ÇENGİNÂMEDEN TAŞANLAR: ENDERÛNLU FÂZIL’IN ŞARKILARINDA ÇENGİLER

Yıl 2020, , 236 - 248, 31.12.2020

Esra Beyhan , İlyas Yazar

https://doi.org/10.37999/udekad.809716

Öz

18. yüzyılın Nedîm ve Sâbit çizgisine yakın görülen şairi Enderûnlu Fâzıl, kendi aşk maceralarını anlattığı Defter-i Aşk, kadınlar kitabı olarak nitelendirilen ve farklı milletlerden kadınların özelliklerinin anlatıldığı ve Osmanlı tarihinde toplatılmasıyla iz bırakan Zenannâme, 18. yüzyıl İstanbul'unun namlı köçeklerinin çeşitli vasıflarıyla anlatıldığı Çenginâme (Rakkasnâme) ve farklı milletlerden erkeklerin özelliklerinin anlatıldığı Hûbannâme eserleri yanında Divan Edebiyatı geleneği paralelinde, diğer eserlerine göre daha ağır başlı kaleme aldığı hacimli bir Divan'a sahiptir. Şairin eserleri içinde Divan, Defter-i Aşk ve Çenginâme’si kendi yaşantısından izler taşıdığı için ayrı bir yer tutmaktadır. Defter-i Aşk’ının Şehlevendim’i, Çenginâme’sinin Yasemen’i, Anton’u ve daha pek çok güzeli Divan’ının muhtelif manzumelerinde karşımıza çıkmakta hem şairin hem de İstanbul’un renkli yaşantısının izlerini taşımaktadır. Bu çalışmayla şairin Divan'ı ve Çenginâme'si ayrıntılı biçimde incelenerek betimsel bir araştırma yapılmış ve şairin Divan’ı ile Çenginâme’si arasında Fâzıl'ın şarkıları vasıtasıyla kurulan ilişkiyi ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

18. yüzyıl, Divan Edebiyatı, Enderunlu Fazıl, Çenginame, Divan

OVERFLOW FROM ÇENGINÂME: ENDERÛNLU FÂZIL’S SONGS AND ÇENGİS

Öz

He is a poet of the 18th century, similar to Nedim and Sabit in terms of style. Fâzil recounted his own love adventures in his Defter-i Aşk, told about the characteristics of women from different nations in his Zenannâme, which left a mark in the Ottoman history, and in Çenginâme (Rakkasnâme), he described the famous roots of 18th century Istanbul with various qualities, and in Hûbannâme described characteristics of men of the nationalities. In addition, the poet has a voluminous Divan that he wrote in parallel with the Divan Literature tradition, which was more dignified compared to his other works and paying attention to its style. Among the poet's works, Divan, Defter-i Aşk and Çenginâme are important because they bear traces from his own life. Şehlevendim of Defter-i Aşk, Yasemen of Çenginame, Anton and many more beauties appear in various poems of Divan and bear the traces of both the poet's and Istanbul's colorful life. We made a descriptive research by examining both the Divan and Çenginâme in detail. In our study, we aimed to reveal the relationship established between the poet's Divan and Çenginame by Fâzil's songs.

Anahtar Kelimeler

18th century, Divan poetry, Enderûnlu Fâzıl, Çenginâme, Divan

Kaynakça

• Fâzıl Hüseyin Bey Enderunî (1842). Divan. Kahire: Bulak Matbaası.
• Karacasu, Barış (2006). "Bize Çengîleri Kıl Rûşen ü Pâk" Ya da "Hayra Hezlin Dahi Bir Rehberi Var". Osmanlı Araştırmaları 18:133-159.
• Keskin, Neslihan İlknur (2013). "Fâzıl'ın Çengileri: Çenginâme Üzerine". The Journal of Academic Social Science Studies 6(8): 329-371.
• Koçu, Reşat Ekrem (1958). "Çenginâme". İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul:3845-3847.
• Koçu, Reşat Ekrem (2003). Eski İstanbul'da Meyhaneler ve Meyhane Köçekleri. İstanbul.
• Schmidt, Jan (1993). Decision Making And Change in the Ottoman Empire. Edt: Caesar E. Farah. Philadelphia: The Thomas Jefferson University Press At Northeast Missouri State Universities.