemi olarak internet bağımlılığı ve siber zorbalık: psikolojik danışma açısından değerlendirilmesi. Değerler Öğrenimi Dergisi, 11(25), 91-115.
• Eni, B. (2017). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve algıladıkları ebeveyn tutumlarının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdoğan, Ö., ve Uçukoğlu, H. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin anne-baba tutumu algıları ile atılganlık ve olumsuz değerlendirilmekten korkma düzeyleri arasındaki ilişkiler. Kastamonu Öğrenim Dergisi, 19(1), 51-72. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/49053/625821
• Erkılıç, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığının yalnızlık ve benlik saygısı arasındaki ilişkisi ve çeşitli demografikler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Öğrenim Bilimleri Enstitüsü.
• Eryılmaz, S., ve Çukurluöz, Ö. (2018). Lise öğrencilerinin dijital bağımlılıklarının incelenmesi: ankara ili, çankaya ilçesi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (67) , 889-912.
• Fraenkel, J. R., ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. New York: Mcgraw Hill Press.
• Gökçearslan, Ş., ve Durakoğlu, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Öğrenim Fakültesi Dergisi, 23, 419-435.
• Gökçedağ, S. (2001). Lise öğrencilerinin okul başarısı ve kaygı düzeyi üzerinde anne baba tutumlarının etkilerinin belirlenip karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Göldağ, B. (2018). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılık düzeylerinin demografik özelliklerine göre incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğrenim Fakültesi Dergisi, 15(1) , 1287-1315.
• Göldağ, B. (2018). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılık düzeylerinin demografik özelliklerine göre incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Öğrenim Fakültesi Dergisi, 15(1) , 1287-1315.
• Güvendi, B., Tekkurşun Demir, G., ve Keskin, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığı ve saldırganlık. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18) , 1194-1217.
• Hazar, Z., ve Hazar, M. (2017). Digital gamea ddiction scale for children. Journal of Human Sciences, 14(1), 203-216.
• Irmak, A. Y., ve Erdoğan, S. (2016). Ergen ve genç erişkinlerde dijital oyun bağımlılığı: güncel bir bakış. Türk Psikiyatri Dergisi.
• Karabulut, B. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığı ve şiddet eğilimi ilişkisi, (Yüksek Lisans Tezi), Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karlı, N. (2019). Lise öğrencilerinin anne baba tutumları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Kekeç, A. N. (2019). Ergenlik dönemindeki bireylerde saldırganlık davranışları ve algılanan anne baba tutumları (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kıvrak, Z. (2021). Yetişkinlerde algılanan ebeveyn tutumu, öz şefkat, öz tiksinme ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Öğrenim Enstitüsü.
• Kuzgun, Y. (1972). Ana-baba tutumlarının bireyin kendini gerçekleştirme düzeyine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kuzgun, Y., ve Eldeleklioğlu, J. (2005). Ana baba tutum ölçeği (ergenler ve yetişkinler için). PDR’de kullanılan ölçekler: rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçme araçları ve programları dizisi.
• Mutallimova, S. (2014). Lise öğrencilerinde depresyon düzeyi ve anne baba tutumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Muuss, R. E. (1982). Social cognition: David Elkind's theory of adolescent egocentrism. Adolescence, 17(66), 249.
• Nurtan, F., ve Gördeles Beşer, N. (2021). Lise son sınıf öğrencilerinin yaşadıkları sınav kaygısı ile algıladıkları anne baba tutumu arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi), Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Pallant, J. (2017). Spss kullanma kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık. Şahin, M. K. (2021). Algılanan ebeveyn tutumunun genç yetişkinlerde ego fonksiyonuna etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Öğrenim Enstitüsü.
• Sak, R., Şahin Sak, İ., Atlı, S., ve Şahin, B. (2015). Okul öncesi dönem: anne baba tutumları. Mersin Üniversitesi Öğrenim Fakültesi Dergisi, 11(3), 972-991.
• Sarpdağ Turan, S. (2022). Üniversite öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığı ile saldırganlık, özdenetim ve sosyal kaygı ilişkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Beykoz Üniversitesi, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• Sayın, K. B. (2010). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin empati becerileri ile anne-baba tutumları arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şen, İ. (2023). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı: kırıkkale lise öğrencileri üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi), Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, B., Hanayoğlu, T., ve Bozdağ, B. (2023). Ortaöğretim öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı ve internet oyunları oynama bozukluğu düzeylerinin incelenmesi .Kilis 7 Aralık Üniversitesi Beden Öğrenimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(1), 17-27.
• Soyöz-semerci, Ö. U., ve Balcı, E. V. (2020). Lise öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığı üzerine bir alan araştırması: uşak örneği. Journal of Humanities and Tourism Research, 10(3), 538-567.
• Subaşı, D., ve Özçelik, A. Ö. (2019). Ergenlerin algıladıkları anne baba tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 25-47.
• Taylan, H. H., Kara, H. Z., ve Durğun, A. (2017). Ortaokul ve lise öğrencilerinin bilgisayar oyunu oynama alışkanlıkları ve oyun tercihleri üzerine bir araştırma. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 78-87.
• Taylan, H. H., Topal, M., ve Ayas, T. (2018). Sakarya’daki lise öğrencilerinin dijital oyun oynama eğilimlerinin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 5(1), 53-68.
• Tetik, G.,& Aktan, Z. D. (2021). Ergenlerde algılanan ebeveyn tutumu ve duygusal zeka arasındaki ilişkide, dijital oyun bağımlılığının aracı rolünün incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Işık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uslu, Ş. (2019). Lise öğrencilerinin internet bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve sosyal medyaya yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, Öğrenim Bilimleri Enstitüsü.
• Wallenius, M., ve Punamäki, R. L. (2008). Digital game violence and direct aggression in adolescence: A longitudinal study of the roles of sex, age, and parent–child communication. Journal of Applied Developmental Psychology, 29(4), 286-294.
• Xu, Z., Turel, O., ve Yuan, Y. (2012). Online game addiction among adolescents: motivation and prevention factors. European Journal of İnformation Systems, 21(3), 321-340.
• Yılmazer, Y. (2007). Anne-baba tutumları ile ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okul başarısı ve özerkliklerinin gelişimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Young, K. (2009). Understanding online gaming addiction and treatment issues for adolescents. The American Journal of Family Therapy, 37(5), 355-372.
• Yücel, Y. (2013). Ortaokul öğrencilerinin algıladıkları anne-baba tutumlarının, benlik saygısı ve öğrenilmiş çaresizlik ile ilişkisi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zhu, J., Zhang, W., Yu, C., ve Bao, Z. (2015). Early adolescent Internet game addiction in context: How parents, school, and peers impact youth. Computers in Human Behavior, 50, 159-168.