A Review of Concepts Related to Environmental Problems Included in Development Plans in Turkey

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 9 - 30, 16.07.2024

Ender Sivri Bülent Eskin

Öz

Today, climate changes, changes in natural vegetation, unhealthy urbanization, nuclear tests, the use of chemicals such as pesticides, artificial fertilizers and detergents cause environmental problems. In the international arena, many countries act together to solve environmental problems. Institutions have been established, laws have been enacted, plans have been made and many studies have been carried out in the academic field for the solution of environmental problems in Turkey. The 11 development plans formed since 1963 had been investigated the environmental problems comprehensively. Concepts, solution methods and activities for environmental problems are included in these development plans. It is important to know the concepts well and to make conceptual analyzes for the solution of future environmental problems. In this context, the main purpose of the study is to examine the concepts related to environmental problems in 11 development plans prepared in Turkey, comparatively with numerical data. In this research, the frequency of coexistence of words or phrases within the scope of content analysis is determined and information about the subjects in the research area is obtained. In the study, 137 sub-concepts were investigated under 10 main environmental problems. Maxqda program was used for numerical analysis of words and creating word cloud. Among the 10 main environmental problems, environmental pollution has the highest number with 14 repetitions. In addition, the word environment is the most repeated with 1024 times among 137 sub-concepts. In the following years, sustainable environment, liveable cities, urbanization and economy concepts can be researched as well as the concepts of environmental problems in development plans in Turkey. Also, making concept comparisons in plans made by countries, public and private sectors will be useful in terms of contributing to the literature.

Anahtar Kelimeler

Environmental problems, development plans, concept analysis, maxqda program

Türkiye’de Kalkınma Planlarında Yer Alan Çevre Sorunları İle İlgili Kavramlara Yönelik Bir İnceleme

Öz

Günümüzde iklim değişiklikleri, doğal bitki örtüsündeki değişiklikler, sağlıksız kentleşme, nükleer denemeler, pestisit, suni gübre ve deterjan gibi kimyasalların kullanımı çevre sorunlarına neden olmaktadır. Uluslararası alanda birçok ülke çevre sorunlarının çözümü için birlikte hareket etmektedir. Türkiye'de de çevre sorunlarının çözümü için kurumlar oluşturulmuş, yasalar çıkarılmış, planlar gerçekleştirilmiş ve akademik alanda çalışmalar yapılmıştır. 1963 yılından bu yana oluşturulan 11 kalkınma planında da çevre sorunları kapsamlı bir şekilde incelenmiştir. Çevre sorunlarına yönelik kavramlar, çözüm yöntemleri ve faaliyetler bu kalkınma planlarında yer almaktadır. Kavramları iyi bilmek ve kavramsal analizler yapmak gelecekteki çevre sorunlarının çözümü için önemlidir. Bu kapsamda, çalışmanın temel amacı, Türkiye'de hazırlanan 11 kalkınma planında yer alan çevre sorunlarına ilişkin kavramları sayısal verilerle karşılaştırmalı olarak incelemektir. Bu araştırmada içerik analizi kapsamında kelimelerin veya kelime gruplarının bir arada bulunma sıklıkları belirlenmekte ve araştırma alanındaki konulara ilişkin bilgi edinilmektedir. Çalışmada 10 ana çevre sorunu kavramı altında 137 alt kavram incelenmiştir. Kelimelerin sayısal analizinde ve kelime bulutu oluşturulmasında Maxqda programı kullanılmıştır. 10 ana çevre sorunu arasında çevre kirliliği 14 tekrar ile en yüksek sayıya sahiptir. Ayrıca çevre kelimesi 137 alt kavram içerisinde 1024 defa ile en çok tekrarlanan kelimedir. İlerleyen yıllarda Türkiye'de kalkınma planlarında çevre sorunları kavramlarının yanı sıra sürdürülebilir çevre, yaşanabilir kentler, kentleşme ve ekonomi kavramları da araştırılabilir. Ayrıca ülkeler, kamu ve özel sektör tarafından yapılan planlarda kavram karşılaştırmalarının yapılması literatüre katkı sağlaması açısından faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çevre sorunları, kalkınma planları, kavram analizi, maxqda programı

Kaynakça

• Deniz, M., 2009, Sanayileşme perspektifinde kentleşme ve çevre ilişkisi, Coğrafya Dergisi, (19), 95-105.
• Şahin, Y., 2022, Kentleşme politikası, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Baykal, H. ve Baykal, T., 2008, Küreselleşen dünyada çevre sorunları, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
• Keleş, R. 2015, 100 soruda çevre, Yakın Kitabevi, İzmir.
• Kurt, A., 2019, Türkiye’de kentleşme ve çevre sorunları alanında hazırlanmış kayıtlı lisansüstü tezlerin bibliyometrik incelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelikyay, H. H., 2021, Türkiye’de çevre politikaları: kalkınma planları üzerinden bir inceleme, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(15), 185-205.
• Yaman, A. ve Arslan, C., 2021, Türkiye'de yapılan kalkınma planlarındaki çevre sorunlarına yönelik politikaların değerlendirilmesi, Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 4(1), 21-36.
• Kılıç, F., 2009, Kavram analizi yönteminin kültür kavramının öğrenilmesine etkisi, Education Sciences, 4(4), 1381-1391.
• Bozkurt, B. Ü., 2018, Kavram, kavramsallaştırma yaklaşımları ve kavram öğretimi modelleri: kuramsal bir derleme ve sözcük öğretimi açısından bir değerlendirme, Dil Dergisi, 169(2), 5-24.
• YÖKTEZ, 2023, Yükseköğretim kurulu tez merkezi, web sayfası: https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTez Merkezi/tezSorguSonucYeni.jsp, erişim tarihi: 07.06.2023.
• Google Akademik, 2023, Kalkınma planlarında çevre sorunları, web sayfası: https://scholar. google.com/scholar?hl=tr&as_sdt=0%2C5&q=kalk%C4%B1nma+planlar%C4%B1nda+%C3%A7evre+sorunlar%C4%B1&oq=kalk%C4%B1nm, erişim tarihi: 07.06.2023.
• Batuhan, T. ve Kodaz, İ., 2020, On birinci kalkınma planında kentleşme ve çevre politikaları, Şehir ve Medeniyet Dergisi, 6(12), 75-94.
• Güleç, S. S. ve Sürmeli, İ., 2014, Hükümet programları ve kalkınma planları ekseninde çevre politikası analizi, Yasama Dergisi, (30), 22-43.
• Aksu, G., 2014, Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda çevreye ilişkin düzenlemelerin politik kaynakları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 2-13.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., 2006, Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• He, Q., 1999, Knowledge discovery through co-word analysis, Library Trends, 48(1), 133–159.
• Heimerl, F., Lohmann, S., Lange, S., ve Ertl, T., 2014, Word cloud explorer: Text analytics based on word clouds, In 2014 47th Hawaii International Conference on System Sciences, 1833-1842.
• Ronda‐Pupo, G. A., ve Guerras‐Martin, L. Á., 2012, Dynamics of the evolution of the strategy concept 1962–2008: a co‐word analysis, Strategic management journal, 33(2), 162-188.
• Çayır, M. Y. ve Sarıtaş, M. T., 2017. Nitel veri analizinde bilgisayar kullanımı: bir betimsel içerik analizi (2011-2016), Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 11(2), 518-544.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023, Kalkınma Planları web sayfası: https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, erişim tarihi: 25.03.2023.
• Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2020, Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu, web sayfası: https://ced.csb.gov.tr/turkiye-cevre-sorunlari-ve-oncelikleri-raporu-i-82679, erişim tarihi: 1.03.2023.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 1963, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, web sayfası: https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, erişim tarihi: 25.03.2023.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 1968, İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, web sayfası: https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, erişim tarihi: 25.03.2023.
• Belli, A. ve Çelik, Z. E., 2022, Sürdürülebilir çevre örneği: Türkiye’de yavaş şehirler (cittaslow), Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 63-89.
• Gürseler, G., 1999, Türkiye’de çevre hukuku, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 3, 811-830.
• Demirbaş, M. ve Aydin, R., 2020, 21. yüzyılın en büyük tehdidi: küresel iklim değişikliği, Ecological Life Sciences, 15(4), 163-179.
• Yılmaz, M., 2012, Türkiye’nin enerji potansiyeli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi açısından önemi, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 33-54.
• Özbey, B. G., Geven, F., Güney, K., Bölükbaşı, A. ve Günday, B., 2017, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin hava kalite analizi (Mayıs 2016-2017), Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 5(2), 50-64.
• Kaya, H. E., 2020, Kyoto’dan Paris’e küresel iklim politikaları, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(10), 165-191.
• Aksay, C. S., Ketenoğlu, O. ve Kurt, L., 2005, Küresel ısınma ve iklim değişikliği, Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 1(25), 29-42.
• Kınık, Z. ve Aykaç, Z., 2021, Atıksu arıtma tesislerinde karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri, Türk Hidrolik Dergisi, 5(1), 59-65.
• Kırtorun, E. ve Karaer, F., 2018, Su yönetimi ve suyun sürdürülebilirliği, Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi, 1(2), 151-159.
• Ergünay, O., 2007, Türkiye’nin afet profili, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 5(7), 1-14.
• Cemaloğlu, N., 2021, İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Geri Dönüşüm Yaklaşımları: Pestisit ve Kimyasal Gübre Zararını En Aza İndirmede Kompost Gübre ve Solucan Gübresi Üretiminde İyi Örnekler, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Rumeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Gündüzalp, A. A. ve Güven, S., 2016, Atık, çeşitleri, atık yönetimi, geri dönüşüm ve tüketici: Çankaya belediyesi ve semt tüketicileri örneği, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi, 9(1), 1-19.
• Alakaş, H. M., Kızıltaş, Ş., Eren, T. ve Özcan, E., 2018., Sıfır atık projesi kapsamında atıkların toplanması: Kırıkkale ilinde homojen çok araçlı araç rotalama uygulaması, Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3), 190-196.
• Solak, S. G. ve Pekküçükşen, S., 2018, Türkiye'de kentsel katı atık yönetimi: karşılaştırmalı bir analiz, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 653-683.
• Öztürkcan, A. ve Acar, S., 2017., Yaygın olarak kullanılan antimikrobiyal gıda katkı maddeleri ile ilgili genel bir değerlendirme, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (1), 1-17.
• Koç, A. A., Bölük, G. ve Aşçı S., 2008, Gıda güvenliği ve kalite standartlarının gıda imalat sanayinde yoğunlaşmaya etkisi, Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 83-115.
• Çelik, V. ve Balık, D. T., 2007, Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO). Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi, 23(1), 13-23.
• Atasever, M. ve Alişarlı, M., 2020, Helâl gıda, Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 2(2), 95-101.
• Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, 2016, Sektörel Atık Kılavuzları Termik Santraller, web sayfası: https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/editordosya/Termik_Santraller_Kilavuzu.pdf, erişim tarihi: 01.04.2023.
• Kara, P. Ö. ve Günay, E. C., 2013, Çernobil kazası ve etkileri. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 3(2), 32-36.
• Kılıç, N., 2017, Çevre ve dış politika ilişkisi: Çernobil kazası ve Türk dış politikasına yansıması, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 151-179.
• Akyüz, E., 2015, Türkiye’nin nükleer enerji politikası ve terör tehdidi, Akademik Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (40), 523-536.
• Bektaş, V., Çerçevik, A. E. ve Kandemir, S.Y., 2017, Binalarda ısı yalıtımının önemi ve ısı yalıtım malzemesi kalınlığının yalıtıma etkisi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(1), 36-42.
• Bıçkı, D. ve Kırkan, M., 2022, Bilge mimar Turgut Cansever’in perspektifinden Türkiye’de yatay mimari meselesi, Journal of Economy Culture and Society, (65), 289-311.
• Zeybek, O. ve Yıldırım, Y., 2022, Milli park ve millet bahçesi kavramları üzerine etimolojik düşünceler, G. Mimarlık & Planlama & Tasarımda Araştırma ve Değerlendirmeler-II, Gece Kitaplığı, 99-106, Ankara.