Forma Renklerinin Kaleci Performansına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 247 - 259, 30.04.2024

Volkan Gökören Serdar Kocaekşi

Öz

Eski çağlardan beri insanlar, hayat tarzlarını, alışkanlıklarını ve sahip olmak istedikleri statülerini çeşitli anlamlar yükledikleri renkleri kullanarak belirlemişler, içerisinde yaşadıkları toplumda da bu statülerini yerleştirmek amacını gütmüşlerdir. Tarihte toplumların yaşadığı coğrafyalarda renklere yüklenmiş farklı anlamlar günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Herhangi bir renge karşı insanların verdiği tepki şiddetleri farklı olabilir. Bu sebeple psikologlar insan karakterlerini tanımlamada renklerden faydalanabilmektedirler. Belli renklere karşı tepkilerin şiddetlerinin normal, abartılı ya da az olması, psikologlara insan karakterleri ile ilgili fikirler vermektedir. Renk, insanlar üzerinde hem psikolojik hem de fiziksel farklı anlam etkileri yaratabilmektedir. Renklerin insan üzerinde bıraktığı düşünülen etki göz önüne alındığında bu tür genel çağrışımlar geçerliyse, takımların forma renklerine bağlı olarak koçların, hakemlerin ve seyircilerin davranışlarının önyargılı olması beklenebilir. Renklerin insan psikolojisini etkilediği için sporcuları etkileyeceği ve performanslarının az çok etkili olacağı düşünülmektedir. Bu sebeple çalışmada Türk futbolunda kalecilerin tercih ettikleri forma renklerinin onların performansına ve gördükleri kartlara etkisinin olup olmadığını incelenmesi amaçlanmıştır. Mevcut çalışmada arşiv araştırması yöntemi kullanılarak veriler incelenmiştir. Araştırmacı tarafından Türkiye Süper Ligi maçları yayıncı kuruluşun yayınladığı maç görüntüleri incelenerek izlenmiş ve bu şekilde kalecilerin forma renkleri, gördükleri kartlar, yapmış oldukları kurtarış sayıları, yedikleri goller gibi veriler toplanmıştır. Bu veriler ile kalecilerin tercih ettikleri forma renklerinin göstermiş oldukları performanslarla ilişkisinin olup olmadığı yüzdelik tablolarla ortaya konmuştur. Bu kapsamda 2020-2021, 2021-2022 sezonları ve 2022-2023 futbol sezonunun Dünya Kupası arasına kadar oynanan maçlar incelenmiştir. Araştırmada toplamda 925 maç ve 1850 kaleci performansı incelenmiştir. Sonuç olarak mevcut çalışmada Beyaz forma tercih eden kalecilerin çok az bir farkla daha başarılı oldukları bulunmuştur. Fakat literatürdeki diğer çalışmalara bakıldığında bu konuda ortak bir sonuca varılmadığı görülmektedir. Bu doğrultuda forma renklerinin performansa etkisinin olup olmadığı konusunda ileride yapılacak daha kapsamlı çalışmalar önemlidir. Ayrıca renklerin dışında aynı rengin tonları arasında karşılaştırmalar da yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

Performan, Renk, Etki

Kaynakça

• Alici N., (2019). T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlik Anasanat Dali İç Mekanda Renk Ve Renklerin İnsan Psikolojisine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Allen, M. S. ve Jones, M. V. (2014). The home advantage over the first 20 seasons of the English Premier League: Effects of shirt colour, team ability and time trends. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 12(1), 10–18.
• Atrill, M. J., Gresty, K. A., Hill, R. A. ve Barton, R. A. (2008). Red shirt colour is associated with long-term team success in English football. Journal Sports Sciences, 26, 569– 576.
• Caldwell, D. F. ve Burger, J. M. (2011). On thin ice: Does uniform color really affect aggression in Professional hockey? Social Psychological and Personality Science, 2(3), 306–310.
• Çabuk, G. (2006). İlköğretim Binalarının Renk Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Mimarlık Anabilim Dalı, Adana.
• Demirdöğmez, M., (2021). Girişimlerin (İşletmelerin) Kullandiklari Renkler Ve Pazarlamada Renk Psikolojisi. Dijital Comunication Journal, 4(5), 92-105.
• Dereli T., Baykasoğlu A., Durmuşoğlu A., Unutmaz Z. D., ve Sönmez A. İ. (2007). Futbol Endüstrisi: Seyirci Sayisi Ve Takimlarin Forma Renkleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1). 13-25.
• Friedmann, R. S. (2003). Mystery of Color, Naples, Florida: L&M Publications.
• Furley P., Dicks M., Stendtke F., ve Memmert D., (2012). “Get it out the way. The wait’s killing me.” hastening and hiding during soccer penalty kicks. Psychology of Sport and Exercise, 13, 454-465
• García-Rubio, M. A., Picazo-Tadeo, A. J., ve González-Gómez, F. (2011). Does a red shirt improve sporting performance? Evidence from Spanish football. Applied Economics Letters, 18(11), 1001–1004.
• Genç S., ve Uysal H., (2015), Renklerin İnsan Psikolojisi Üzerindeki Etkileri ve Oyuncaklarda Tercih Edilen Renklerin İncelenmesi, Uluslararası Oyun ve Oyuncak Kongresi, Atatürk Üniversitesi, 7-8 Mayıs 2015.
• Greenlees I.A., Eynon M., ve Thelwell R.C. (2013) Color of soccer goalkeepers’ uniforms influences the outcome of penalty kicks. Perceptual and Motor Skills, 117, 1-10.
• Güzel P., Yıldırak D., ve Esentaş M., (2020). Rekreasyonel Tesislerde Renklerin Dili, Sportif Bakış. Spor ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(SI1): 1-10.
• Hill, R. A. ve Barton, R. A. (2005). Red enhances human performance in contests. Nature, 435(7040), 293.
• Holtzschue, L. (2009). Rengi Anlamak, çev: F. Akdenizli, İzmir: Duvar Yayınları. İmamoğlu, G. (2010). Renklerin Sportif Performansa Etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 40-52.
• İmamoğlu, G.; Yamaner, E., ve Berk, Y. (2017). Characteristics and Effects of Maskots in Organizations of Olympic Games and Some World Champions. The 9th Conference of the International Society for the Social Science, Abstract Book, 80.
• İmamoğlu, O.; Erkin, A. ve Aydoğan, A. (2018). 2016 Avrupa Futbol Şampiyonasında Renklerin Başarıya Yansıması. 6. Uluslararası Bilim, Kültür ve Spor Kongresi Bildiri Özet Kitabı, Lviv, Ukrayna.
• Kalaycıoğlu H., ve Aras U., (2015), İç Mekân Mobilyalarinda Renk Faktörünün Etkisi, Selçuk Üniversitesi Selçuk – Teknik Dergisi, Özel Sayı-1, 962-973.
• Kocher, M., ve Sutter, M. (2008). Shirt colour and team performance in football. In: Myths and facts about football: The economics and psychology of the world’s greatest sport. In P. Andersson, P. Ayton, & C. Schmidt (Eds.), Myths and facts about football: The economics and psychology of the world’s greatest sport. Cambridge Scholars Publishing.
• Krenn B. (2014) The impact of uniform color on judging tackles in association football. Psychology of Sport and Exercise 15, 222-225.
• Krenn B, Pernhaupt N ve Handsteiner M. (2017). Do Red and Blue Uniforms Matter in Football and Handball Penalties? J Sports Sci Med, 16(4), 565-573.
• Kuehni, R. J. (1997). Color: An Introduction to Practice and Principles, USA: A. Wiley Interscience Publication.
• Nadav Goldschmied, Philip Furley ve Ruth Bush (2020): Critical review of uniform color effects in sports. International Review of Sport and Exercise Psychology. 16(1), 311- 336.
• Noel, B., Furley, P., Huettermann, S., Nopp, S., Vogelbein, M. ve Memmert, D. (2014). Influences on success rates of penalty kicks: A retrospective analysis of UEFAEuropean Championships and FIFA-World Cups 1982-2012. Zeitschrift für Sportpsychologie, 21(2), 51–62.
• Özsavaş N., (2016). İç Mekân Tasariminda Renk Algısı. Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 9(18), 449 – 460.
• Per, M. (2012). Renk Teorilerine Tarihsel Bir Bakış. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 8, 17-26.
• Piatti, M., Savage, D. A. ve Torgler, B. (2012). The red mist? Red shirts, success and team sports. Sport in Society, 15(9), 1209–1227.
• Puzikova, N. P., Uvarova, E. V., Filyaev, I. M., ve Yarovaya, L. A. (2008). Principles of an approach for coloring military camouflage. Fibre Chemical, 40, 155–159.
• Rikkert J.O, De Haes V., Barsingerhorn A.D., Theelen T. ve Rikkert M.G.M. (2015): The colour of a football outfit affects visibility and team success. Journal of Sports Sciences, 33(20), 2166-2172.
• Setchell J.M., ve Wickings E.J. (2005). Dominance, status signals and coloration in male Mandrills (Mandrillus sphinx). Ethology, , 111 (1), 25–50.
• Sorokowski P., ve Szmajke A. (2011). The Influence Of The “Red Win” Effect In Sports:A Hypothesis Of Erroneous Perception Of OpponentsDressed In Red – Preliminary Test. Human Movement, 12 (4), 367–373.
• Tan T., (2014). Color Psychology in Football: The Effect of Shirt Color on a Team’s Performance in the Dutch Eredivisie, Student Behavioral Economics, Erasmus University Rotterdam.
• Tirkaki Ş., (2005). Assessing Whether Black Uniforms Affect The Decisions Of Turkish Soccer Referees: Is Finding Of Frank And Gilovich's Study Valid For Turkish Culture, Perceptual and Motor Skills, 100, 51-57.
• T.C. Milli Eğitim Bakanliği, (2011), Mobilya Ve İç Mekân Tasarimi Boyama Yapma 543M0009http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/boyam a%20yapma.pdf adresinden 3 kasım 2023’de alınmıştır.
• Webster, G. D., Urland, G. R., ve Correll, J. (2012). Can uniform color color aggression? Quasi-experimental evidence from professional ice hockey. Social Psychological and Personality Science, 3(3), 274–281.
• Yamaner F., ve İmamoğlu G., 2018. Sporcu Performansında Renklerin Gücü ve Etkisi. Journal of Turkish Studies, 13(15), 509-520.