HALÎL EDÎB BEY VE TERKÎB-İ BEND’İ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 487 - 514, 30.06.2025

Kadriye Hocaoğlu Alagöz

https://doi.org/10.37999/udekad.1611747

Öz

XIX. yüzyıl, klasik Türk şiiri için değişim/dönüşüm dönemidir. Eski olarak görülen kavram, anlam ve şekle ait unsurlarda değişiklikler baş gösterecek, zamanla yeni bir kimliğe bürünecektir. Böyle bir ortamda şiir söyleyen isimlerden biri de Halîl Edîb Bey’dir. Şairin hayatı ve sanatıyla ilgili bilgiler, kaynaklarda sınırlıdır. İbnü’l-emin tarafından eski ve yeni tarzda pek çok şiirinin olduğu söylenmesine karşın şiirlerini bastırmaması sebebiyle günümüze sadece Terkîb-i Bend’i ulaşmıştır. Halîl Edîb Bey’in hayatı, eserleri ve sanatıyla ilgili tez çalışması yahut ansiklopedi maddeleri yazılmış olmakla birlikte hiçbir çalışmada Terkîb-i Bend’in Latin harflerine aktarımı tamamıyla yapılmamış, şiir ayrıntılı olarak ele alınmamıştır. Bu makalede amaç, Halîl Edîb Bey’in hayatı ve eserleri ile ilgili bilgilerin derlenmesinin yanı sıra Terkîb-i Bend’in tam metninin Latin harflerine aktarımını sağlayarak eseri, dönemin edebî anlayışı içerisinde değerlendirmektir.

Anahtar Kelimeler

XIX. yüzyıl , Halîl Edîb Bey , terkib-i bend

HALİL EDİB BEY AND TERKİB-İ BEND

Öz

The 19th century is a period of change/transformation for classical Turkish poetry. Changes will occur in the elements of the concept, meaning, and form that are seen as old and will take on a new identity. One of the names who sang poetry in such an environment is Halil Edib Bey. Information about the poet's life and art is limited in the sources. Although it was said by İbnü'l-Emin that he had many poems in old and new styles, only Terkib-i Bend has survived to the present day because he did not publish his poems. Although thesis studies or encyclopedia articles have been written about the life, works, and art of Halil Edib Bey, Terkib-i Bend has not been translated into Latin letters in any study and the poem has not been discussed in detail. This article aims to compile information about Halil Edib Bey's life and works, as well as to evaluate the work within the literary understanding of the period by translating the full text of Terkib-i Bend into Latin letters.

Anahtar Kelimeler

the 19th century , Halîl Edîb Bey , terkib-i bend

Kaynakça

• Altıntaş, B. (2000). Halil Edib Bey Hayatı, Edebî Şahsiyeti ve Eserleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Apaydın, M. (2021). Tercî-i Bend - Terkîb-i Bend (Ziyâ Paşa). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terci-i-bend-terkib-i-bend-ziya-pasa. [Erişim Tarihi: 31 Aralık 2024].
• Cunbur, M. (hzl.) (1999). İbnü'l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Dilçin, C. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları. Göçgün, Ö. (1987). Ziyâ Paşa’nın Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Bütün Şiirleri. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Gözler, H. F. (1987). Ziyâ Paşa’nın Terci-i Bend’i ile Terkib-i Bend’i Üzerine Düşünceler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Halîl Edîb Bey (1303). Terkîb-i Bend. Mihrân Matbaası.
• Hayber, A. & Özbay, H. (1997). Muallim Nâcî’nin Şiirleri. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İpek, A. (2022). Terkîb-i Bend-i Mu'allim Nâcî (Muallim Naci). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terkib-i-bend-i-mu-allim-naci-muallim-naci. [Erişim Tarihi: 30 Aralık 2024].
• Kolunsağ, İ. (2023). XVIII. Yüzyıl Şairi Tulûî ve Bağdatlı Rûhî’nin Terkîb-bendine Naziresi. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 10 (26), 1-23. https://doi.org/10.17822/omad.2023.232.
• Köksal, M. F. (2009). Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3, 63-86.
• Kurnaz, C. & Tatcı, M. (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I. Bizim Büro Yay.
• Muallim Nâcî (yty.). Terkîb-i Bend-i Mu’allim Nâcî. Tuna Vilayeti Matbaası.
• Yekbaş, H. (2014). Edîb, Halîl Edîb Bey. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/edib-halil-edib-bey [Erişim Tarihi: 20 Aralık 2024].
• Yekbaş, H. (2021). Terkîb-bend (Edîb). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terkib-bend-edib. [Erişim Tarihi: 20 Aralık 2024].
• Ziyâ Paşa (1287). Tercî’-i Bend Terkîb-i Bend. Mühendisyan Ohannes Matbaası.