KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDE KAR

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 70 - 84, 30.06.2021

İlyas Yazar

https://doi.org/10.37999/udekad.894176

Öz

Gündelik yaşamla ilgili her konunun klasik Türk şiirinde bir yansıması, farklı formlarla da olsa bir karşılığı bulunmaktadır. Her edebi gelenek gibi klasik Türk şairleri de toplum ve toplum hayatıyla ilgili durumlardan kendilerine malzeme çıkarmışlardır. Mevsimler ve mevsimlere dair anlatımlar klasik şiirin birçok formunda kullanılmıştır. Özellikle kaside nazım biçiminin nesib ve teşbip adı verilen giriş kısımlarında yer alan ve mevsimlerle ilgili bahar, hazan, sayf ve şita tasvirlerinin önemi ve etkisi söz konusu edebi gelenek içinde belirgin bir farklılık yaratmaktadır. Klasik Türk şiirinin temel referansı olan divanlarda nesiblerine göre adlandırılan bahariyye, hazaniyye, sayfiyye ve şitâiyye adı verilen kasideler üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada klasik Türk şiirinde kış ve kışa dair anlatmalarda kar örnekleminden hareketle Türkçe söyleyiş kalıplarının izlerinin sürülmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle çalışmanın kapsamı sadece şitaiyyelerle sınırlı olmayıp söz konusu edebi geleneğin temel metinleri olan divanların tamamını içermektedir. Çalışmada klasik Türk şiirinde kar ve karla ilgili dil ve üslup özellikleri belirlenerek Türkçe kar kelimesi ve bu bağlamda oluşmuş olan söz kalıpları tespit edilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Berf, Kar, Kış, Şita

SNOW İN CLASSIC TURKISH POETRY

Öz

Every subject related to daily life is reflected in classical Turkish poetry and expressed with different poetry features. As in every literary tradition, classical Turkish poets also benefited from social and social life situations and reflected these experiences with poetry. The seasons and the descriptions of seasons are dealt with in many forms of classical poetry. Especially in the introduction of poetry forms of ode (ode) of classical Turkish poetry (nesib, tesbib), extensive descriptions of the seasons are included. Depictions of spring, summer, autumn and winter in these sections made an important difference in the classical poetry tradition. A lot of research has been done on these poems in the introduction of odes in divans, which are the main reference of classical Turkish poetry. In this study, it is aimed to trace the Turkish word patterns in classical Turkish poetry, based on the Turkish word snow, in expressions about winter and winter. For this reason, the limit of the study is not dependent on the winter poems in the introductions of the odes, it covers all the divans, which are the basic texts of classical Turkish poetry. In the study, the language and style features of snow and snow in classical Turkish poetry will be determined, and the related phrases in the focus of the Turkish word snow will be determined and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, Ottoman Literature, snow, winter

Kaynakça

• Admış, Aysel. (2007). Âkif Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akagündüz, Meryem Yıldız. (2009). Klasik Türk Edebiyatında Şitâ’iyyeler. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akarca, Döndü (2005). “Şitâiyyelerde Sosyal Yaşantı”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(1): 1-14.
• Akarca, Döndü (2003). Şitâiyye Nesiblerinde Dil, Anlatım Ve Muhtevâ Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdoğan, Yaşar (?). Ahmedî Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78357/ahmedi-divani.html [08.02.2021].
• Akkaya, Hüseyin (1994). Nevres-i Kadim ve Türkçe Divanı. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkuş, Metin (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Aksoy, Hasan (2010). “Şitâiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi. c.39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 216.
• Aksoyak, İsmail Hakkı (2018). Gelibololu Mustafa Âlî, Divanlar. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208602/gelibolulu-mustafa-ali-divani.html [08.02.2021].
• Ambros, Edith (1982). Meâlî Divanı The Lyrics of Me’âlî, An Ottoman Poet of The 16th Century. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Arslan Mustafa (2018). Şeref Hanım Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-215362/seref-hanim-divani.html [08.02.2021].
• Arslan, Mustafa-Aksoyak, İsmail Hakkı (2018). Haşmet Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-204116/hasmet-divani.html [08.02.2021].
• Arslan, Sedanur Dinçer (2017). Nev'î Divanı Sözlüğü. Doktora Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydemir, Yaşar (2018). Behiştî Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0 [07.02.2021].
• Aydemir, Yaşar (2002). “Türk Edebiyatında Kaside”. Bilig. (22):133-168.
• Banarlı, Nihat Sami (2007). “Kar Şiirleri”, Edebiyat Sohbetleri. İstanbul: Kubbealtı Yayınları,147-151.
• Bektaş, Ekrem (2017). Muvakkit-Zâde Muhammed Pertev Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195828/muvakkit-zade-muhammed-pertev-divani.html [07.02.2021].
• Ceylan, Ömür (1994). Âsaf (Damad Mahmud Celaleddin Paşa) Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı’nın Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1977). Taşlıcalı Yahya Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Demirel, Şener (2017). Mânî Dîvân ve Şehr-Engîz-i Bursa. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194359/divan-i-mani-ve-sehr-engiz-i-bursa.html [15.02.2021].
• Erkal, Abdülkadir (2001). “Divan Edebiyatında Hazaniyye ve Nev’î’nin Hazaniyye-i Latife İsimli Kasidesi”. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (8)18: 107-152.
• Erzan, Mehmet Halil (2012). İhyâ Divanı Ve Tahlili. Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürgendereli, Müberra (2017). Hasan Ziyâ’î Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196834/mostarli-hasan-ziyai-divani.html [10.02.2021].
• Harmancı, M. Esat (2017). Süheylî Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194364/suheyli-divani.html [10.02.2021].
• Levend, Agah Sırrı (1984). Divan Edebiyatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mermer, Ahmet (2020). Karamanlı Aynî Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-275960/karamanli-ayni-divani.html [11.02.2021].
• Özbek, Ahmet (2000). Câzim Divanı (Edisyon Kritik-İnceleme). Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Mustafa (2019). “Allâme Şeyhî Efendinin Kudüs Temalı Şitâiyyesi Veyahut ‘Karlar İçinde Bir Kudüs’ Tasviri”. Milel Ve Nihal, (16)1: 107-141.
• Pala, İskender (2009). “Klasik Şiirimizde Kış” Şairlerin Dilinden. İstanbul: Kapı Yayınları, 233-241. Türk Dil Kurumu (2019). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Yaşar, Muhammed (2005). Bâlî Hayatı, Edebi Kişiliği Ve Divanının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazıcı, Gülgün Erişen (2017) Kâmî Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195832/kami-divani.html [15.01.2021].
• Yekbaş, Hakan (2020). Sehî Bey Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-273692/sehi-bey-divani.html [15.01.2021].
• Yenikale, Ahmet (2017). Sünbülzâde Vehbi Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-196833/sunbulzade-vehbi-divani.html [01.02.2021].
• Yılmaz, Kaşif (2001). III. Selîm (İlhâmî) Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divânın Tenkitli Metni. Trakya: Trakya Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, Kaşif (2017). İbrahim Tırsî ve Divanı. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195645/tirsi-divani.html [10.01.2021].