Ortaöğretim Öğrencilerinin Algıladıkları Sporcu Kimliği Düzeyi ile Çevresel Davranış Arasındaki İlişkinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 260 - 274, 30.04.2024

Mehmet Eren Süllü Sabiha Gizem Engin

Öz

Çevresel değişimler ve çevre sorunları küresel anlamda bir problemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Spor ve sporculuk ise her zaman örnek davranışları ile topluma rol model olan bir pozisyonda konumlanmıştır. Toplum içerisinde iyi birer örnek olan sporcuların, çevresel hassasiyetleri açısından da örnek teşkil edip etmediklerinin tespiti sporun çevresel problemlere yansımasını ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda araştırmanın amacı, ortaöğretim öğrencilerinin algıladıkları sporcu kimliği düzeyi ile çevresel davranış arasındaki ilişkinin incelenmesidir. İlişkisel tarama modeli tercih edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Yozgat’ta ortaöğretim okullarında öğrenim gören 389 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilere çevresel davranış ölçeği, sporcu kimliği ölçeği ve kişisel bilgiler formu uygulanmıştır. Verilerin analizinde, ikili karşılaştırmalarda Bağımsız Örneklem t-testi, diğer değişkenler için tek yönlü Anova testi uygulanmıştır. Yapılan varyans analizlerinde varyansın kaynağını tespit etmek için Tukey testi kullanılmıştır. Ölçekler arasındaki ilişkiyi ortaya koymak için Pearson korelasyon analizi ve doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Sonuç olarak erkeklerin sporcu kimliği algıları kadınlardan, imam hatip lisesi öğrencilerinin çevresel davranışları Anadolu lisesi öğrencilerinden, anne eğitim düzeyi üniversite ve üzeri olan öğrencilerin sporcu kimliği algıları ise anne eğitim düzeyi ilkokul ve ortaokul olan öğrencilerden anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Öğrencilerin sporcu kimliği algıları ile çevresel davranışları arasında zayıf düzeyde pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Sporcu kimliği, çevresel davranışı %6,8 oranında olumlu etkilemiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretim Öğrencileri, Sporcu Kimliği, Çevresel Davranış

Kaynakça

• Aitchison, C. C. (Ed.). (2007). Sport and gender identities: Masculinities, femininities and sexualities. Routledge.
• Akkuş, İ. (2022). Sporcuların spora olan bağlılıkları ile sporcu kimliklerinin incelenmesi, [Yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Spor Yöneticiliği Ana Bilim Dalı, Samsun.
• Arıbaş, S. (2022). Hentbolcularda sporcu kimliğinin oluşmasında antrenör-sporcu ilişkisinin etkisinin incelenmesi, [Master’s thesis]. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Atasoy, B., ve Öztürk Kuter, F. (2005). Küreselleşme ve spor. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 11-22.
• Baba K., H., Namlı, S., ve Tekkurşun Demir, G. (2018). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin sporcu kimlikleri ve başarı yönelimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I11/7 (Özel Sayı), S.179-196.
• Barnett, R. D. (1975). "Phrygia and the peoples of Anatolia in the ıron age", The Cambridge Ancient History, Vol. II, Part 2, (p. 422).
• Brewer, B. W., VanRaalte, J. L., ve Linder, D. E. (1993). Athletic ıdentity: Hercules’ muscles or achilles heel?. International Journal of Sport Psychology, 24, 237-254.
• Can, Y., ve Kaçay, Z. (2016). Sporcu kimlik algısı ile cesaret ve özgüven duyguları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 6176-6184.
• Clark, C. F., Kotchen, M. J., ve Moore, M. R. (2003). Internal and external influences on proenvironmental behavior: Participation in a green electricity program. Journal of Environmental Psychology, 23(3), 237-246.
• Çalışkan, K. (2023). Tasarımda Doğanın İzleri - Spor Dünyasında Biyomimikri. Durukan E. (ed.). Eğitim Yayınevi: İstanbul
• Çetinkaya, T. (2010). Sporcu öğrenci kimliği oluşumunda etkili olan faktörler, [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Ankara.
• Çetinkaya, T. (2015). Takım sporlarında sporcu kimliği ve sürekli sportif kendine güven ilişkisi, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çinibulak, E. (2023). Farklı düzeylerde takım sporları yapan sporcuların özgüven ve sporcu kimliğinin imgelenme türleri ile kullanım düzeyleri üzerine etkisinin araştırılması, [Doktora tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Kütahya.
• Engin, S. G. (2022). Benim kimliğim sporcu: Sporcuların atletik kimlik düzeyleri, erkeklik normları ve yaşam tatmini değişkenlerinin toplumsal cinsiyet perspektifinden incelenmesi, [Doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Eom, K., Kim, H. S., ve Sherman, D. K. (2018). Social class, control, and action: Socioeconomic status differences in antecedents of support for pro-environmental action. Journal of Experimental Social Psychology, 77, 60-75.
• Gatersleben, B. (2015). Çevresel davranışın ölçülmesi, çevre psikolojisi. Lütfiye K. Cicerali ve Eyyüb E. Cicerali (çev.). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Gökdurna, N. (2018). Sporcu kimliğine sahip lise öğrencilerinde akran ilişkileri ve akran zorbalığının incelenmesi, [Doctoral dissertation]. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Beden Eğitimi ve Spor).
• Görgülü, R., Adiloğulları, G. E., Tosun, Ö. M., ve Adiloğulları, İ. (2018). Prososyal ve antisosyal davranış ile sporcu kimliğinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 9(3), 147-161.
• Horton, R. S., ve Mack, D. E. (2000). Athletic identity in marathon runners: Functional focus or dysfunctional commitment?. Journal of sport Behavior, 23(2).
• Kabaş, D. (2004). Kadınların çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeyleri ve çevre eğitimi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, E. Akıllı, M., ve Sezek, F. (2009). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (18), 43-54.
• Kılcigil, E. (1985). Sosyal çevre-spor ilişkileri, Bağıran Yayınevi, Ankara. Koca, C. (2006). Beden eğitimi ve spor alanında toplumsal cinsiyet ilişkileri. Spor Bilimleri Dergisi, Hacettepe J. of Sport Sciences, 17(2): 81-99.
• Koçak, F., ve Balcı, V. (2010). Doğada yapılan sportif etkinliklerde çevresel sürdürülebilirlik. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 213-222.
• Kollmuss, A., ve Agyeman, J. (2002). Mind the gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior. Environmental Education Research, 8(3), 239-260.
• Krajhanzl, J. (2010). Environmental and proenvironmental behavior. School and Health, 21(1), 251-274.
• Kuvat, S. (2021). Spor yapan ve yapmayan ortaokul öğrencilerinin sporcu kimliği ve akran zorbalığının incelenmesi, [Yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, P., ve Canan, K. O. (2013). Sporcu kimliği ölçeğinin Türkçe formunun psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Spor Bilimleri Dergisi, 24(1), 1-10.
• Saraç, L., ve Toprak N. (2017). Sporcu kimliği ve homofobi ilişkisinin sporcu üniversite öğrencisi adayları örnekleminde incelenmesi, Spormetre, Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15(2): 79-84.
• Savaş, B. Ç., Mavibaş, M., ve Karababa, B. (2023). Spor bilimleri fakültesindeki öğrencilerin sporcu kimliği düzeylerinin incelenmesi. Spor ve Bilim Dergisi, 1(1), 40-54.
• Shapiro, D. R., ve Martin, J. J. (2010). Athletic identity, affect, and peer relations in youth athletes with physical disabilities. Disability and Health Journal, 3(2), 79-85.
• Stanley, Richard T. (2012). The eisenhower years: A social history of the 1950’s, I Universe, Incorporated, ISBN: 9781475926477
• Stern, P. C., Young, O. R., ve Druckman, D. E. (1992). Global environmental change: Understanding the human dimensions. National Academy Press.
• Şah, A. (2022). Antrenör-sporcu ilişkisi ve motivasyon düzeylerinin sporcu kimliği üzerine etkisi: Muay thai sporcuları örneği, [Yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Spor Yöneticiliği Ana Bilim Dalı, Muğla.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., ve Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: Pearson.
• Turan, E. (2021). Kick boks sporcularının sporcu kimlikleri ile sportmenlik yönelimlerinin incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 4(3), 412-423.
• Xiao, C., ve McCright, A. M. (2015). Gender differences in environmental concern: Revisiting the institutional trust hypothesis in the USA. Environment and Behavior, 47(1), 17-37.
• Yanar, Ş., Kırandı, Ö., ve Yusuf, C. (2017). Tenis ve badminton sporcularının sporcu kimlik algısı ve başarı motivasyon düzeyleri arasındaki farklılıkların incelenmesi. Spor Eğitim Dergisi, 1(1), 51-58.
• Yücel, E. Ö., ve Özkan, M. (2014). Ortaokul öğrencilerine yönelik çevresel tutum ölçeği geliştirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 27-48.
• Zorlu, Y. (2023). Sporcu kimliğine sahip lise öğrencilerinin değer yönelimleri, [Yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Trabzon.